Η πρώτη ιστορική αναφορά στις Ερυθρές γίνεται από τον Όμηρο.
Βρίσκoνται στους βόρειους πρόποδες του Κιθαιρώνα, σε υψόμετρο 480 μέτρων, στα όρια των νομών Αττικής και Βοιωτίας, κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης των Πλαταιών, πάνω την παλαιά Εθνική Οδό Αθηνών – Θηβών, 60 χλμ. από την Αθήνα.
Οι Ερυθρές έχουν όλες τις υπηρεσίες μιας σύγχρονης πόλης χωρίς να έχουν χάσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα.
Χαρακτηριστικό είναι το Δημαρχείο της πόλης κτισμένο το 1928 από τον
Α. Συγγρό.
Το κλίμα της πόλης είναι ξηρό και πολύ καθαρό, ιδανικό για κάθε ηλικία, ενώ από τα νότια περιβάλλεται από ωραίο πευκοδάσος ιδανικό για περιπάτους και αναψυχή.
Ο Δήμος Ερυθραίων έχει 3.339 κατοίκους (απογραφή 2001), η έκτασή του ξεπερνά τα 100.000 στρέμματα το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
Οι Ερυθρές φημίζονται για την παραγωγή δημητριακών και ψωμιού από παραδοσιακούς φούρνους, την παραγωγή κρασιών, μελιού, και πτηνοτροφικών και κτηνοτροφικών προϊόντων (γιαουρτιού, τυριών, κρεάτων, κ.α.).
Στα αξιοθέατα της περιοχής περιλαμβάνεται η Γαργαφία – Κρήνη όπου όπως λέγεται έπαιρνε το μπάνιο της η Θεά Αφροδίτη καθώς και οι εννέα παραδοσιακές εκκλησίες της περιοχής από τις οποίες ξεχωρίζουν ο Άγιος Κωνσταντίνος, η Αγία Τριάδα και η Αγία Παρασκευή με τις πολύ παλιές εικονογραφίες τοίχου που διαθέτουν.
Στην ευρύτερη περιφέρεια του χωριού υπάρχουν έντεκα γραφικά και ιστορικά ερημοκλήσια, όπως ο Προφήτης Ηλίας χτίσμα του 13ου αιώνα.
Επίσημη εορτή της πόλης είναι η εορτή της τοπικής μητροπόλεως του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου την 25η Μαρτίου κατά την οποία ακολουθείται λαμπρό τελετουργικό, με παρελάσεις και παραδοσιακούς χορούς.
Άλλες παραδοσιακές εκδηλώσεις είναι τα κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα και η γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Σημαντικές πολιτιστικές πρωτοβουλίες λαμβάνονται από τον σύλλογο «Φίλοι του Έλατου».
Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των Ερυθρών έχει διατελέσει ο τοπικός Γεωργικός Συνεταιρισμός που ιδρύθηκε το 1915, ο οποίος το 1932 πρωτοπόρησε δημιουργώντας εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος που ηλεκτροδότησε όλη την πόλη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Οι Ερυθρές ήταν αρχαία Βοιωτική πόλη χτισμένη στους πρόποδες του Κιθαιρώνα. Αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Όμηρο στον κατάλογο των Νεών ως μία από τις Βοιωτικές πόλεις που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο.
Ο Στράβων αναφέρει πως άποικοι από τις Ερυθρές ίδρυσαν την Ιωνική αποικία Ερυθρές στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από την Χίο. Οι Ερυθρές βρίσκονταν κοντά στα σύνορα της αρχαίας Βοιωτίας με την αρχαία Αθήνα.
Μετά τους Περσικούς πολέμους για μία μεγάλη χρονική περίοδο ανήκαν στους Αθηναίους. Οι Ερυθρές φαίνεται να παρήκμασαν κατά την Ρωμαϊκή εποχή.
Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει πως περνώντας από τις Ερυθρές συνάντησε μόνο ερείπια της αρχαίας πόλης.
Οι κάτοικοι των Ερυθρών συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα της Ελλάδας.
Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε τον 15ο αιώνα από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και σε αυτούς οφείλει την ονομασία του, Κριεκούκι (σημαίνει στα αρβανίτικα κόκκινο κεφάλι).
Το χωριό μετονομάστηκε από Κριεκούκι σε Ερυθρές τη δεκαετία του 1950.
Σήμερα υπάγονται στο δήμο Μάνδρας-Ειδυλλίας με έδρα τη Μάνδρα .
Αναφορές
Ομήρου Ιλιάς/Ραψωδία Β Βοιωτῶν μὲν Πηνέλεως καὶ Λήϊτος ἦρχον Ἀρκεσίλαός τε Προθοήνωρ τε Κλονίος τε, οἵ θ' Ὑρίην ἐνέμοντο καὶ Αὐλίδα πετρήεσσαν Σχοῖνόν τε Σκῶλόν τε πολύκνημόν τ' Ἐτεωνόν, Θέσπειαν Γραῖάν τε καὶ εὐρύχορον Μυκαλησσόν, οἵ τ' ἀμφ' Ἅρμ' ἐνέμοντο καὶ Εἰλέσιον καὶ Ἐρυθράς, οἵ τ' Ἐλεῶν' εἶχον ἠδ' Ὕλην καὶ Πετεῶνα,
Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Βοιωτικά γῆς δὲ τῆς Πλαταιίδος ἐν τῷ Κιθαιρῶνι ὀλίγον τῆς εὐθείας ἐκτραπεῖσιν ἐς δεξιὰ Ὑσιῶν καὶ Ἐρυθρῶν ἐρείπιά ἐστι.
Ο Κιθαιρώνας στην Μυθολογία
Ο Κιθαιρώνας ήταν χώρος διαμονής της θεάς Αρτέμιδος.
Η Άρτεμις ήταν υπερβολικά σεμνή και ιδιαίτερα εκδικητική σ΄όποιον έδειχνε απέναντί της ερωτικές διαθέσεις. Μία μέρα είχε πάει στον Κιθαιρώνα για κυνήγι μαζι με τα σκυλιά του ο Ακταίωνας, ο οποίος είχε μάθει την τέχνη του κυνηγίου απο τον κένταυρο Χείρωνα.
Κι΄ενώ περιπλανάτο στο βουνό έτυχε να δεί την θεά Άρτεμη που λουζόταν σε μια δροσερή πηγή παρέα με τις Νύμφες.
Η Άρτεμις εξοργίστηκε που είδε τον Ακταίωνα (νομίζοντας οτι αυτός έχει ερωτικές διαθέσεις) και τον μεταμόρφωσε σε ελάφι.
Μα μόλις έγινε αυτό τα σκυλιά του Ακταίωνα βλέποντας μπροστά τους ενα ελάφι όρμησαν επάνω του και τον κατασπάραξαν.
Λέγεται δε οτι το θλιμμένο βλέμμα των ελαφιών είναι απο την στεναχώρια του Ακταίωνα.
Ο Λαίος παντρεύτηκε την Ιοκάστη ή Επικάστη οπως την καλούν μερικοί και υπήρχε χρησμός που του μήνυε να μην κανει παιδί γιατί επρόκειτο να σκοτωθεί απο το ίδιο του το παιδί. Αυτός μία μέρα τύφλα στο μεθύσι πλάγιασε με την γυναίκα του. Κι όταν γεννήθηκε το παιδί το δώσε σ΄ενα βοσκό να το πετάξει αφού πρώτα του τρύπησε τους αστραγάλλους με καρφιά.
Ο βοσκός απόθεσε το βρέφος στον Κιθαιρώνα. Το βρήκαν όμως οι βουκόλοι του Πολύβου, βασιλια των Κορινθίων, το παίρνουν και το πηγαίνουν στην γυναίκα του βασιλέως την Περίβοια. Εκείνη υιοθέτησε το παιδί, του θεράπευσε τα ποδια και το ονόμασε Οιδίποδα γιατί είχε πρήξιμο (οίδημα) στα πόδια απο τις πληγές.
Είναι το βουνό όπου ένοιωσε τα βαριά βήματα του Ηρακλή. Βοσκός ο Ηρακλής στα δεκαοχτώ του χρόνια ανεβοκατέβαινε καθημερινώς με τα κοπάδια τον Κιθαιρώνα. Μία ημέρα έκοψε ένα χοντρό κλαρί ελιάς και μ΄αυτό έφτιαξε το μυθικό του ρόπαλο όπου και κατάφερε να σκοτώσει το λιοντάρι του Κιθαιρώνα που είχε γίνει φόβος και τρόμος της περιοχής.
Οι Ερινύες: η Αλυκτώ, η Μέγαιρα και η Κτησιφόνη
Ο Κιθαιρών πήρε το όνομα του από τον βασιλέα των Πλαταιών Κιθαιρών. Ο Κιθαιρών σκότωσε τον αδελφό του Ελικώνα γι΄ αυτό οι θεοί του Ολύμπου έδωσαν στα δυο γειτονικά βουνά αντίστοιχα τα ονόματα Κιθαιρών και Ελικών.
Τον Κιθαιρώνα τον έκαναν κατοικία των Ερινυών και τον Ελικώνα κατοικία των Μουσών.
Πέρα από την αρχαιοελληνική πλευρά της ιστορικής καταγωγής του χωριού Ερυθραί, υπάρχει και η Αρβανίτικη εκδοχή της ονομασίας ως τα σήμερα, Κριεκούκι!
Στό απόσπασμα από το βιβλίο του Κώστα Μπίρη «ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ : ΟΙ ΔΩΡΙΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ» Ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών, σελ. 83 που αναφέρει σχετικά με την ονοματοδοσία του χωριού.
Στα 1383 ο Ελληνικός χώρος είναι υπό την Φραγκοκρατία και συγκεκριμένα η Αττικό-Βοιωτία υπό την κατοχή των Καταλανών οι οποίοι απειλούνται από τους Ναβαραίους, - βλέπουμε το πόσοι πέρασαν κατέκτησαν τη χώρα τούτη και θέλκτηκαν από τα πλούτη της…
γράφει λοιπόν ο Κ. Μπίρης ..….ήταν δε απαραίτητο στους Καταλανούς να αποκαταστήσουν την κυριαρχία τους σε όλη τη Βοιωτία για να μπορέσουν να ασφαλίσουν τα όρια του δουκάτου από την πλευρά από την οποία εκινδύνευε. Στον ίδιο τον Ραμόν ντε Βιλανόβα(γενικός επίτροπος του βασιλέως της Καταλονίας Πέτρου Δ’) έπεσε η φροντίδα αυτή.
Όπως δείχνει η πυκνή παρουσία Αρβανιτών στις βόρειες και δυτικές παρυφές της Βοιωτίας, αφού ο Πέτρος Δ’ έδωσε την άδεια ο Ραμόν ντε Βιλανόβα έφερε το 1383 ένα σημαντικό αριθμό Αρβανιτών του δουκάτου της Υπάτης και τους επρονοίασε εκεί όπου τους εγνωρίσαμε στα νεώτερα χρόνια.
Για να ασφαλίσει την είσοδο στο Βοιωτικό κάμπο από την βορεινή πλευρά ετοποθέτησε ένα μέρος από αυτούς στην Λοκρίδα στο πέρασμα του δρόμου των Θερμοπυλών από τα παράλια του Μαλιακού και του Ευβοϊκού κόλπου συγκεκριμένως δε στα χωριά Λιβανάτες, Μαρτίνο, Μαλεσίνα, Λάρυμνα.
Για να ασφαλίσει εξ άλλου τα παράλια της Λιβαδόστρας και την είσοδο του δουκάτου από τον δρόμο των Σαλώνων (δρόμο Δελφών) ετοποθέτησε άλλους γύρω στον Ελικώνα, στα χωριά Κυριάκι, Ζερίκι, Ζαγαράς, Χώστια, Δόμβραινα, Σάχου, Βροσταμίτες, Σουληνάρι, Στροβίκη και σε 30 άλλα περίπου σε όλη την Βοιωτία.
Προήρχοντο δε οι Αρβανίτες εκείνοι από την Θεσσαλομαγνησία, στην οποία εν τω μεταξύ είχαν επεκταθεί οι Σέρβοι του Θωμά Πρελιούμποβιτς.
Αλλά όπως μαρτυρεί η πραγματικότης, και οι διωγμένοι από τον Θωμά Πρελιούμποβιτς μετά την ήττα του Γκίνου Λιόσα, Λιόσηδες και ένα μέρος από τους Μαλακασαίους και Μαζαρακαίους που ανήκαν στην παράταξή του ήλθαν τότε και επρονοιάσθηκαν από τον Ραμόν ντε Βιλανόβα στο δουκάτο των Αθηνών.
Ο εμπειροπόλεμος καταλανός ιππότης τους ετοποθέτησε σε δεύτερη γραμμή αμύνης που επροστάτευε ειδικά την Αττική από τα βόρεια και δυτικά.
Πραγματικά, βρίσκουμε τους Λιόσηδες εγκατεστημένους στο Κατάδεμα: ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τα σημερινά Λιόσια οπού πήραν και το όνομα, το Καματερό και την Φυλή – Χασιά (χαμένη περιοχή μέσα στις κολπώσεις των γύρω βουνών) να προστατεύουν το λεκανοπέδιο της Αθήνας από το δρόμο του Θριασίου και από το δρόμο της Φυλής.
Βρίσκουμε Μαζαρακαίους και Λιόσηδες επίσης στο δερβένι της Φυλής, όπως μαρτυρούν ακόμη τα τοπωνύμια Μαζαράκι & Λιοσάτι. Ήταν δε Λιόσης και ο ΚΡΙΕΚΟΥΚΙΑΣ, ο αρχηγός των οικιστών του φερώνυμου χωριού που επροστάτευε την έξοδο του δερβενιού προς την κοιλάδα του Ασωπού τις αρχαιοελληνικές Ερυθρές……..
- Μετακίνηση και μετανάστευση των κατοίκων της ΑΝΔΡ.ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
- Το Πέρασμα της Κάζας στη Βοιωτία
Το πέρασμα αυτό ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως δρόμος 'δι Ελευθερών' ή Δρυός κεφαλών ή Τριών κεφαλών, και ως ένα σημείο συμπίπτει με τον σημερινό δρόμο της Κάζας, δηλαδή Ελευσίνας-Κριεκουκιού (Ερυθρών) - Θηβών, το σημερινό 'πέρασμα της Κάζας' στο όρος Κιθαιρώνα.
Αυτό ήταν το κυριότερο πέρασμα στη Βοιωτία κατά την αρχαιότητα, αυτό που ακολούθησε ο γνωστός αρχαίος έλληνας περιηγητής Παυσανίας για να φτάσει στην Θήβα μέσω Πλαταιών και που το αναφέρει αρχίζοντας το πρώτο κεφάλαιο στο έργο του "Βοιωτικά".
Δεν είναι μία διαδρομή με μεγαλοπρεπείς αρχαιολογικούς χώρους πλην των ερειπίων των οχυρών που όριζαν τα σύνορα μεταξύ της Αττικής και Βοιωτικής επικράτειας. Eίναι ενδιαφέρουσα όμως από ιστορική άποψη λόγω της σημαντικής μάχης των Ελλήνων εναντίον των Περσών στις Πλαταιές.
Το πέρασμα αυτό ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως δρόμος 'δι Ελευθερών' ή Δρυός κεφαλών ή Τριών κεφαλών, και ως ένα σημείο συμπίπτει με τον σημερινό δρόμο της Κάζας, δηλαδή Ελευσίνας-Κριεκουκιού (Ερυθρών) - Θηβών, το σημερινό 'πέρασμα της Κάζας' στο όρος Κιθαιρώνα.
Το σημαντικό και επιβλητικό οχυρό με τους πολλούς ορθογώνιους πύργους που έχει τη δυνατότητα να εξερευνήσει ο σύγχρονος περιηγητής στα δεξιά του δρόμου πάνω από την Κάζα (το Γυφτόκαστρο), εθεωρείτο το κάστρο των Ελευθερών όπως άλλωστε το ανέφερε και ο Παυσανίας.
Παρ' όλ' αυτά σήμερα ταυτίζεται με το Πάνακτο, ένα φρούριο στρατιωτικό που χτίστηκε την κλασική εποχή και ήλεγχε το πέρασμα από την Αττική στη Βοιωτία στα σύνορα των δύο νομών.
Το κάστρο αθέατο από τη μεριά της Αττικής είναι εμφανές όταν το πλησιάζει κανείς από την Θήβα.
Χτισμένο σε επίκαιρη και στρατηγική θέση, το κάστρο και η περιοχή όπου είναι χτισμένο έγινε πεδίο προστριβών Αθηναίων και Βοιωτών.
Επί των ημερών του Παυσανία η πόλη των Ελευθερών βρισκόταν χαμηλά στην πεδιάδα όπου ο αρχαίος περιηγητής είδε το ναό του Διονύσου, από όπου το παλιό ξόανο του Διονύσου Ελευθερέως είχε μεταφερθεί στην Αθήνα.
Όταν τελούνταν τα 'Μεγάλα Διονύσια' στην Αθήνα, γιόρταζαν τον ερχομό του Ελευθέριου Διονύσου, δηλαδή του ξοάνού του με θυσίες, πομπές, διθυραμβικές παραστάσεις και γλέντια.
Στή συνέχεια φτάνουμε στο χώρο όπου το 479 π. Χ. διεξήχθη η αποφασιστικής σημασίας μάχη των Πλαταιών μεταξύ των ενωμένων ελληνικών δυνάμεων και των Περσών, ανάμεσα στον Κιθαιρώνα και τον Ασωπό ποταμό και βόρεια των Πλαταιών και των Ερυθρών (Κριεκούκι).
- Παλιές τοποθεσίες
Στην περιοχή των Ερυθρών (Κριεκουκίου), τον 19ο αιώνα είχαν χωρίσει τον κάμπο σε τοποθεσίες για να μπορεί εύκολα ο καθένας να βρίσκει το μερίδιο που του ανήκει στον κάμπο. Οι τοποθεσίες αυτές είχαν πάρει το όνομά τους από αρβανίτικες λέξεις και έχουν παραμείνει ακόμα και σήμερα κάποιες τοποθεσίες είναι:
Κρίκη: Είναι αρβανίτικη λέξη και σημαίνει σταυρός. Ονομάστηκε έτσι διότι στην άκρη του δρόμου υπήρχε ένα εικονοστάσιο που πάνω υπήρχε ένας μεγάλος σταυρός.
Σπανός: Η τοποθεσία αυτή ονομάστηκε έτσι επειδή η περιοχή εκείνη αποτελούνταν από χωράφια τα οποία ήταν ακαλλιέργητα.
Βεργουτίανι: Στη θέση αυτή υπήρχαν πηγές και φύτρωναν καλαμιές και σύμφωνα με την αρβανίτικη διάλεκτο ονομάστηκε έτσι.
Βρωμόβρυση ή βρύση του Ρέτση: Η βρύση αυτή ονομάστηκε έτσι διότι έβγαινε βρώμιο νερό.
Κατσούλα: Στην περιοχή αυτή υπήρχε ένα παρατηρητήριο, ψηλά πάνω στη ράχη, την εποχή της τουρκοκρατίας και γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε Κατσούλα.
Αγ. Άννης: Η θέση ονομάστηκε έτσι διότι εκεί υπάρχει η εκκλησία της Αγ. Άννης.
Ελαιώνες: Την τοποθεσία την ονόμασαν έτσι διότι σ’ αυτό το μέρος υπήρχαν πολλά δέντρα με ελιές.
Λαποτρύπι: Και αυτή η λέξη είναι αρβανίτικη, όπως οι περισσότερες. Η τοποθεσία ονομάστηκε έτσι γιατί στο σημείο αυτό υπήρχε μία τρύπα και από κει βγήκε μία αλεπού.
Στην περιοχή υπάρχουν κι’ άλλες τέτοιες περιοχές που είναι άγνωστη η προέλευση αφού οι ονομασίες αυτές υπήρχαν από την περίοδο όπου ζούσαν ακόμα Αρβανίτες και ακόμα παλιότερα.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΗΣ - Φ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
ΠΗΓΗ. 1. el.wikipedia
ΦΩΤ. 2. ΚΡΙΕΚΟΥΚΙ
ΒΙΝΤΕΟ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου