Μάχη του Μάρνη (5 – 11 Σεπ 1914)

Η μάχη του Μάρνη αποτελεί το σπουδαιότερο, ίσως, γεγονός του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί από το αποτέλεσμα αυτό (νίκη των Συμμάχων) κρίθηκε κατά μεγάλο μέρος και το αποτέλεσμα του τετραετούς αυτού πολέμου (28 Ιουν. 1914 – 11 Νοε. 1918). 

Ο πόλεμος αποκλήθηκε παγκόσμιος, γιατί στις οκτώ αρχικά εμπόλεμες δυνάμεις, Γερμανία και Αυστροουγγαρία (Κεντρικές Δυνάμεις) από τη μια μεριά και Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία, Βέλγιο, Σερβία και Μαυροβούνιο (Σύμμαχοι) από την άλλη, προστέθηκαν διαδοχικά και άλλες έντεκα χώρες είτε με τις πρώτες είτε με τις δεύτερες. 

Συνολικά, δημιουργήθηκαν πέντε μέτωπα πολέμου, Δυτικό, Ανατολικό, Βαλκανικό, Μικρασιατικό και Αποικιακό.

Απώτερα αίτια του πολέμου ήταν η διαίρεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων σε δύο αντίπαλους σχηματισμούς, ο αποικιακός και εμπορικός ανταγωνισμός μεταξύ Γερμανών και Αγγλογάλλων και ο ανταγωνισμός σε εξοπλισμούς, κυρίως, Γερμανίας και Γαλλίας.

Αφορμή του πολέμου υπήρξε η δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου – Φερδινάρδου, διαδόχου του Αυστροουγγρικού θρόνου, με τη σύζυγό του, στις 28 Ιουνίου 1914, στο Σαράγεβο της Βοσνίας. 

Ο δολοφόνος Γαβρίλο Πριντσίπ, μαθητής γυμνασίου, ήταν μέλος της μυστικής οργανώσεως «Μαύρο Χέρι» η οποία είχε σκοπό την προπαρασκευή της εξεγέρσεως των Σέρβων που ζούσαν κάτω από αυστριακό ζυγό. Μετά ένα μήνα, στις 23 Ιουλίου 1914, επιδόθηκε αυστριακό τελεσίγραφο στη Σερβία με δρακόντειους, κυριολεκτικά, όρους για την εκπλήρωση των οποίων παρεχόταν προθεσμία 48 ωρών. 

Η Σερβία δεν αποδέχθηκε τους όρους και, έτσι, στις 28 Ιουλίου 1914, η Αυστρία της κήρυξε τον πόλεμο.

Την 1η Αυγούστου 1914, η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας και μετά από δύο μέρες κατά της Γαλλίας. Στις 5 Αυγούστου, η Αγγλία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, αφού η τελευταία είχε παραβιάσει, στο μεταξύ, την ουδετερότητα του Βελγίου. ‘Ετσι, ο πόλεμος σταδιακά γενικεύθηκε.

 

Δύο ήταν οι βασικοί αντίπαλοι των Γερμανών με την έναρξη του πολέμου. Η Γαλλία στο Δυτικό και η Ρωσία στο Ανατολικό μέτωπο.

Η Μάχη του Μάρνη έληξε με νίκη των συμμάχων. Αποτέλεσε σημαντικό γεγονός και συνέβαλε αποφασιστικά στην έκβαση του τετραετούς πολέμου (Α’  Παγκόσμιος Πόλεμος 28 Ιουνίου 1914 έως 11 Νοεμβρίου 1918).

Όμως τα αποτελέσματα της από απόψεως απωλειών των αντιπάλων, υπήρξαν πενιχρά. Οι Γαλλικές δυνάμεις δεν είχαν προβλέψει δυνάμεις και δεν είχαν σχεδιάσει ενέργειες για εκμετάλλευση των επιτυχιών τους. 

Έτσι, δεν προχώρησαν σε καμία καταδίωξη του αντιπάλου για το λόγο αυτό. Προσπάθειες εκμεταλλεύσεως έγιναν από τις δυνάμεις πρώτης γραμμής των Γάλλων αλλά ήταν περιορισμένες και ασήμαντες λόγω εξαντλήσεως των στρατευμάτων και λόγω ελλείψεως εφεδρειών με κατάλληλα μέσα για το σκοπό αυτό.

 

Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα

 

Η μάχη του Μάρνη κατέληξε σε νίκη των Συμμάχων. Από το αποτέλεσμα αυτό δεν ανατράπηκε μόνο η στρατιωτική κατάσταση από την έναρξη του πολέμου, αλλά είχε επίδραση, στην όλη εξέλιξη, και το αποτέλεσμα της παγκόσμιας αυτής συρράξεως. Πραγματικά, εκμηδενίσθηκε ο πρωταρχικός όρος της επιτυχούς διεξαγωγής από τους Γερμανούς του διμέτωπου πολέμου. 

Την ταχεία δηλαδή συντριβή της Γαλλίας από τις γερμανικές στρατιές, οι οποίες στη συνέχεια θα στρέφονταν κατά της Ρωσίας. Τελικά, οι Γερμανοί δεν απέφυγαν το τέλος στο οποίο τους καταδίκασε η έκβαση της μάχης του Μάρνη.

 

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1914, βρέθηκε από τους Γερμανούς (σε αιχμάλωτο αξιωματικό) η Ημερήσια Διαταγή του Ζοφρ, με βάση την οποία οι γαλλικές στρατιές από το πρωί της μέρας αυτής αναλάμβαναν γενική επιθετική επιστροφή. Θα συγκρούονταν δηλαδή αποφασιστικά με τους Γερμανούς στην περιοχή του Μάρνη. 

Αυτό από μέρες επιζητούσαν και οι Γερμανοί. Καμιά σχεδόν άμεση αντίδραση δεν υπήρξε από την Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση, αλλά ούτε και από τους διοικητές των γερμανικών στρατιών. Ακόμη, τη σοβαρή αυτή πληροφορία, οι περισσότερες στρατιές την έμαθαν πολύ αργά (την επόμενη μέρα), με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να αιφνιδιασθούν, αν και γνώριζαν το σχέδιο των Γάλλων.

Με την έναρξη της μάχης, το Εφεδρικό 4ο ΣΣ της 1ης Γερμανικής Στρατιάς βρέθηκε να καλύπτει το δεξιό της από την απειλή του Παρισιού. Δέχθηκε την πίεση της 6ης Γαλλικής Στρατιάς το απόγευμα της 5ης Σεπτεμβρίου και είχε ανάγκη ενισχύσεων. 

 
Η 1η Γερμανική Στρατιά βρισκόταν 2-3 ημέρες πορείας νοτιότερα. Η Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση (Μόλτκε) «εθεάτο ή μάλλον ακροάτο» την κατάσταση. Βρισκόταν πολύ μακριά (Λουξεμβούργο), εφεδρείες δεν είχε και οπωσδήποτε δραστικά δεν επενέβη. 

Η κατάσταση αντιμετωπίσθηκε από τον ίδιο τον Κλουκ, αναδιπλώνοντας και εξουθενώνοντας έτσι κυριολεκτικά τις δυνάμεις του. Αφήνοντας επίσης τεράστιο κενό (30 χλμ. περίπου) στον τομέα του και αργότερα παρόμοιο κενό μεταξύ της 1ης και 2ης Στρατιών, με αποτέλεσμα να απειλούνται τα νώτα της 1ης Στρατιάς και το δεξιό της 2ης Στρατιάς. Είναι προφανές ότι ο Μόλτκε δεν επενέβη για δύο βασικούς λόγους. 

Πρώτο, γιατί δεν είχε εφεδρείες και δεύτερο γιατί ήταν μακριά από το μέτωπο, και δεν μπορούσε να επέμβει με άλλο τρόπο. Εάν είχε εφεδρείες θα μπορούσε ο ίδιος να αναλάβει την εξάλειψη της απειλής, αφού αυτή στρεφόταν κατά του πλευρού (δεξιού) του συνόλου σχεδόν του γερμανικού στρατού. 

Αν πάλι ήταν κοντά στο μέτωπο και είχε άμεση αντίληψη της καταστάσεως θα μπορούσε, ίσως, και χωρίς δικές του εφεδρείες να επέμβει με άλλους τρόπους, π.χ. έγκαιρη μεταφορά δυνάμεων από αλλού, αναδιάταξη των δυνάμεών του κτλ.

 

Σημειώνεται εδώ ότι ο Κλουκ είχε αποστολή να καλύπτει το δεξιό του γερμανικού στρατού ακόμη και πριν την έναρξη της μάχης του Μάρνη. Και επομένως, λογικά, ο όγκος της 1ης Στρατιάς έπρεπε να βρίσκεται πολύ πιο πίσω από εκεί που είχε φθάσει. Όμως, αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα. Και οπωσδήποτε, είναι ένα από τα σφάλματα του Κλουκ.

 

Στη γαλλική διάταξη, απέναντι από το μέτωπο της 3ης Γερμανικής Στρατιάς, παρουσιάσθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου επίσης κενό 25 χιλ. Η στρατιά αυτή δεν το εκμεταλλεύθηκε. Ίσως, εάν το εκμεταλλευόταν με ταχεία προς τα νότια προέλαση, τότε η διάσπαση της γαλλικής διατάξεως θα ήταν βέβαιη και το στρατηγικό αποτέλεσμα οπωσδήποτε τεράστιο.

 

Όπως είδαμε , οι Γερμανοί τροποποίησαν το καλομελετημένο και ευφυέστατο σχέδιο Σλίφφεν από τον καιρό της ειρήνης. Στη συνέχεια το παραβίασαν μετά την εισβολή τους στη Βόρεια Γαλλία, μέχρι που το «ακρωτηρίασαν» λίγες μέρες πριν από την έναρξη της μάχης του Μάρνη. Έτσι, το δεξιό τους αντί να υπερβεί το Παρίσι από δυτικά, το υπερβαίνει από ανατολικά. 

Ο Ζοφρ, εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, στηρίζει τα πλευρά του στα περιχαρακωμένα στρατόπεδα Παρισιού (αριστερά) και Βερντέν (δεξιά), και συνθλίβει τον κύριο όγκο των γερμανικών στρατιών στο κοίλο που είχε δημιουργηθεί, ενεργώντας αποφασιστικά την κατάλληλη στιγμή.

Για εκμετάλλευση της επιτυχίας από τους Γάλλους δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο. (Πραγματικά, πουθενά δεν είδαμε σχεδιασμένες αλλά ούτε υλοποιούμενες τέτοιες ενέργειες από την Ανώτατη Διοίκηση). 

Επιβεβαιώνεται συνεπώς, ότι είναι ανάγκη οι διοικήσεις να εξασφαλίζουν πάντοτε τις απαραίτητες εφεδρείες, όχι μόνον για να αντιμετωπίσουν κάποια δυσμενή κατάσταση, αλλά και για να είναι σε θέση να εκμεταλλευθούν στο έπακρο κάθε επιτυχία.

 

Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι στην ίδια περιοχή έλαβαν χώρα και άλλες σπουδαίες μάχες που έκριναν το αποτέλεσμα του πολέμου, όπως η μάχη του Βερντέν το 1916 και οι μεγάλες μάχες του Δυτικού Mετώπου το 1918 που οι δυνάμεις των Συμμάχων, υπό την ενιαία διοίκηση του Γάλλου στρατάρχου  Φος, ανάγκασαν τους Γερμανούς να υπογράψουν ανακωχή στις 11 Νοεμβρίου 1918, που σήμαινε και το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΠΗΓΗ. stratistoria