Μουσείο Υδροκίνησης Δημητσάνας - Ενα πρότυπο υπαίθριο μουσείο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ.  ΘΑΝΟΣ ΕΥΘΥΜΕΡΟΣ

Το μουσείο Μουσείο Υδροκίνησης Δημητσάνας είναι ένα πρότυπο υπαίθριο μουσείο, μοναδικό στα Βαλκάνια. Βρίσκεται στο πανέμορφο Κεφαλάρι του Αϊ-Γιάννη, ένα χιλιόμετρο έξω από τη Δημητσάνα, στην ανατολική πλαγιά του φαραγγιού του Λούσιου. 

Στην τοποθεσία παλαιότερα λειτουργούσαν με τα νερά του κεφαλαριού 14 μπαρουτόμυλοι, οι οποίοι μεταξύ άλλων τροφοδότησαν και τις ανάγκες της Επανάστασης, όπως και πολλά βυρσοδεψεία. Στη θέση του κεφαλαριού υπάρχει το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη. 

Το μουσείο ιδρύθηκε και λειτούργησε το 1997 από το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ιδρυμα της ΕΤΒΑ και καταλαμβάνει έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου. Το ίδρυμα ανέλαβε την αποκατάσταση του συμπλέγματος των ερειπωμένων κτιρίων υδροκίνητων εγκαταστάσεων που ήταν στην περιοχή. 

Τα κτίρια ανήκουν στη Μονή Αιμυαλών και η χρήση τους παραχωρήθηκε στο ίδρυμα από τον μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως. Στόχος του μουσείου  είναι η διατήρηση, η διάσωση και η κατανόηση της γνώσης για την παραδοσιακή τεχνολογία της υδροκίνησης στην ευρύτερη περιοχή, η οποία  ξεκίνησε το 16ο αιώνα και είναι στενά δεμένη με την ιστορία της.

Στο χώρο του μουσείου παρουσιάζονται οι μορφές της υδροκίνησης και της χρήσης του νερού στην παραγωγή που δίνουν την εικόνα  τη βιοτεχνική ιστορία της περιοχής.

Το συγκρότημα των κτισμάτων και μηχανισμών που περικλείει αποτελεί ένα μικρό δείγμα των ερειπωμένων σήμερα βιοτεχνικών εγκαταστάσεων που ακολουθούν την ροή του νερού των πηγών του Αϊ-Γιάννη αλλά και των πάνω από 100 εγκαταστάσεων που υπήρχαν κατά μήκος του ποταμού Λούσιου και τροφοδοτούσαν την τότε ανθηρή οικονομία των γύρω χωριών.

Έχουν αποκατασταθεί και λειτουργούν με τους παραδοσιακούς μηχανισμούς μια ομάδα υδροκίνητων μηχανών: ένας αλευρόμυλος μια νεροτριβή,  ένα βυρσοδεψείο και ένας μπαρουτόμυλος. 

Ακόμα υπάρχουν το σπίτι του μυλωνά, το σπίτι του βυρσοδέψη και ένα ρακοκάζανο. Για την ενημέρωση των επισκεπτών χρησιμοποιούνται σύγχρονες μουσειολογικές μέθοδοι με κείμενα, φωτογραφίες, και βιντεοταινίες σε όλους τους χώρους του μουσείου.

Στην περιοχή της Δημητσάνας οι πρώτοι νερόμυλοι άρχισαν να εμφανίζονται το 16ο αιώνα. Τις μυλόπετρες τις έφερναν σε κομμάτια από τη Μήλο και τις συναρμολογούσαν επί τόπου δένοντάς τες με μεταλλικά στεφάνια. Επίσης στην ίδια περιοχή λειτουργούσαν έως τα μέσα του 20ού αιώνα 20 περίπου νεροτριβές. 

Η επεξεργασία και η παραγωγή μπαρούτης στη Δημητσάνα οφείλεται στο γεγονός ότι η περιοχή της είναι πλούσια σε φυσικά μείγματα νίτρου και ακάθαρτου νιτρικού καλίου.

Για το λόγο αυτό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι ευνόησαν την παραγωγή πυρίτιδας στη Δημητσάνα και στη Στεμνίσα, απαλλάσονας μάλιστα τους κατοίκους από την καταβολή φόρου.

Η διαδρομή μέσα στον υπαίθριο χώρο του μουσείου, ξεκινά από τη στέρνα και κατευθύνεται προς το κτίριο του αλευρόμυλου, όπου λειτουργεί ένας υδρόμυλος άλεσης σιτηρών και μια νεροτριβή και στεγάζεται το σπίτι του μυλωνά.

Ο αλευρόμυλος είναι λειτουργικός και αλέθει με τη δύναμη του νερού, ενώ ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί συμπληρωματικά από πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό.

Απέναντι βρίσκονται τα ερείπια δύο βυρσοδεψείων για το πλύσιμο των δερμάτων, των οποίων οι γούρνες (λίμπες) καθαρίστηκαν και στερεώθηκαν. 

Κοντά υπάρχει αποκατεστημένο βυρσοδεψείο και το σπίτι του βυρσοδέψη, όπου ο επισκέπτης διαφωτίζεται για τη λειτουργία του με τη βοήθεια πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού. Δίπλα του σχηματίζεται πίδακας νερού του κεφαλαριού που πέφτει με δύναμη από τη γούρνα. 

Ακολουθώντας το λιθόστρωτο, φτάνει κανείς πιο κάτω στο μπαρουτόμυλο ο οποίος περιέχει πλήρη μηχανισμό, με τη φτερωτή του, τον εκκεντροφόρο άξονα, τα κοπάνια, τα ξύλινα στοιχεία, τα γουδιά και άλλα απαραίτητα σκεύη. 

Πλούσιο οπτιοακουστικό υλικό δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τις φάσεις παραγωγής και επεξεργασίας της μπαρούτης. 

Στο κέντρο του υπαίθριου χώρου υπάρχει κιόσκι που στεγάζει το ρακοκάζανο. Πίσω του σε άλλο κιόσκι σε ειδικούς πίνακες παρέχονται γενικές πληροφορίες για το μουσείο. Τέλος από το ταμείο στην είσοδο μπορούν οι επισκέπτες να προμηθευτούν ειδικά πληροφοριακά τεύχη για το μουσείο και την περιοχή. 

 Το μουσείο αποτελεί σήμερα σημαντικό πόλο έλξης πολλών επισκεπτών και είναι ένα από τα κυριώτερα αξιοθέατα της περιοχής της Δημητσάνας.

Επίσης οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για τα παιδιά σχολικής ηλικίας, όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων.

  Είναι ανοικτό από τις 10 το πρωί έως τις 2 το μεσημέρι και από τις 5 το απόγευμα έως τις 7 το βράδυ, κάθε μέρα, εκτός Τρίτης.

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ. arcadia.ceid.upatras.gr