Η αίσθηση της κίνησης στη φωτογραφία

 

Αν και σε πρώτη ανάγνωση το φωτογραφικό μέσο μοιάζει περιοριστικό για να καταγράψει και να μεταδώσει την αίσθηση της κίνησης, η πιο δημιουργική προσέγγιση μπορεί να μας απελευθερώσει. Αντί να θεωρήσουμε ότι η φωτογραφία υποχρεωτικά εκπροσωπεί μια στιγμή στον χρόνο, θα επιμείνουμε ότι πρόκειται για το φωτεινό αποτύπωμα ενός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου που είχε πριν και μετά.

Όταν μια σκηνή περιλαμβάνει κινούμενα θέματα, η επιλογή ταχύτητας φωτοφράκτη έχει τη δυναμική να αλλάξει ριζικά το ύφος μιας λήψης. 

Υπάρχει τεράστια απόσταση από το πάγωμα της κίνησης με μια γρήγορη ταχύτητα ως το φλουτάρισμα και τη λιγότερο ρεαλιστική και πιο υπαινικτική απόδοση του ίδιου ακριβώς θέματος. “Παίζοντας” με την κλίμακα ευαισθησίας ISO και τους φωτισμούς, αποκτάμε τη δυνατότητα να κινηθούμε σε ευρεία γκάμα ταχυτήτων με ισοδύναμες εκθέσεις*. 

Είτε να φυλακίσουμε τον χρόνο παγώνοντας την κίνηση είτε να δώσουμε έμφαση στη διάρκεια φλουτάροντας. 

Βέβαια, ο έλεγχος του φλουταρίσματος δηλ. πόσο ασαφή θα είναι τα περιγράμματα στη φωτογραφία μας δεν μπορεί να συγκεκριμενοποιηθεί αν δεν πειραματιστούμε με διαφορετικές ρυθμίσεις και να καταλήξουμε σε κάποια επιλογή.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

 
• Θέματα που κινούνται γρήγορα όπως αυτοκίνητα, άλλα μέσα μεταφοράς, άνθρωποι που τρέχουν φλουτάρουν περισσότερο, ειδικά αν βρίσκονται κοντά στο φακό.
• Η κατεύθυνση της κίνησης είναι σημαντική. Αν κάποιο αντικείμενο πλησιάζει ή απομακρύνεται μετωπικά, δεν θα φανεί ότι κινείται γρήγορα σε αντίθεση με αυτό που ο φακός το παρακολουθεί πλευρικά.
• Το ζουμάρισμα παίζει ρόλο. Αν μεγεθύνουμε πολύ ένα κινούμενο αντικείμενο μέσω του zoom, τότε θα φανεί ότι φλουτάρει περισσότερο.

Πάγωμα της κίνησης

 
Ίσως από ένστικτο ή συλλογική ψυχολογική αντίδραση, ο πρωτόπειρος φωτογράφος θα προσπαθήσει να “φυλακίσει” την κίνηση με γρήγορη ταχύτητα φωτοφράκτη. Ρεαλιστικά, η αποτύπωση ενός θέματος που κινείται με αρκετή ταχύτητα όπως ένας δρομέας ταχύτητας, μια αγωνιστική μοτοσυκλέτα ή ένα αεροπλάνο στην απογείωση, για τον μέσο άνθρωπο θεωρείται ότι πρέπει να είναι το γνωστό μας “πάγωμα”. 

Τότε η προσοχή του φωτογράφου στρέφεται στο απόλυτο πάγωμα και την αποφυγή κάθε ίχνους θολώματος. 

Αν π.χ. χρειαζόταν τουλάχιστον 1/1000sec. για να ακινητοποιηθεί ο αθλητής του άλματος και με το 1/500sec. 

Η εικόνα βγήκε ελάχιστα φλου, τότε ο φωτογράφος θεωρεί ότι απέτυχε. Σε αυτού του είδους τις φωτογραφίες περισσότερο από την απόλυτη ακινητοποίηση, αυτό που θα συμβάλλει αποφασιστικά στην επιτυχία είναι αν καταγράφηκε το δραματικό στοιχείο, κάτι που να βγάζει ιδιαιτερότητα όπως π.χ. η έκφραση στο πρόσωπο του αθλητή που προσπαθεί να κόψει το νήμα, ο καπνός από την εξάτμιση του αγωνιστικού αυτοκινήτου κλπ.

Light paint

 
Mια δημιουργική ιδέα είναι να κινήσουμε μια σημειακή φωτεινή πηγή μέσα στο καρέ, με πολύ αργή ταχύτητα φωτοφράκτη, εννοείται. Ένας φακός LED και αρκετός πειραματισμός μπορούν να δώσουν μια δημιουργική εικόνα με τεχνική Light paint.

Ανθρώπινες μορφές

 
Συνήθως φωτογραφίζουμε όψεις της πόλης και του αστικού περιβάλλοντος με κανονικές ταχύτητες φωτοφράκτη αποδίδοντας το θέμα με αληθοφάνεια. 

Ας προσπαθήσουμε να αλλάξουμε λογική. Να δούμε τις ανθρώπινες σιλουέτες σαν φλουταρισμένα αντικείμενα, σαν σκιές που κινούνται στον χώρο, σαν ακαθόριστες μορφές, σαν φαντάσματα σε ένα ρεαλιστικό υπόβαθρο που στο προκείμενο είναι οι δρόμοι, τα κτήρια, οι εσωτερικοί χώροι των σπιτιών κλπ. 

Θα το πετύχουμε με αργή ταχύτητα και ανθρώπους που κινούνται. Βέβαια θα χρειαστεί και κάποιο σύστημα στήριξης της μηχανής, ίσως ένα μονόποδο για να διατηρήσουμε και να αποτυπώσουμε με σωστό γράψιμο (και όχι κουνημένο) το υπόλοιπο περιεχόμενο της σύνθεσης.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

 
• Mια ακόμη ευρηματική ιδέα είναι σκηνές με ομάδες ανθρώπων όπου κάποιοι μένουν ακίνητοι και κάποιοι κινούνται. Το εφέ με τα μέλη της ίδιας ομάδας που άλλοι είναι νετ και άλλοι φλου κινεί πραγματικά το ενδιαφέρον και μια τόσο απλή ιδέα κάνει την διαφορά. Ακόμη καλύτερα, ας δοκιμάσουμε τo ίδιο concept και σε ασπρόμαυρο: η αφαιρετικότητα του α/μ θα είναι σύμμαχός μας.

Υδάτινες ροές

 
Τα νερά που κινούνται με συγκεκριμένη ροή είτε σαν καταρράκτες, είτε σιντριβάνια ή κύματα που σκάνε στην ακτή κλπ. αποτελούν αγαπημένο όσο και σχετικά βατό θέμα για τον φωτογράφο που κάνει τα πρώτα του βήματα στο είδος. 

Με βασικό σύμμαχο ένα καλό και σταθερό τρίποδο και αργές ταχύτητες, τα νερά αποκτούν αέρινη όψη, το θέμα “κυλάει” οπτικά με μη ρεαλιστικό αλλά εντυπωσιακό τρόπο και η εικόνα μεταμορφώνεται σε ζωγραφικό πίνακα.

Panning

 
Δεν είναι πάντα απαραίτητο να φλουτάρουμε το βασικό μας αντικείμενο π.χ. τον άνθρωπο για να υπονοήσουμε την κίνηση. 

Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις όπως το panning. Αν δεν έχουμε δοκιμάσει μέχρι στιγμής τη συγκεκριμένη τεχνική, να η ευκαιρία. 

Με το panning πετυχαίνουμε καλό γράψιμο στο κυρίως αντικείμενο ενώ το περιβάλλον φλουτάρει δίνοντας μια “ρευστή” αίσθηση. Αν και εκ πρώτης όψεως μοιάζει δύσκολη, η τεχνική του panning είναι απλή και η εξοικείωση έρχεται εύκολα. 

Το βασικό τρικ που πρέπει να αφομοιώσουμε, είναι η μετακίνηση της φωτ. μηχανής προς την ίδια κατεύθυνση και ρυθμό με τον οποίο κινείται το αντικείμενο ώστε σε όλη τη διάρκεια της λήψης να παραμένει στο κέντρο του σκοπεύτρου. 

Εμείς θα είμαστε σε όρθια στάση με τη μηχανή στο ύψος των ματιών σε λειτουργία προτεραιότητας ταχύτητας στο 1/15sec. ή 1/30sec. 

To panning είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να αποδοθεί η αίσθηση της κίνησης χωρίς να χάνεται η λεπτομέρεια από το κεντρικό αντικείμενο ενώ φλουτάρει το φόντο που ούτως ή άλλως εδώ δεν μας ενδιαφέρει.

Light trails

 
Οι προβολείς των αυτοκινήτων αφήνουν φωτεινές τροχιές αν κάνουμε λήψεις με αργή ταχύτητα με τη μηχανή στημένη σε τρίποδο σε ένα ευνοϊκό σημείο. Πιο συνηθισμένη είναι η εφαρμογή της τεχνικής σε αστικό περιβάλλον αξιοποιώντας τα ίχνη (light trails) που αφήνουν οι προβολείς και τα κόκκινα φώτα θέσης των κινούμενων οχημάτων τη νύχτα. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε την ίδια τεχνική και μακριά από την πόλη…

ΣΥΜΒΟΥΛΗ

 
• Ισοδύναμη έκθεση: Ως τέτοια ορίζεται κάθε συνδυασμός διαφράγματος/ταχύτητας για δεδομένο φωτισμό που έχει ως αποτέλεσμα ταυτόσημη εκφώτιση του καρέ. 

Παράδειγμα: το f/8 με 1/125sec ισοδυναμεί με f/11 και 1/60sec. “Παίζοντας” με την ισοδύναμη έκθεση μπορούμε να δούμε το εφέ της επιλογής ταχύτητας στο πάγωμα ή φλουτάρισμα.

Ανάμεσα σε κίνηση και ακινησία

 
Το στοιχείο της αντίθεσης στη φωτογραφική σύνθεση πάντα προκαλεί ενδιαφέρον. Όταν λοιπόν αποφασίσουμε να “παίξουμε” με την έκφραση και αποτύπωση της κίνησης, εκτός από τα προφανή, μπορούμε να προχωρήσουμε και σε πιο ευρηματικά κάδρα. 

Όπως αυτά που κάνουν την αντιδιαστολή ανάμεσα σε κινούμενα και ακίνητα στοιχεία. 

Όσο πιο εντυπωσιακή είναι η κίνηση τόσο μεγαλύτερη “δύναμη” έχει η συγκεκριμένη ιδέα. Στο προκείμενο, το concept ήταν να καταγραφεί το τραίνο σαν φλουταρισμένος όγκος που διασχίζει το καρέ και μάλιστα εκτός από κίνηση, δημιουργεί την αίσθητη της κατεύθυνσης και του βάθους. 

Ο ακίνητος ποδηλάτης στο εμπρός πλάνο κάνει την αντίθεση και ενισχύει την έννοια του κινούμενου τραίνου.

Ζοοm in – zoom out

 
Η τεχνική zoom in και out είναι τόσο παλιά όσο και οι zoom φακοί. Έχοντας ως σημείο αναφοράς ένα κατάλληλο θέμα, η γρήγορη κίνηση του χειριστηρίου zoom δίνει το επιθυμητό εφέ. Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η επιλογή αργής ταχύτητας (με Shutter Priority) και το σταθερό κράτημα της μηχανής (το μονόποδο εδώ θα αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα). 

Μερικοί προτιμούν τελείως Manual λειτουργία, βάζοντας μόνοι τους διάφραγμα και ταχύτητα κλείστρου. Όπως και σε πολλά άλλα φωτογραφικά αντικείμενα, ο πειραματισμός θα μας οδηγήσει στην καλύτερη λήψη!

Η αφήγηση της κίνησης

 
Η αίσθηση της κίνησης στη φωτογραφία δεν προκύπτει μόνον από τα εφέ του φλουταρίσματος, του παγώματος κλπ. Πρέπει το ίδιο το θέμα και το περιεχόμενο του φωτογραφικού υλικού να καθοδηγεί τον θεατή και να αφηγείται μια μικρή ιστορία. Μια σειρά φωτογραφιών με διαδοχικά πλάνα ή διαφορετικές εκδοχές δίνουν πολύτιμα στοιχεία στον παρατηρητή και ξεδιπλώνουν τις αρετές μιας καλοφωτογραφημένης αφήγησης. 

Ο Λουκάς Χαψής στον ποδηλατόδρομο του Δούναβη.

Κείμενο: Παναγιώτης Καλδής Φωτογραφίες: Λουκάς Χαψής

 

ΠΗΓΗ.  photo.gr