ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ

Τρίτη 24 Οκτωβρίου 2023

Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865 Λεχαινά Hλείας - Μαρούσι 24 Οκτωβρίου 1922)





Έλληνας πεζογράφος, κύριος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος με τους Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και Γεώργιο Βιζυηνό και ο κατ΄ εξοχήν εκπρόσωπος του νατουραλισμού στη νεοελληνική λογοτεχνία. 





Πιο γνωστά έργα του είναι η συλλογή διηγημάτων Λόγια της Πλώρης και η νουβέλα 
Ο Ζητιάνος.


Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας γεννήθηκε το 1865 στα Λεχαινά Hλείας. Ήταν το μεγαλύτερο από τα έντεκα παιδιά του ρουμελιώτη Δημητρίου Καρκαβίτσα και της ντόπιας Άννας Σκαλτσά. 

Έμαθε τα πρώτα γράμματα στη γενέτειρά του και δεκατριών χρόνων πήγε στην Πάτρα για γυμνασιακές σπουδές. Την περίοδο αυτή χρονολογείται ο άτυχος έρωτάς του για την Ιολάνθη Βασιλειάδη, από τη μορφή της οποίας θεωρείται πως εμπνεύστηκε για την ηρωίδα της Λυγερής (1896).

Το 1883 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε τον Δεκέμβριο του 1888. 

Στην Αθήνα σχετίστηκε με τον Κωστή Παλαμά, τον Κωνσταντίνο Χατζόπουλο και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Η προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος της Εστίας τον ώθησε στο χώρο της ηθογραφίας και ταξίδεψε σε χωριά της Ρούμελης για να συλλέξει λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία, τα οποία χρησιμοποίησε στα πρώτα έργα του. 

Το 1889 στρατεύτηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Μεσολόγγι γνώρισε τις άθλιες συνθήκες ζωής της ελληνικής υπαίθρου. Τις εντυπώσεις του κατέγραψε σε μια σειρά οδοιπορικών σημειώσεων, που αξιοποίησε στη νουβέλα του Ο ζητιάνος (1897).

Μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας το 1891 δούλεψε ως γιατρός στο ατμόπλοιο Αθήναι, με το οποίο ταξίδεψε στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τον Ελλήσποντο. 

Οι εμπειρίες του από την περίοδο αυτή της ζωής του περιέχονται στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο Σ’ Ανατολή και Δύση και αξιοποιήθηκαν στην περίφημη συλλογή διηγημάτων του Λόγια της πλώρης (1899). 

Από τον Αύγουστο του 1896 και ως το 1921 υπήρξε μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, φθάνοντας ως το βαθμό του γενικού αρχίατρου (συνταγματάρχη). Από τη θέση αυτή συνέχισε να ταξιδεύει με συνεχείς μεταθέσεις, που επιδίωκε ο ίδιος (την έντονη αυτή επιθυμία του για τα ταξίδια ονόμαζε «αειφυγία»).

Ο Καρκαβίτσας υπήρξε μέλος της «Εθνικής Εταιρίας», που προωθούσε τη «Μεγάλη Ιδέα» και η ήττα του 1897 στάθηκε για τον Καρκαβίτσα πολύ μεγάλη απογοήτευση. Μέλος του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» το 1909, συμμετείχε στο κίνημα στου Γουδή, στράφηκε όμως στη συνέχεια εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου. 

Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους ως στρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχτηκε στο βενιζελικό κίνημα της «Εθνικής Αμύνης», με αποτέλεσμα να τεθεί σε περιορισμό και να εξοριστεί στη συνέχεια στη Μυτιλήνη. 

Στο στράτευμα επανήλθε το 1920 και αποστρατεύτηκε δυο χρόνια αργότερα με δική του αίτηση.

Οι κακουχίες της εξορίας συνέβαλαν στον κλονισμό της υγείας του. Στις 22 Οκτωβρίου του 1922 άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του στο Μαρούσι από φυματίωση του λάρυγγα. 

Σύντροφός του στα τελευταία χρόνια της ζωής του στάθηκε η Δέσποινα Σωτηρίου, την οποία εγκατέστησε γενική κληρονόμο του, με διαθήκη που συνέταξε τέσσερις ημέρες πριν από τον θάνατό του.

Η πεζογραφία του Καρκαβίτσα κινήθηκε αρχικά στο πλαίσιο της ειδυλλιακής ηθογραφίας, με αρκετά λαογραφικά στοιχεία και πέρασε σταδιακά προς τον ρεαλισμό, με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού, με κορυφαία έκφραση τον Ζητιάνο (1897). 

Από τα ογδόντα, συνολικά, διηγήματά του σταθμός στάθηκε η συλλογή Λόγια της πλώρης (1899), ενώ στο τελευταίο έργο του Ο αρχαιολόγος (1904) προσπάθησε να λειτουργήσει διδακτικά, προβάλλοντας τις ιδέες του για μια γόνιμη σχέση των νεοελλήνων με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. 

Γύρω στο 1905 η λογοτεχνική παραγωγή του παρουσίασε σημαντική κάμψη, που διάρκεσε ως το τέλος της ζωής του, με μοναδική εξαίρεση τη διετία 1918-1920, οπότε ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη συγγραφή σχολικών αναγνωσμάτων, σε συνεργασία με τον Επαμεινώνδα Παπαμιχαήλ.

Στο λογοτεχνικό έργο του Καρκαβίτσα κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα στη μετριοπαθή της έκφραση. Η πορεία του στα γράμματα ξεκίνησε στο πλαίσιο της φθίνουσας περιόδου του Αθηναϊκού Ρομαντισμού. 

Από την περίοδο αυτή σώζονται χειρόγραφα από ποιητικά και πεζά έργα του στην καθαρεύουσα. Πολύ σύντομα, όμως, στράφηκε στη δημοτική και συνέβαλε στη διαμόρφωσή της χωρίς να υιοθετήσει τις ακρότητες του Ψυχάρη.



Eκδόσεις των έργων του

Σκίτσο του συγγραφέα φιλοτεχνημένο από τον Γεώργιο Ροϊλό, Χριστούγεννα 1898.

    Διηγήματα: Α΄ έκδοση σε βιβλίο το 1892 από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη**«Ο Σπαθόγιαννος»: γράφτηκε το 1887 και δημοσιεύτηκε την ίδια χρονιά, σε τέσσερις συνέχειες στην εφημερίδα Καθημερινή.
        «Νέοι θεοί»: πρωτοδημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στο περιοδικό Εστία τον Οκτώβριο του 1889.
        «Ο αφορεσμένος»: γραμμένο το 1887 και δημοσιεύτηκε σε δέκα συνέχειες στην εφημερίδα Καθημερινή, τον Ιανουάριο του 1888.
        «Η φλογέρα του»: γραμμένο το 1888, πρωτοδημοσιεύτηκε σε τέσσερις συνέχειες στο περιοδικό Εστία τον Ιανουάριο του 1889.
        «Γιάννος και Μάρω»: πρωτοδημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στην εφημερίδα Ακρόπολις τον Απρίλιο του 1887.
        «Ημέραι της γριάς»: πρωτοδημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στο περιοδικό Εβδομάς τον Μάιο του 1886.

    Λόγια της πλώρης: Α΄ έκδοση το 1899 από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη.
        «Η θάλασσα»: γράφτηκε το 1898 και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εθνική Αγωγή, σε δυο συνέχειες, στις 15 Ιανουαρίου και την 1η Φεβρουαρίου 1899.
        «Οι σφουγγαράδες»: γράφτηκε το 1898 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ακρόπολις, την Πρωτοχρονιά του 1899.
        «Ο βιοπαλαιστής»: γράφτηκε το 1898 και πρωτοδημοσιέυτηκε στο περιοδικό Τέχνη τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς.
        «Πειράγματα»: πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νεολόγος της Κωνσταντινούπολης την Πρωτοχρονιά του 1898.
        «Η καπετάνισσα»: γράφτηκε το 1898 και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Άστυ τα Χριστούγεννα του 1898.

        «Κακότυχος»: γράφτηκε το 1898, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Ναυάγια»: γράφτηκε το 1899 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία στις 2 Μαρτίου του ίδιου έτους.
        «Η δικαιοσύνη της θάλασσας»: γράφτηκε το 1894 και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εστία την ίδια χρονιά.
        «Τελώνια»: πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία σε δύο συνέχειες στις 31 Ιανουαρίου και την 1η Φεβρουαρίου 1899.
        «Γέρακας»: γράφτηκε το 1895, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.

        «Οι κουρσάροι»: γράφτηκε το 1895, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Θείον όραμα»: γράφτηκε το 1895, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Το γιούσουρι»: γράφτηκε το 1894, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Κακοσημαδιά»: γράφτηκε το 1894, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Εστία το 1895.

        «Ο εκδικητής»: δημοσιεύτηκε το 1897 στο Μακεδονικό Ημερολόγιο.
        «Οι φρεγάδες»: γράφτηκε το 1894 και δημοσιεύτηκε την ίδια χρονιά στο περιοδικό Εστία.
        «Η γοργόνα»: γράφτηκε το 1895, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Ο κάτω κόσμος»: γράφτηκε το 1893 και δημοσιεύτηκε την ίδια χρονιά στο περιοδικό Εστία, με τίτλο «Η τέντα των ναυτικών».

        «Το βασιλόπουλο»: γράφτηκε το 1894, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Κάβο Μαλιάς»: πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εστία το 1893 με τίτλο «Τα εφτά φουσάτα».

    Η Λυγερή: Νουβέλα γραμμένη το 1889. πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εστία σε 21 συνέχειες. Κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1896 από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη.

    Ο ζητιάνος: Το έργο γράφτηκε το 1896 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία από τις 9 Απριλίου 1896 έως τις 8 Ιουνίου 1898. Σε βιβλίο πρωτοδημοσιεύτηκε από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ- Καργαδούρη το 1897, ενώ η δεύτερη έκδοση έγινε το 1920 από το «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», με διαφορετικούς τίτλους κεφαλαίων.

    Παλιές αγάπες: Α΄ έκδοση από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ- Καργαδούρη, το 1900.
        «Η θυσία»: πρωτοδημοσιεύτηκε στις 24 Δεκεμβρίου 1896 στην εφημερίδα Εστία.
        «Κρυφός καημός»: γράφτηκε το 1885 και πρωτοδημοσιεύτηκε στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, στο περιοδικό Εβδομάς με τίτλο «Ο Χρύσανθος».
        «Η πατρίδα»: γράφτηκε και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα το 1893.

        «Ο αποσπασματάρχης»: γράφτηκε στα 1891 και δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 1892 ως ταξιδιωτική αφήγηση στο περιοδικό Εστία με τον τίτλο «Ο γάμος της Ασήμως». Στο βιβλίο, το διήγημα μπήκε ξαναδουλεμένο από το συγγραφέα και σε μορφή διηγήματος.
        «Ηρώων τέκνα»: γράφτηκε το 1896 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία τον ίδιο χρόνο σε 6 συνέχειες.

        «Τα τυφλοπόντικα»: πρωτοδημοσιεύτηκε με τη μορφή ταξιδιωτικής αφήγησης κα με τον τίτλο «Ο Κερατζής» στο περιοδικό Εστία τον Μάιο του 1892.
        «Η μητρυιά»: πρωτοδημοσιεύτηκε στις 10 Απριλίου 1888 στο περιοδικό Εστία με τίτλο «Θανάσης Βρυσώτης».

        «Τα δυο σκέλεθρα»: γράφτηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Λεχαινά, τον Αύγουστο του 1885 και δημοσιεύτηκε στις 25 του ίδιου μήνα στο περιοδικό "Εβδομάς".
        «Η Σμυρνιά»: γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1894 στο Ημερολόγιο Νέα Ελλάς.
        «Το πάλεμα»: γράφτηκε το 1896, αλλά δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.

        «Ο εβυθός»: γράφτηκε στα Λεχαινά τον Ιούλιο του 1885 και πρωτοδημοσιεύτηκε τον ίδιο μήνα στο περιοδικό Εβδομάς῍
        «Η κακή αδερφή»: πρωτοδημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1885 στο περιοδικό Εβδομάς με το τίτλο «Η Κίσσα».
        «Η μάνα»: γράφτηκε το 1889 και δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1890 στο περιοδικό Εστία.
        «Η γυναίκα»: γράφτηκε το 1891 και πρωτοδημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του ίδιου έτους στην εφημερίδα Το Άστυ.
        «Θεός αθάνατος»: γράφτκε το 1896 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Άστυ την Πρωτοχρονιά του 1897.

    Ο αρχαιολόγος: Γράφτηκε το 1903. Η πρώτη έκδοση του βιβλίου είναι άγνωστη και αμφισβητήσιμη. Η δεύτερη έκδοση έγινε από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη το 1904 περιλάμβανε, εκτός από την ομώνυμη νουβέλα, και τέσσερα ακόμα διηγήματα του συγγραφέα: «Πόθος και πόνος», «Το κόνισμα», «Το στοιχειό του σπιτιού της», και «Στις δόξες».

    Ο αρματολός: Ημιτελές μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας έγραψε μόνο την εισαγωγή ή την αρχή, την οποία δημοσίευσε στην εφημερίδα Ακρόπολις τον Ιανουάριο του 1906, με το τίτλο «Ο Έξαρχος». Ωστόσο συνέχεια δεν υπήρξε, είτε γιατί ο συγγραφέας δεν το ολοκλήρωσε είτε γιατί δεν θέλησε να προχωρήσει στη δημοσίευσή του[17].

    Διηγήματα για τα παλικάρια μας: Πέντε διηγήματα γραμμένα στην καθαρεύουσα, με τους διαλόγους στη δημοτική. Α΄ έκδοση από το «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη το 1922.
        «Η Χρυσαυγή»: γράφτηκε και δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες το 1886 στο περιοδικό Εκλεκτά Μυθιστορήματα.
        «Καπετάν Βέργας»: γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1885 στο περιοδικό Εβδομάς τον Ιούνιο του ίδιου έτους.

        «Ο τυφλός μοναχός γράφτηκε και δημοσιεύτηκε και αυτό το 1885 στο περιοδικό Εκλεκτά Μυθιστορήματα.
        «Ο λοχίας της κούτρας»: γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1886, σε δύο συνέχειες στο περιοδικό Εβδομάς.
        «Η Ασήμω»: πρόκειται για το πρώτο διήγημα του συγγραφέα. Γράφτηκε στα Λεχαινά το 1884 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εβδομάς το 1885.

    Διηγήματα του γυλιού: Δεκατέσσερα διηγήματα από τα οποία τα δεκατρία ήταν γραμμένα στην καθαρεύουσα. Ο Καρκαβίτσας τα ξαναεπεξεργάστηκε, στη δομή, στους τίτλους και στη γλώσσα, πριν τα κυκλοφορήσει ξανά σε βιβλίο. Α΄ έκδοση «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη το 1922.

        «Ο Τζακ»: γράφτηκε στην καθαρεύουσα το 1889 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα τον Ιανουάριο του ίδιου έτους, με τον τίτλο «Ο αντεροβγάλτης».
        «Ο κλεφτοκοτάς»: γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα το 1889.
        «Το σύγνεφο»: πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Το Άστυ το 1887.

        «Το μαγεμένο κουτί»: πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα το 1889, με τίτλο «Νυκτερινή διασκέδασις».
        «Ο κουρδοκέφαλος»: γράφτηκε το 1900 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολόγος της Κωνσταντινουπόλεως το 1901.
        «Ευέλπιδες»: πρωτοδημοσιεύτηκε το 1889.

        «Πάσχα στα πέλαγα»: πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία το 1898.
        «Άρης φιλάνθρωπος»: γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία το 1900, με τίτλο «Άρης ακίνδυνος».
        «Το ζούδιο»: γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εβδομάς το 1885.
        «Φραγκαβίλλα»: γράφτηκε στην καθαρεύουσα και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εκλεκτά Μυθιστορήματα τον Μάιο του 1885, με τίτλο «Αι δύο αδερφαί».

        «Το τάμμα»: γράφτηκε και πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Εβδομάς το 1887.
        «Οι καλικάντζαροι»: γράφτηκε το 1888 και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1889 στο περιοδικό Ημερολόγιον του Σκόκου.
        «Ακαμάτης άγιος»: δεν είναι γνωστό αν δημοσιεύτηκε αλλού πριν την έκδοση του βιβλίου.
        «Εύα»: γράφτηκε το 1896 κατευθείαν στη δημοτική γλώσσα, με τίτλο «Το ψυλλομάζωμα».
    Θεσσαλονίκη, 2004, Θεσσαλονίκη, Ιανός

Εκπαιδευτικά βιβλία

    Αναγνωστικό Γ΄ Δημοτικού, εκδόσεις Ιωάννη Ν. Σιδέρη, 1918.
    Η πατρίδα μας. Αρχαία και νέα εποχή. Αναγνωστικό Δ΄ Δημοτικού, εκδόσεις Δ. Δημητράκου, 1919.
    Διγενής Ακρίτας. Αναγνωστικό Ε΄ Δημοτικού, εκδόσεις Δ. Δημητράκου 1920.
    Διηγήματα πραγματογνωστικά, με τη συνεργασία του Επ. Παπαμιχαήλ, «Τυπογραφείον της Εστίας» των Μάισνερ-Καργαδούρη, 1920.



ΠΗΓΗ. 1. newsbomb.gr
             2. el.wikipedia.org

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου