Φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας ΝD

 

Φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας ΝD

Δαμάζοντας το (πολύ) φως

Πολλές φορές στη φωτογραφία το πρόβλημα δεν είναι το λιγοστό αλλά το υπερβολικό φως. Ειδικά στα μεσογειακά κλίματα με την άφθονη ηλιοφάνεια, έρχονται στιγμές που αποζητάμε τον περιορισμό της φωτεινότητας. 

Πως λοιπόν να ελέγξουμε το περιβαλλοντικό φως όταν …περισσεύει; 

Η προφανής λύση είναι τα φίλτρα Neutral Density (ουδέτερης πυκνότητας) δηλ. γυάλινες ή συνθετικές επιφάνειες που η τονικότητά τους κυμαίνεται από το γκρίζο ως το μαύρο με (α)διαφάνεια που κλιμακώνεται αποκόπτοντας ένα μέρος του φωτός.

 

 

Βασικές γνώσεις

Το φίλτρο ουδέτερης πυκνότητας ως ιδέα δεν απέχει πολύ από τα φιμέ τζάμια που χρησιμοποιούσαν οι παλιότεροι για να κοιτάζουν τις εκλείψεις.
Όντως η χρήση τους ξεκίνησε από την αστρονομία, επεκτάθηκε όμως στη φωτογραφία όταν οι εμουλσιόν των φιλμ έγιναν αρκετά ευαίσθητες. Τότε οι φωτογράφοι αντιμετώπισαν την ανάγκη να ρυθμίσουν την έκθεση “προς τα κάτω” αφού  η ευαισθησία του βασικού φιλμ ISO 100 ήταν σε ορισμένες περιπτώσεις παραπάνω από την επιθυμητή.

Αρκετοί διστάζουν να αξιοποιήσουν φίλτρα ND στις λήψεις τους, γιατί δεν κατανοούν την ποσοτική διάσταση της λειτουργίας τους. Λίγο-πολύ γνωρίζουν ότι «περιορίζουν» το φως που φθάνει στον αισθητήρα, αλλά δεν ξέρουν ποιο ακριβώς φίλτρο ND να επιλέξουν βάσει των αναγραφόμενων ενδείξεων. 

Το κλειδί σε αυτές τις απορίες είναι η αναγνώριση των σημάνσεων στα φίλτρα αυτού του τύπου. 

Έτσι το φίλτρο ND 0,3 που αναφέρεται και ως ND2 κόβει ένα f/stop δηλ. μειώνει κατά 50% (1/2) το φως. 

Αντίστοιχα, το ΝD 0,6 (ΝD4) κόβει δύο f/stop περιορίζοντας το φως στο 25% (1/4), το ND 0,9 τρία f/stop υποβαθμίζοντας το φωτισμό στο 12,5% δηλ. 1/8 κ.ο.κ.
Όπως παρατηρούμε για κάθε f/stop διαβάθμισης η ποσότητα του φωτός που τελικά προσπίπτει στο φωτοευαίσθητο μέσο (αισθητήρα ή φιλμ) μειώνεται στο μισό.

Εκτός από τα νορμάλ ND υπάρχουν και τα extreme όπως το ND1000 (κανονικά oνομάζεται ND1024) το οποίο, κρατηθείτε, αφαιρεί 10 ολόκληρα stop δηλ. περιορίζει την αρχική φωτεινότητα κατά 99,9%.
Επίσης υπάρχουν στο εμπόριο και έχουν ζήτηση τα Variable ND (μεταβλητά φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας).

Η δομή τους επί της ουσίας δεν έχει κάτι το περίεργο: απλούστατα αθροίζουν το αποτέλεσμα δύο πολωτικών σε διάταξη sandwich, εκ των οποίων τουλάχιστον το ένα πρέπει να περιστρέφεται για να έχουμε το μεταβλητό αποτέλεσμα. Καθώς μετακινείται κυκλικά το ένα στοιχείο σταδιακά αποκόπτει περισσότερο φως. Επειδή όμως παρεμβάλλονται αρκετές διαθλαστικές επιφάνειες, ενδεχομένως προκύπτει ορισμένη υποβάθμιση της ευκρίνειας με τη χρήση ενός τόσο περίπλοκου φίλτρου.

Σε ποιες περιπτώσεις

Xρειαζόμαστε φίλτρο ΝD όταν το φως είναι πέραν του αναγκαίο όπως όταν θέλουμε το εφέ motion blur μέρα μεσημέρι με αίθριο καιρό. 

Τότε ακόμη και με τη βασική ευαισθησία π.χ. ISO 100 και τελείως κλειστό διάφραγμα π.χ. f/16 η ταχύτητα είναι 1/125sec που σίγουρα θα παγώσει την εικόνα. 

Για να κάνουμε την ίδια λήψη με το επιθυμητό χρόνο κλείστρου π.χ. 4sec. θέλουμε -9stop. 

Με φίλτρο ND 512 καθαρίσαμε… Άλλη περίπτωση (πορτραίτο σε εξωτερικό χώρο): Έστω ότι οι λήψεις μας γίνονται on location ένα απόγευμα και θέλουμε να ξεφοντάρουμε το πρόσωπο από τον περιβάλλοντα χώρο χρησιμοποιώντας διάφραγμα π.χ. f/2. 

Κανονικά το φωτόμετρο μας δείχνει 1/1000sec. f/4 αλλά εμείς επιμένουμε στο τελείως ανοικτό διάφραγμα. Τότε ένα φίλτρο ND4 θα έδινε τη λύση.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• ND φίλτρο σημαίνει ψαγμένη φωτογραφία τοπίου με soft image εφέ σε τρεχούμενα νερά ή στο κύμα της ακροθαλασσιάς, φλουταρισμένα στάχια στον άνεμο και γενικά Motion blur όψη στο υλικό μας.
• Επειδή με το ND μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πιο ανοικτά διαφράγματα έχουμε καλύτερο οπτικό αποτέλεσμα (σε οριακά κλειστά διαφράγματα π.χ. f/22 εμφανίζεται σφάλμα περίθλασης).

ΠΗΓΗ. photo.gr