Γράφει ο Αντώνης Κακαράς**
Α΄ ΜΕΡΟΣ
Οι συνωμότες της οργάνωσης για Κίνημα στο Ναυτικό πρόσφεραν περισσότερα με την αποκάλυψη και τις συλλήψεις τους απ’ ότι στην περίπτωση που είχε άλλη τροπή.
Αυτή είναι η άποψη του γράφοντος και έχει με άλλο κείμενο εκφραστεί.
Ο τρόπος που ένα σημαντικό πλήθος ανθρώπων γνώριζαν για τη σχεδιαζόμενη κίνηση, αφαιρεί από την όλη προσπάθεια το στοιχείο που χρειαζόταν χια να μην αποκαλυφθεί.
Τη συνωμοτικότητα, τα μέτρα ασφάλειας, τους κανόνες που έπρεπε να τηρούνται και δεν τηρήθηκαν. Η μαζικότητα της συμμετοχής και η αδιαφορία για τους κανόνες, ιστορικά αυξάνουν παρά μειώνουν τη σπουδαιότητα της όλης κίνησης.
Και αφού μιλάμε για ιστορία αποφεύγουμε εικασίες για το τι θα συνέβαινε, εάν το κίνημα εκδηλωνόταν και προχωρούσε μαζικά και με βάση τη σχεδίαση.
Εδώ, αναζητούμε απάντηση στο ερώτημα ΄΄πώς αποκαλύφθηκε η οργάνωση για το Κίνημα του Ναυτικού του Μαΐου 1973΄΄.
Προς τούτο παρουσιάζονται τα ακόλουθα στοιχεία:
• Μικρό χρονικό και σχόλιο για την εξάρθρωση της οργάνωσης.
• Το πόρισμα επιτροπής που συστάθηκε με απόφαση του Υπουργού Άμυνας Ε. Αβέρωφ (ενημερωμένου για την οργάνωση) αμέσως μετά την πτώση της χούντας.
• Αποσπάσματα από επιστολές και συνεντεύξεις αξιωματικών που δίνουν μια χαρακτηριστική πλευρά της όλης κατάστασης που επικρατούσε στο στάδιο της προετοιμασίας του κινήματος.
• Ποιοι ήταν (βάση διασταυρωμένων στοιχείων και μαρτυριών) ενημερωμένοι – μυημένοι στην προετοιμαζόμενη κίνηση και δεν συνελήφθησαν. Εκτιμάται ως πλέον ή βέβαιο πως υπήρχαν και άλλοι που γνώριζαν για τη σχεδίαση (εκτός πρακτόρων της ΚΥΠ, οργάνων άλλων υπηρεσιών του καθεστώτος κλπ).
• Ποιοι συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν.
Α.- Χρονικό της εξάρθρωσης
Το πρώτο κύμα συλλήψεων (σαράντα τέσσερις σύνολο) ξεκινά στις 23 και σταματά στις 27 Μαΐου.
Οι προσαγωγές βασικά στην ΕΣΑ συνεχίζονται κλιμακωτά με τους περισσότερους (δέκα οκτώ) στις 16 Ιουνίου, τον Μπουζάκη του Ναυτικού στις 20/6, τον Αλεξάκη του στρατού την επομένη και τελευταίους τον Ε. Αβέρωφ, Χρ. Αποσκίτη και Κ. Αποσκίτη στις 2 Ιουλίου 1973 οπότε και διακόπτονται.
Η σύλληψη του Αβέρωφ εντυπωσιάζει αφού ανοιχτά και χωρίς να το κρύβει ήταν ΄΄συνομιλητής΄΄ της χούντας, και άτυπα ΄΄σύμβουλος΄΄ επί θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, επί του Κυπριακού κ.λ.π.
Εστιάζοντας στις ενέργειες για πρόληψη του κινήματος, βλέπουμε πως η ΕΣΑ συμμετέχει στον αποκλεισμό των προσβάσεων στην περιοχή ναυστάθμου Σαλαμίνας και εκεί προβαίνει σε συλλήψεις.
Παρατηρούμε πως ο μηχανισμός της χούντας λειτούργησε ταχύτατα, οργάνωσε ελάχιστους σε ομάδες με αποφασισμένους αξιωματικούς πιστούς οπαδούς του καθεστώτος, και προέβη όχι στην αποτροπή του κινήματος αλλά στη συγκέντρωση /σύλληψη των ΄΄συνωμοτών΄΄.
Διότι ήδη η συνθηματική λέξη ΄΄Σοφοκλής΄΄, που είχε καθοριστεί για ακύρωση του κινήματος, κυκλοφορούσε από την παραμονή της 22ας.
Σωστά ενεργώντας οι αρμόδιοι του καθεστώτος, φρόντισαν να μάθουν οι ΄΄συνωμότες΄΄, πως γνώριζαν τον ακριβή χρόνο για το σχεδιαζόμενο ΄΄κίνημα΄΄ και πέτυχαν την αποτροπή του με ευκολία.
Παρατηρούμε πως προβάλλεται ότι στελέχη τρίτης σειράς συσκέπτονται, αποφασίζουν και δρουν για εξάρθρωση μιας οργάνωσης τέτοιας εκτάσεως.
Δεν πείθουν όμως, ούτε οι επίσημες ανακρίσεις /καταθέσεις στον Σκεμπέα, πως αυτή η υπόθεση δεν απασχόλησε σε ανώτερα επίπεδα το καθεστώς.
Εάν εξαιρεθούν ο Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, ο Α/ΓΕΝ Μαργαρίτης και ο Αρχηγός Στόλου Αραπάκης, που εμπλέκονται σε προχωρημένη φάση και στο πρώτο διερευνητικό στάδιο το πρωί της 23ης Μαΐου στο ναύσταθμο, πουθενά δεν εμφανίζονται άλλα ανώτερα στελέχη της ΄΄επαναστάσεως΄΄.
Όσοι φρόντισαν, με πρώτον το Μαργαρίτη, να δοθεί η υπόθεση στο στρατό, γνώριζαν πολύ καλά πως το ΕΑΤ/ΕΣΑ θα βασάνιζε, θα τρομοκρατούσε και θα ταλαιπωρούσε τους ΄΄συνωμότες΄΄ όπως και έγινε.
Ο Αραπάκης σε ένα χρόνο από τα γεγονότα αυτά στέλνει συγχαρητήρια στους επανερχόμενους αξιωματικούς με τη μεταπολίτευση, που ο ίδιος παρέδιδε στα χέρια βασανιστών τού καθεστώτος.
Μία εβδομάδα μετά την αποκάλυψη της οργάνωσης αποστρατεύθηκε ο Μαργαρίτης από Α/ΓΕΝ και ανέλαβε ο Αραπάκης.
Ο τελευταίος παρέμεινε Αρχηγός του Ναυτικού και έξι μήνες μετά τη μεταπολίτευση, προς επιβράβευση του ρόλου που έπαιξε τις ημέρες της κρίσης του Κυπριακού και της πτώσης της χούντας.
Β.- Έκθεση επιτροπής Αβέρωφ
Παρατίθεται πιο κάτω έκθεση επιτροπής και στη συνέχεια αποσπάσματα από συνεντεύξεις και μαρτυρίες που αφορούν το επίμαχο θέμα. Ήτοι του τρόπου που η οργάνωση για Κίνημα στο Ναυτικό έγινε γνωστή πολύ πριν εκδηλωθεί ήτοι προδόθηκε / καταγγέλθηκε / αποκαλύφθηκε σε υπηρεσίες του καθεστώτος ή και σε τρίτα πρόσωπα εκτός των μυημένων.
«ΕΚΘΕΣΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΕΩΣ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ
Την 22αν Μαΐου 1976, κατόπιν προτάσεως του ΥΕΘΑ, -. Ε. Αβέρωφ- Τοσίτσα, συνεκροτήθη επιτροπή εκ των :
• Πλοιάρχου Α. Γκιόκεζα
• Πλοιάρχου Α. Σέκερη
• Αντιπλοιάρχου ε.α. Ι. Σταθόπουλου, Βουλευτού
• Αντιπλοιάρχου Σ. Σωτηρόπουλου
• Υποπλοιάρχου ε.α. Ε. Μπουζάκη
Εις την οποίαν ανετέθη το έργον της διερευνήσεως των συνθηκών αποκαλύψεως και εντοπισμού των καταδοτών του Κινήματος του Ναυτικού, του Μαΐου 1973.
2.- Η επιτροπή, συνελθούσα εις πρώτην σύσκεψιν ευθύς μετά την συγκρότησίν της, καθόρισε το γενικόν σχέδιον ενεργείας των μελών της.
Τούτο περιελάμβανε:
• Εξέτασιν της νομικής υποστάσεώς της
• Κατανομήν επί μέρους έργου διερευνήσεως
• Καθορισμόν περιοδικών συναντήσεων, ανταλλαγής απόψεων και συντονισμού ενεργειών.
3.- Κατ’ αρχήν εξητάσθη η νομική υπόστασις της επιτροπής.
Προς τούτο τα δύο πρώτα εκ των μελών της επεσκέφθησαν εις το γραφείον του τον Δι-. Σύμβουλον (Tαγματάρχην) Μιχ. Ζούβελον, συνεζήτησαν το θέμα και εζήτησαν τη συμβολήν του εις το αναληφθέν έργον.
Εκ της διεξαχθείσης συζητήσεως, προέκυψε ότι η επιτροπή ουδεμίαν νομικήν υπόστασιν ηδύνατο να έχει, διά τον απλούστατον λόγον, ότι δεν ηδύνατο να εξαναγκάσει οιονδήποτε, ο οποίος εγνώριζεν κάτι σχετικόν, να το αναφέρει..
Επί πλέον δε και εάν ακόμη επροθυμοποιείτο οιοσδήποτε να το πράξη, θα ηδύνατο να το αναιρέσει, όταν η πληροφορία ήρχετο εις την δημοσιότητα.
4.-Από πλευράς ουσίας, ο Ταγματάρχης Μ. Ζούβελος, τόσον κατά την πρώτην συνάντησιν, όσον και εις ετέρας δύο συναντήσεις, αι οποίαι ηκολούθησαν, δεν ηδύνατο να παρέξει άξια λόγου στοιχεία, τα οποία θα ήτο δυνατόν να υποβοηθήσουν την επιτροπήν.
Ουδέν επίσης άξιον λόγου στοιχείον ηδυνήθη να παρέξη και ο Ταξίαρχος Γρ. Σκεμπέας ο οποίος είχεν, κατά το 1973, εκτελέσει την σχετικήν προανάκρισιν εις ΕΑΤ/ΕΣΑ.
5.- Περαιτέρω η επιτροπή διεπίστωσεν αδυναμίαν προσεγγίσεως ωρισμένων ατόμων, ως οι τέως Ταγματάρχαι Χατζηζήσης, Σπανός, Ταγμ. Γκίζας και άλλοι οι οποίοι λογικώς απετέλουν «το κλειδί» του θέματος.
Ως εκ τούτου, η δραστηριότης της επιτροπής, εκ των πραγμάτων, περιωρίσθη εις την προσπάθειαν αναζητήσεως ατόμων, τα οποία συμπτωματικώς εγνώριζαν κάτι σχετικόν και την συρραφήν των συναφών γεγονότων.
6.- Εκ των συλλεγέντων στοιχείων, προέκυψαν τα ακόλουθα:
Την μεσημβρίαν της 21ης Μαΐου 1973 οι ιδιώται Σ. Σοφιανόπουλος και Πουρνάρας συνηντήθησαν μετά του τότε Αντισυτνταγματάρχου Ι. Μπραβάκου και τον πληροφόρησαν ότι φίλος των αρχιτέκτων τους είχε μόλις προ ολίγου ειδοποιήσει ότι από γνωστήν του κυρίαν, συνδεομένην με Αξιωματικόν του Ναυτικού, του ελέχθη ότι την επομένην είχε αποφασισθεί να αποπλεύσουν τα πλοία από το Ναύσταθμο και να κινηθούν δι’ ανατροπήν της κυβερνήσεως.
Δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθεί ποία η σχέσις μεταξύ των ως άνω αναφερομένων, αλλά ούτοι εφαίνοντο να είναι βέβαιοι διά την αλήθειαν της πληροφορίας των και προσεπάθησαν να πείσουν τον Μπραβάκον περί αυτού.
Οι αυτοί ως άνω ιδιώται, εζήτησαν και συνηντήθησαν το απόγευμα της ιδίας ημέρας, μετά του Ταγματάρχου τότε Γ. Παπαμελετίου, εις τον οποίον ενέφεραν τας ιδίας πληροφορίας.
Ο Αντισυνταγματάρχης νυν Γ. Παπαμελετίου, μετά του οποίου η επιτροπή συνηντήθη και συνεζήτησεν, με προθυμίαν μάς ενημέρωσε περί των ανωτέρω.
Ούτος είχε τότε ενημερωθεί περί της προηγουμένης συναντήσεως μετά του Μπραβάκου καιι δεν έδωσε ο ίδιος περαιτέρω συνέχεια. Ενθυμείται ότι οι ως άνω ιδιώται είπον ότι η αντίδρασις του Μπραβάκου ήτο ότι «σε τι δίλλημα με βάζετε τώρα».
Ανεξαρτήτως των ανωτέρω, εις την επιτροπήν περιήλθεν ενυπόγραφος επιστολή (μη επιθυμούντος τη δημοσιότητα ατόμου) όστις κατά Απρίλιον 1974 υπηρέτει εις Καβάλαν, ως επιτελάρχης ΧΙ Μερ. και του είχε λεχθεί ότι «οι μετοχές του Μπραβάκου ανέβηκαν διότι πρόδωσε το Κίνημα του Ναυτικού».
7.- Βεβαίως ο Μπραβάκος υπηρέτει το τότε καθεστώς της δικτατορίας και ήτο φυσικόν να ενεργήσει προς την κατεύθυνσιν της ενημερώσεως του ΕΑΤ/ΕΣΑ.
Αλλά ως γνωστόν, μία πληροφορία, δεν είναι αρκετή, για να τεθεί ο μηχανισμός της ασφαλείας προς κινητοποίησιν. Απαιτείται διασταύρωσις.
Ο μηχανισμός λοιπόν εκινήθη προς την κατεύθυνσιν της διασταυρώσεως. Τούτο φαίνεται να επετεύχθη διά του Ψαριάδη.
Ο τότε Ανθυπασιστής ΤΗΛ. Ψαριάδης υπηρέτει εις Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΞΛΗΣ.
Ολίγας ημέρας προ της 22ας Μαΐου είχε προσεγγίσει και ενημερώσει ο Αντιπ0λοίαρχος Γ. Καραμήξτσος, όστις ανήκε εις την ομάδα καταλήψεως του Α/Τα ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ.
Ο Ψαριάδης δεν εγνώριζεν λεπτομερείας του κινήματος.
Εγνώριζε όμως ότι θα έπρεπε να ευρίσκεται εις το πλοίον του το βράδυ της 22ας και ότι εκ των εκεί υπηρετούντων αξιωματικών συμμετείχον ο Πλωτάρχης Δ. Δεσύλλας και ο Υποπλοίαρχος Π. Παπαδόπουλος, αμφότεροι τεχνικοί.
Οι τρεις αυτοί αξιωματικοί, ήτοι Καραμήτσος, Δεσύλλας και Παπαδόπουλος, ήσαν εκ των πρώτων οι οποίοι συνελλήφθησαν και ανεκρίθησαν από ΕΑΤ/ΕΣΑ.
Ο Αντιπλοίαρχος Καραμήτσος, μετά την αποφυλάκισίον μας κατόρθωσε και συνήντησε τον Ψαριάδη, ο οποίος σημειωτέον απέφευγε την συνάντησιν.
Ούτος λοιπόν διηγήθη ως εξής περίπου τα συμβάντα:
«Το απόγευμα της 22ας ετηλεφώνησε εις το πλοίον του ( ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ) να ερωτήσει δήθεν κάτι και του ελέχθη ότι είχε σημανθεί ανάκλησις του προσωπικού και ότι έπρεπε να είχε επιστρέψει εκεί. Από το τηλεφώνημα αυτό ειδοποιήθη η ΕΑΤ/ΕΣΑ και τον συνέλαβαν. Εις τα γραφεία όπου ωδηγήθη, ανέφερε όλα όσα εγνώριζε».
Η διοίγησίς του φαίνεται εκ των πραγμάτων ότι δεν ανταποκρίνεται πλήρως εις την πραγματικότητα και κυρίως εις το πρώτον μέρος της.
Η πλέον πιθανή εκδοχή είναι ότι, επειδή ήσαν γνωσταί αι πεποιθήσεις του από άλλους Υπαξιωματικούς, κάποιος εξ αυτών θα τον ηρώτησε σχετικά.
Ούτος, φοβηθείς τας συνεπείας, προσεφέρθη αμέσως να καταθέσει όσα εγνώριζε εις ΕΑΤ/ΕΣΑ. Αλλά δεν δικαιολογείται ότι μόνον αυτός δεν εκρατήθη εις ΕΣΑ ουδέ διώχθη ή ανεφέρθη καν καθ’ όλην την περίοδον εκείνην.
Η εκδοχή της κατά τινα τρόπον αυθορμήτου καταθέσεώς του ενισχύεται και από την μνημόνευσιν την οποίαν έκανε ο τότε αρχηγός του Ναυτικού, εις ομιλίαν του προς Αξιωματικούς του Α.Ν., ότι «ένας Υπαξιωματικός ενημέρωσε την υπηρεσίαν κλπ.» Προσέτι δε και διότι ανάκλησις του προσωπικού δεν είχε διαταχθεί το απόγευμα της 22ας.
8.- Η επιτροπή διερεύνησεν επίσης το θέμα της επιστολής ποροειδοποιητικής επιστολής εις τον Πλοίαρχον Σ. Αργυρίου προ της 21ης Μαΐου.
Ανεζητήθη τυχόν σύνδεσις του αποστολέως της με διαβίβασιν πληροφοριών της ΕΣΑ. Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθή κάτι το σχετικόν.
Πάντως, το περιεχόμενον της επιστολής/σημειώματος δεικνύει ότι ο συντάκτης εγνώριζε λεπτομερείας περί του καθορισθέντος χρόνου εκδηλώσεως του κινήματος, πολύ πριν οιαδήποτε πληροφορία φθάσει εις ΕΣΑ/ΕΑΤ. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να είναι άτομον μη μυημένον, το οποίον, εκ φόβου ή ετέρας αιτίας προσεπάθησε να αποτρέψει την εκδήλωσιν.
9.- Εξητάσθησαν προσέτι πληροφορίαι τινές, προερχόμεναι από Αμερικανούς Αξιωματικούς, υπηρετούντας τότε εις Συμμαχικά Στρατηγεία του ΝΑΤΟ εις Ιταλίαν και Βέλγιον.
Ανεφέρθησαν δύο τοιαύται περιπτώσεις κατά τα οποίας Αμερικανοί, κατά συζήτησιν με Έλληνας Αξιωματικούς του Ναυτικού, πρό της καθορισμένης ημερομηνίας εκδηλώσεως του κινήματος, είχον αναφέρει ότι:
«Το Ναυτικό είναι έτοιμο να κινηθεί εναντίον της Κυβερνήσεως».
Ταύτα δεικνύουν ότι η Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών είχεν πληροφορίας περί της κινήσεως του Ναυτικού.
Ουδεμία ένδειξις όμως προέκυψε ότι τας πληροφορίας αυτάς τας είχον διαβιβάσει εις το καθεστώς των Αθηνών, ή ότι μια εάν ακόμα είχον διαβιβασθεί δεν είχον ληφθεί σοβαρά υπόψιν, καθόσον τας τελευταίας προ της ημερομηνίας εκδηλώσεως του κινήματος ημέρας, το καθεστώς εθεώρει ότι εις το Ναυτικόν δεν υπήρχεν φόβος κινήματος και ότι η όλη αναταραχή περιορίζετο μόνον εις συζητήσεις και δυσαρέσκειαν.
Εν κατακλείδι, η επιτροπή κατέληξε εις τα ακόλουθα συμπεράσματα:
• Μέχρι της μεσημβρίας της 21ης Μαΐου η ΕΣΑ/ΕΑΤ ουδεμία γνώσιν είχε περί κινήματος Ναυτικού.
• Περί την μεσημβρίαν της ημέρας εκείνης, διεβιβάσθη η πληροφορία την οποίαν έλαβε ο Μπραβάκος.
• Εκινήθη ο μηχανισμός εξακριβώσεως και την πρωΐαν της επομένης επετεύχθη διασταύρωσις διά των αναφερθέντων υπό του Ψαριάδη.
• Επιβεβαίωσις εγένετοι διά παρακοκλουθήσεως των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων των Κυβερνητών και άλλων τινών εκ των μυημένων Αξιωματικών.
10.- Διά την επιβεβαίωσιν των συμπερασμάτων της επιτροπής και την πλήρη διαλεύκανσιν του θέματος, προτείνεται η διενέργεια επισήμου ανακριτικής ενεργείας.
Ο ανακριτής, ο οποίος κατά την επιτροπήν θα πρέπει να είναι ένας εκ των αρχαιοτέρων Μαχίμων Αξιωματικών κατά προτίμησιν ο αρχαιότερος τότε εν ενεργεία, περιβεβλημένος την ισχύν της επισήμου Αρχής, θα δυνηθή να διελευκάνη πλήρως το θέμα.
Καθ ημάς, απαιτείται όπως κληθούν και καταθέσουν όσα σχετικά γνωρίζουν οι:
• Χατζηζήσης
• Σπανός
• Γκίζας
• Μπραβάκος
• Παρασκευάς Ιωαννίδηης
• Σοφιανόπουλος (ιδιώτης)
• Πουρνάρας (ιδιώτης)
• Παλλαΐνης
• Αραπάκης
• Δαδιώτης
Ως και οιοσδήποτε έτερος, συνδεόμενος προς την εξεταζομένην υπόθεσιν.
Αποδέκται:
-. Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσα
Υπουργόν Εθνικής Αμύνης
Κοινοποίησις:
Άπαντας τους συλληφθέντας διά συμμετοχήν εις Κίνημα Ναυτικού Μαΐου 1973»
Γ.-Στοιχεία από επιστολές και συνεντεύξεις
• Από επιστολή Υποναυάρχου Μιλτ. Παπαθανασίου (Πως Προδόθηκε το Κίνημα του Ναυτικού, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 5-7-2003 στη σ.55) και χαιρετισμού του αντιπλοιάρχου ε.α. Ι. Σταθόπουλου (Ναυτική Επιθεώρηση ΙΟΥΛ -ΑΥΓ 2002, σ. 338).
Στην επιστολή ο επιστολογράφος επισημαίνει πως ο Καμαρινέας κυβερνήτης του Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ μετά τις συλλήψεις, διηγούταν στον ύπαρχό του Πατεράκη και ο τελευταίος στον Παπαθανασίου ότι «...ο Ψαριάδης πήγαινε επί μέρες στο γραφείο του ταξίαρχου Μιχ. Παρασκευά Ιωαννίδη (όχι του γνωστού δικτάτορα) που ήταν διευθυντής του γραφείου του Γ.Παπαδόπουλου και ζητούσε επιμόνως να τον συναντήσει...το Σάββατο 19 Μαΐου επικαλέσθηκε ζήτημα ζωής ή θανάτου, οπότε αναγκάσθηκαν να τον ακούσουν...».
Για τον ίδιο ΄΄αρχικελευστή τηλεγραφητή΄΄ κάνει λόγο στον χαιρετισμό του στις 23 Μαίου 2002 επί του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ και ο αντιπλοίαρχος ε.α. Ι.Σταθόπουλος με την ιδιότητα του τ. Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας και στελέχους της οργάνωσης, επισημαίνοντας σε άτυχη μάλλον έκφραση πως «...το ότι έγινε γνωστό στους δικτάτορες μία ή δύο μέρες προ της εκδηλώσεως, οφείλεται το πιθανότερο σε προδοσία κατωτέρου προσωπικού...».
• Απο συνέντευξη Π. Νικολόπουλου (Δ/ντη Α2 ΓΕΝ επί δικτατορίας)
-. ... Ο Κιοσσές γίνεται γνώστης του κινήματος του ναυτικού σε κάποια φάση, πριν γίνουν οι συλλήψεις;
Ν. Το ήξερα εγώ από μήνες πριν, το κίνημα του ναυτικού, και ποιοι ήταν και ποιοι δεν ήταν, και κάθε τόσο φρόντιζα να τους ειδοποιώ, να πάψουν να κάνουν βλακείες….
-. Πριν κύριε Νικολόπουλε, είπατε πριν από μήνες το ξέρατε. Πώς το ξέρατε;
Ν. Και στο Σταθόπουλο του είχα πει να πει στον Καναβαριώτη και σε κάτι άλλους που συγκεντρώνονταν και κάναν αυτά, βάλαμε στου Παναγιωταρέα προκηρύξεις ότι έχουν εντοπιστεί και τέτοια… εμείς στο ναυτικό δεν θέλαμε ... και το ξέραμε ότι το κίνημα το είχαν αναβάλει, αλλά ένας υπαξιωματικός δικός τους πήγε το ανέφερε στο διευθυντή του Παπαδόπουλου.
-. Ποιος; Αυτός ο Ψαριάδης;
Ν. Δεν ξέρω. Εγώ ούτε τον ξέρω. Του το ανέφερε και μας φώναξε αυτός και λέει "το ναυτικό απόψε θα κάνει κίνημα" και τέτοια…..
-. Ποιος σας φώναξε;
Ν. Με φώναξε εμένα ο διευθυντής του γραφείου του Παπαδόπουλου.
-. Αυτά στις 23 Μαΐου. Πριν φτάσουμε εκεί. Εσείς είπατε ότι μήνες πριν ξέρατε……
Ν. Ότι κινούντο, τι λένε, όχι μόνο αυτό, και γκόμενες, γυναίκες, σύζυγοι, που ….. άλλοι τα λέγανε, δηλ. το ναυτικό όπως ξέρεις είναι της αρβύλας..
-. Κύριε Νικολόπουλε μην το ξευτελίσουμε το κίνημα του ναυτικού. Μήνες πριν είπατε ότι ξέρατε για το κίνημα. Αφήστε τις γκόμενες, άντρες ήταν, γαμούσαν.
…
Ν. Σου λέω, το ναυτικό είμαστε μια κλειστή τέτοια και ότι τέτοια γίνονται, είναι γνωστά. Μετά, μερικοί που ενήργησαν, άλλοι ήταν κύριοι και δεν ανέφεραν τίποτα, είπαν ότι δεν δέχονταν, δεν ανέφεραν, άλλοι τα ανέφεραν.
-. Τα ανέφεραν πού;
Ν. Τα ανέφεραν στους κυβερνήτες τους, στις υπηρεσίες τους… το τέτοιο ήταν γνωστό. Αλλά το ναυτικό δεν θέλαμε να γίνει τίποτα διότι θα ήταν εις βάρος μας, όλου του ναυτικού …
-. Είπατε ότι μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις στις 23 Μαΐου του 73 ξέρατε εσείς, αντιπλοίαρχος ή πλοίαρχος, διευθυντής του Α2 του ΓΕΝ ότι, ετοιμάζεται το κίνημα και τους προειδοποιούσατε. Πώς το ξέρατε;
Ν. Πως το ήξερα… οι κινήσεις, της υπηρεσίας πληροφοριών έχουνε πληροφορίες για κινήσεις, πράκτορες και αυτά……
-. Συγκεκριμένα…..
Ν. Συγκεκριμένα, πώς δουλεύουν οι υπηρεσίες πληροφοριών;
-. Πώς δουλεύουν;
Ν. Με συλλογή πληροφοριών.
-. Δηλαδή πώς;
Ν. Τι πώς; Όπως δουλεύουν όλες οι υπηρεσίες πληροφοριών ή πολεμικών ή οτιδήποτε, οτιδήποτε πληροφορία έρχεται, διερευνάται, διασταυρώνεται…
-. Το κίνημα του ναυτικού, μήνες πριν γίνουν οι συλλήψεις, εσείς το ξέρατε, το ξέρατε από τις υπηρεσίες πληροφοριών; Δηλαδή άνθρωποι του ναυτικού, που ήταν μέσα στο κίνημα, σας δίνανε πληροφορίες;
Ν. Όχι, μπορεί να ήταν υπαξιωματικοί αυτοί, μπορεί να ήταν, όχι του κινήματος αλλά φίλοι που οι άλλοι ήτανε, γιατί οι αξιωματικοί μιλάνε.
-. Μιλούσανε οι αξιωματικοί του κινήματος για το κίνημα;
Ν. Ε, βέβαια μιλούσανε.
-. Σε ποιους μιλούσανε;
Ν. Σε άλλους συναδέλφους προσπαθώντας να τους μυήσουνε, οι οποίοι δεχόντουσαν ή δεν δεχόντουσαν…
-. Κύριε Νικολόπουλε ξέρετε ότι οι υπηρεσίες της ΚΥΠ γνώριζαν για το κίνημα επίσης μήνες πριν, που το γνωρίζατε και εσείς;
Ν. Μα με την ΚΥΠ συνεργαζόμαστε, και από εκεί παίρναμε πληροφορίες.
-. Παίρνατε πληροφορίες από την ΚΥΠ από αξιωματικούς του στρατού προφανώς;
Ν. Όχι, γιατί πολλές φορές στην ΚΥΠ υπήρχαν αξιωματικοί του ναυτικού που έδιναν εκεί πληροφορίες.
-. Ανεξάρτητοι δηλαδή, όχι υπηρετούντες στην ΚΥΠ, γιατί στην ΚΥΠ είναι δύο θέσεις.
Ν. Όχι υπηρετούντες, άλλοι. Η ΚΥΠ είχε δημιουργήσει και αυτή δίκτυα…
-. Δικά της στα οποία υπήρχαν και εν ενεργεία του ναυτικού;
Ν. Ναι, τους οποίους πιθανώς τους φανταζόμουνα χωρίς να ξέρω ποιοι ήτανε, αλλά ξέρω ότι υπήρχανε, αλλά η κάθε ΚΥΠ, όπως και τώρα ακόμα, έχει διαφόρους πράκτορες και μέσα στις ένοπλες δυνάμεις από διαφόρους, οι οποίοι θέλουν να δίνουν πληροφορίες ή πιστεύουν ή δεν πιστεύουν ή οτιδήποτε και σε πολιτικές υπηρεσίες και παντού υπάρχουν..
-. Θέλετε να με πείσετε ότι εσείς Α2 του ΓΕΝ δεν ξέρετε ποιοι αξιωματικοί του ναυτικού δίνανε πληροφορίες στην ΚΥΠ; Δεν θέλετε να τους πείτε.
Ν. Ναι, σου λέω…….
-. Η ΚΥΠ γνώριζε για το κίνημα του ναυτικού; Αξιωματικοί του στρατού ξηράς που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ έδιναν πληροφορίες σε αξιωματικούς του κινήματος, όχι μόνο σε εσάς, ότι ξέρει η ΚΥΠ για το κίνημα; Εσείς τι έχετε να πείτε για όλη αυτή την κατάσταση; Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του τι ρόλο έπαιζε σε όλη αυτή την υπόθεση;
Ν. Ο Σταματελόπουλος και η ομάδα του που ήταν μετά... Αναγνωστόπουλος, Κιοσσές και τέτοια, μάλλον με αυτήν την ομάδα…
-. Ποιοι δηλαδή;
Ν. Δεν τους ξέρω ακριβώς…
-. Ο Γκιόκεζας ήταν;
Ν. Ήταν, όλοι αυτοί που ήταν με τον Περβαινά κατά κάποιο τρόπο είχαν επαφές με το Λέκκα και το Σταματελόπουλο……
Ν. Ξέραμε ότι είχε σταματήσει…
-. Ότι είχε αναβληθεί;
Ν/ Ναι, αλλά λόγω ότι μας επίεζε ο διευθυντής του γραφείου…
-. Ποιος διευθυντής;
Ν. Ο γραφέας του Παπαδόπουλου, γιατί του είχε πει αυτός ο αξιωματικός ότι το κίνημα θα γίνει.
-. Ο Κούβαρης σας πίεζε;
Ν. Όχι, ο διευθυντής του γραφείου. Ο Κούβαρης τι δουλειά είχε; Ήταν υπασπιστής.
-. Και τι σας έλεγε αυτός;
Ν. Είπε ότι είχε πληροφορίες ότι απόψε θα γίνει το κίνημα και όντως μερικοί κατεβήκανε, γιατί το ανέβαλαν η ηγεσία και δεν είχαν ειδοποιήσει τους κατώτερους ότι … και επανήρχοντο οι άνθρωποι, πολλοί που δεν ξέρανε, επανήρχοντο στα πλοία τους. Σημαιοφόροι, ανθυποπλοίαρχοι...
-. Εσείς τον παίρνετε τον Παππά στο τηλέφωνο και του λέτε άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε……"Νικολάκη τι έχεις να κάνεις;" και κάτι τέτοιο;… …………..
-. Ο Αβέρωφ δεν έδινε πληροφορίες στη δικτατορία για το κίνημα;
Ν. Έδινε, ναι.
-. Έδινε; Το ξέρετε ή όχι;
Ν. Έδινε. Εδώ πέρα γινόντουσαν………………
Ν. Μέσα σε αυτούς που μαρτύρησαν ήταν … και ο Αβέρωφ…
-. Ένα λεπτό, είστε ιστορικό πρόσωπο. Ο Αβέρωφ τους "Ελεύθερους Έλληνες"; Προσέξτε.
…….
• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποπλοίαρχο ε.α. Νίκο Κιοσσέ
………….
-. Κατατέθηκε στη δίκη σας από μάρτυρα υπεράσπισης ότι, ήσασταν μυημένος στο κίνημα του ναυτικού. Αυτό δεν μπορείτε να το αμφισβητήσετε. (σ.σ. Για τη σχέση του Κιοσσέ με την οργάνωση του κινήματος του ναυτικού αναφέρουν οι συνεντεύξεις Γουλέα και Πετρόπουλου και οι καταθέσεις στον Σκεμπέα των Σταθόπουλου, Σίδερη, Λυμπέρη και Μανιάτη).
Πάμε στα του κινήματος. Εγώ δεν αντιδικώ μαζί σας.
ΚΙ. Απλώς λέω ότι εγώ, το ότι υπήρχε κάποια κίνηση εναντίον κλπ το ήξερα. Αλλά το πότε θα γίνει, ποιο ήταν το διευθυντήριο, ποιους βάλανε, γιατί τους φτιάξανε…
-. Μόλις είπατε ότι, ήξεραν όλοι ότι υπάρχει κάτι και θα γίνει κάτι. Ποιοι όλοι;
ΚΙ. Το συζητούσαν στις καφετέριες, στα μπαρ. Το λέγαν, υπήρχε αντίδραση του κόσμου. ….
-. Πάμε στα γεγονότα, σε αυτό το οποίο λένε «κίνημα». Όντως δεν εκδηλώθηκε αυτό που σχεδίαζαν. Τι σχεδίαζαν να κάνουν. Όπως και αρκετοί άλλοι που είπατε ότι το ήξεραν, το ξέρατε κι εσείς. Να μου απαντήσετε εάν είχατε πάει με τον Πετρόπουλο μαζί και ειδοποιήσατε τον Αριστείδη τον Κολιγιάννη… Αυτήν την υπόθεση, την οργάνωση την πλατιά, μικρή, καλή, κακή… που έγινε στο ναυτικό κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Να την λέμε ΄΄κίνημα΄΄, δεν ξέρω και τι άλλη λέξη να χρησιμοποιήσω, αυτό το πράγμα που δεν εκδηλώθηκε…
ΚΙ. Η τάση προς κίνημα…..
-. Τι γνωρίζατε γι’ αυτό το θέμα;
ΚΙ. Εγώ ήμουν στην Κρήτη τότε, τοποθετημένος στην Κρήτη. Υπήρχε όντως μια ανησυχία γενική για το τι γίνεται, πού πάει η κατάσταση.
Διότι η κατάσταση δεν πήγαινε πουθενά και φαίνεται ότι ορισμένοι αξιωματικοί αποφάσισαν ότι πρέπει να ενεργήσουν. Τώρα με εντολή των πολιτικών; Με ανοχή των πολιτικών; Με συνδρομή των πολιτικών; Με συνεργασία με τους πολιτικούς;
Δεν ξέρω με τι γιατί εγώ δεν ήμουν αμέσως μπλεγμένος. Όντως είχα πάει στον μακαρίτη τον Κολιγιάννη μαζί με τον… αλλά ο λόγος ήταν ότι ο Πετρόπουλος ήξερε μου φαίνεται πιο πολλά από μένα. Και δηλώνω ότι «μην κάνετε κάτι χωρίς να υπάρχει πιθανότητα επιτυχίας», αυτός ήταν ο λόγος. Δεν ήταν ο λόγος να τους αποτρέψουμε ή να τους πούμε να μην κάνουν, ή να κάνουν, τους είπαμε να μην αποτύχει διότι τελικώς απέτυχε, δεν έγινε τίποτα.
….
-. Ο Πετρόπουλος από πού το ήξερε;
ΚΙ. Δεν γνωρίζω, δεν μπορώ να ξέρω από πού το ήξερε. Αλλά ήταν φήμη αυτή, διάχυτη… δηλαδή μη μου πουν ότι δεν ήξεραν ότι, αυτό το πράγμα ήταν να γίνει. Δεν υπήρχε άνθρωπος στο ναυτικό που να μην ήξερε ότι το ναυτικό είναι εναντίον του Παπαδόπουλου και σκέπτεται να κάνει κάτι. Τι θα κάνει; Δεν το ήξερε κανένας, αλλά δεν μπορούν να μας κοροϊδεύουν τώρα ότι, δεν το ήξερε κανένας.
-. Εσείς από πού είχατε μάθει ότι οργανώνουν κάποια κίνηση με το στόλο;
ΚΙ. Δεν ήταν με το στόλο, εγώ δεν είχα μάθει με το στόλο. Είχα ανέβει απάνω για μια δουλειά και είχαμε πάει και μου έλεγε για… δεν ήξερα τίποτα…
-. Ο Στάθης ο Πετρόπουλος το ήξερε αυτό το πράγμα από σίγουρη πηγή, από συναδέλφους και φίλους του στρατού που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ τότε και με τους οποίους είχε πολύ καλές σχέσεις από την εποχή που ήταν παιδιά. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι του είπαν, ο Πετρόπουλος παίρνει εσάς, τον Κιοσσέ, δεν πήρε εμένα ή άλλους αξιωματικούς, και σας παίρνει μαζί του και προφανώς το συζήτησε μαζί σας και πήγατε στον Αριστείδη τον Κολιγιάννη να τον προειδοποιήσει ότι, κινδυνεύει και να προσέξουν πως κινούνται. Αυτό δεν κάνατε;
ΚΙ. Ο σκοπός της επίσκεψης μας εκεί από ότι εγώ κατάλαβα ήταν, να του πούμε να μην κάνει κάτι και αποτύχει…
-. Ο σκοπός ήταν να αποδειχθεί, εάν και εσείς το βεβαιώσετε, ότι πολύς κόσμος εκτός, από αυτούς που συνελήφθησαν, γνώριζε τα του κινήματος.
ΚΙ. Μα όλοι το ξέραν.
-. Όλοι λέτε εσείς το ξέραν. Εγώ περιορίζομαι σε εσάς και στον Πετρόπουλο προς το παρόν.
ΚΙ. Το ξέραν όλοι. Στο ναυτικό, ο τρόπος, από ότι μου είπαν, μυήσεως ήταν ο εξής: πήγαινε ο τάδε και του έλεγε «κοίταξε να δεις δεν είναι κατάσταση αυτή, δεν πάμε καλά, πρέπει να γίνει κάτι. Είσαι;» έλεγε ο άλλος «είμαι». Τι να πει;
… ΚΙ. Ήταν με την παρέα του Θεμελίδη, ό,τι είχε ο Θεμελίδης είχε και αυτός. Κατ’ αρχήν δεν ήταν εδώ, ήταν στη Γαλλία.
-. Γνώριζε για τη σχεδιαζόμενη κίνηση, το κίνημα…;
ΚΙ. Τι να γνωρίζει; Αυτά ήταν κοινό μυστικό. Αυτά τα συζητάγαν. Μου είπε κάποιος άνθρωπος ότι κάποιος πήγε να δώσει το διάγγελμα του… το μαγνητοφωνημένο, ένα διάγγελμα. Αυτός ήταν…. πήγε και αυτός στον Ιωαννίδη μετά. Μιλάμε για πλάκες.
-. Πριν την εικοστή…;
ΚΙ. Όχι, τώρα με το κίνημα του ναυτικού.
-. Πριν συλληφθούν;
ΚΙ. Ναι, πριν. Ήταν βλακώδης ενέργεια αυτή, που κάναν για το κίνημα του ναυτικού.
-. Ένα λεπτό, πάμε στα γεγονότα. Σας είπα γεγονότα. Άμα θέλω τις κρίσεις θα σας τις ζητάω. Μου είπατε τώρα ότι πήγε να μαγνητοφωνηθεί διάγγελμα;
ΚΙ. Διάγγελμα και πήγαν να το δώσουν, το δώσαν σε κάποιον υπαξιωματικό και αυτός ο υπαξιωματικός το έδωσε στον Ιωαννίδη. Πριν ακόμα αποφασιστεί ότι δεν θα γίνει το κίνημα του ναυτικού.
-. Και έτσι προδόθηκε;
ΚΙ. Όχι.
-. Πώς προδόθηκε;
ΚΙ. Δεν προδόθηκε. Δεν έγινε τίποτα….. Να σκεφτείς ότι μου είπαν για αξιωματικούς του ναυτικού οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση. Είπαν δηλ. ότι και αυτοί ξέραν, τι ξέραν; Δεν ξέραν τίποτα. Ήθελα να μιλήσω εγώ με εσένα και να πω «ξέρεις κάτι; Τα πράγματα δεν τα βλέπω καλά» και να με πιάσουν εμένα και να πω «ξέρεις; το ήξερε και ο τάδε».Έτσι έγινε.
-. Δεν κατάλαβα καλά το πώς αποφασίστηκε κείνο το βράδυ να γίνουν οι συλλήψεις του κινήματος.
ΚΙ. Εγώ πιστεύω ότι φτάσαν σε ένα σημείο, κατ’ αρχήν είναι βέβαιο ότι είχαν αποφασίσει την αναστολή του κινήματος, δεν την είχαν αποφασίσει;
-. Οι ίδιοι του κινήματος;
ΚΙ. Οι ίδιοι είπαν ότι δεν θα γίνει και πιστεύω ότι αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν με σκοπό να ξεκαθαρίσουν την πολιτική κατάσταση. Δηλ. νομίζω ότι και ο Αβέρωφ ήταν μέσα στο παιχνίδι.
-. Στο παιχνίδι ποιο;
ΚΙ. Να ξεκαθαριστεί η κατάσταση, να πάνε σε εξελίξεις…
-. Με τις συλλήψεις των αξιωματικών;
ΚΙ. Με θύματα τους αξιωματικούς, να πούμε ότι έγινε κάτι..
-. Αυτό προϋποθέτει συνεργασία του Αβέρωφ με τον Παπαδόπουλο.
ΚΙ. Νομίζω ότι κάτι πρέπει να υπήρχε, δεν είμαι βέβαιος.
-. Θέλετε να πείτε ότι η άποψη ότι προδόθηκε το κίνημα δεν ευσταθεί;
ΚΙ. Το γνωρίζαν, τι να προδώσουν;
………………………..
• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποναύαρχο ε.α. Στάθη Πετρόπουλο
…………………………
Π. Για το κίνημα του ναυτικού ...με τον Κολιγιάννη τα λέγαμε όλα.… Από το 72 οι συζητήσεις που γίνονταν, πώς να σου πω … αυτά ήταν γνωστά…. Ότι κάποιοι συζητούν για να κάνουν αντίσταση, αυτά. Μέσα σε αυτό λοιπόν εγώ ήξερα ότι σε κάποιο διάστημα και ο Χρήστος ο Λυμπέρης και ο Καταγάς …
-. Εννοείτε ότι είχαν μυηθεί…
Π. Ό,τι τα λένε….. μύηση….
-. Πως θα το πείτε αν όχι μύηση;
Π. Δεν παραδέχομαι, γιατί αν ήταν όπως τη λένε την έννοια «μύηση», δεν θα γινόταν αυτό το χάος. … Τώρα μιλάμε ότι, όταν αρχίζει και μορφοποιείται αυτή η δουλειά, εγώ έχω επαφή με το Σταματελόπουλο. Μέχρι τότε που συζητάγαμε, αυτά ήταν γελοία πράγματα, δηλαδή κουνήματα. Πως πλέον αυτοί είπαν στο Σταματελόπουλο ότι …καλά ο Σταματελόπουλος είχε τις δικές του πληροφορίες και από την ΚΥΠ. … Είχε μέσα στην ΚΥΠ τους δικούς του αξιωματικούς, άσχετα αν έβριζε.
Και αυτοί τον εκτιμούσαν… Είχε την ομάδα του και αυτοί τον εκτιμούσαν και του λέγαν τι συμβαίνει εκεί μέσα. … Λέω τώρα με ποιους είχα … δηλαδή ανοιγόμουν.
Ο Παππάς και ο Παπαδόγγονας, και αυτά δεν τα λένε, κάποια στιγμή ο Γκιόκεζας μου είπε ότι η ηγεσία του κινήματος που ήταν ξέρω γω ο Παπαδόγγονας, μεταξύ αυτών ήταν και ο Γκιόκεζας, οι αρχαιότεροι δηλαδή, ότι ζητούσαν επαφή πριν το αυτό, ζήτησαν επαφή με το Σταματελόπουλο.
-. Το 72 αυτά.
Π. Το 72.
-. Αυτό σας το είπε ο Κολιγιάννης.
Π. Και ο Κολιγιάννης και ο Γκιόκεζας.
Ότι ζητούν η ηγεσία τους, πρέπει να το είχαν συζητήσει, καλά ο Παππάς …εντάξει για τον Παπαδόγκωνα ανάφεραν ότι αυτοί ήθελαν να πάνε μια ομάδα που θα αντιπροσώπευε το κίνημα, την ηγεσία του κινήματος να συζητήσει με το Σταματελόπουλο. Και εγώ λέω, γιατί όχι; …. πηγαίναμε ολόκληρο το λεκανοπέδιο για να ξεφύγουμε…….
-. Άρα ο Σταματελόπουλος τέλη του 72 ξέρει για το κίνημα;… Πάω εγώ με τον Κιοσσέ, ήταν δεν θυμάμαι, η πρώτη – η δεύτερη, γιατί είχα πάει επανειλημμένως ……
-. Στο σπίτι του Κολιγιάννη;
Π. Που να πας; Δεν θέλαμε, και το λέω αυτό το πράγμα, επειδή ξέρανε ότι εγώ με τον Κολιγιάννη πήγαινα, με τον Καταγά ή με τον Λυμπέρη. Ήξεραν ότι δεν είχαμε σχέσεις χθεσινές. …
-. Πότε πάτε με τον Κιοσσέ στον Κολιγιάννη;
Π. Στον Κιοσσέ του λέω «μαζί», γιατί είχα πάει και νωρίτερα, και μετέπειτα. Μία φορά είχαμε τσακωθεί με τον Κολιγιάννη για να καταλάβεις. Είχαμε τσακωθεί ακριβώς γι’ αυτό το θέμα: ότι «Αριστείδη, σας έχουν από πίσω» αφού για να με πιστέψει, γιατί ο Κολιγιάννης ήταν παλικάρι, δεν ήταν… αν ήταν ένας που είχε αρχίδια, ήταν ο Κολιγιάννης
-. Πάτε στον Κολιγιάννη που είναι φίλος σας και τον εκτιμάτε και τον παραδέχεστε…Τι του είπατε δηλαδή, ότι το ξέρει όλος ο κόσμος;
Π. «Εσείς» του λέω «το έχετε κρυφό καμάρι», ξέρεις την παροιμία «ο κόσμος το έχει τούμπανο». Εκείνος μου λέει «άσε, έκαναν λάθος, θα τους γαμήσουμε στους μόλους, αν τολμήσει ο στρατός να βγάλει τίποτα, θα τους γαμήσουμε στο μόλο». Είχε έρθει και από τη Σχολή Πολέμου και κουνούσε και το {δίπλωμα}….της Σχολής Πολέμου της Αμερικής.
-. Πάτε λοιπόν με τον Κιοσσέ και τι του λέτε;
Π. Αυτά, «σας έχουν στο κατόπι, σας παρακολουθούν συνέχεια».
-. Κύριε Πετρόπουλε, πού ξέρετε εσείς ότι τους παρακολουθούσαν;
Π. Ε, σου τα είπα. Δεν σου είπα ότι ο Σταματελόπουλος είχε μέσα στην ΚΥΠ άντρο; Από εκεί αυτοί παρακολουθούσαν αυτές τις κινήσεις …
-. Έβαλε τον αξιωματικό τον δικό του που είχε στην ΚΥΠ να του πει ….
Π. ….ακριβώς τις συναντήσεις και τα λοιπά…
-. Τέλη του 72;
Π. Τέλη περίπου. ………..
Β΄ ΜΕΡΟΣ
Το δεύτερο μέρος της μελέτης του Αντώνη Κακαρά για το Κίνημα του Ναυτικού. Προδόθηκε και από ποιους;
Ο συγγραφέας επικαλείται ορισμένες από τις πολλές συνεντεύξεις που έχει πάρει . Δημοσιεύει επίσης όλα τα ονόματα όσων είχαν μυηθεί στο Κίνημα του Ναυτικού.
• Στοιχεία από συνέντευξη με τον Υποπλοίαρχο ε.α. Σταύρο Ταβλαρίδη
Τ. … Είχα κυβερνήτη τον Παπαδόγκονα και ύπαρχο τον Στεργίου τον Βασίλη που είχε το κέντρο στο Κολωνάκι.
Όταν λοιπόν τους πιάσανε, { και μάλιστα ορισμένους από εμάς δεν μας πιάσανε, γιατί το βράδυ που έγινε το κίνημα εγώ είχα μία γνωριμία ας πούμε, χαρτοπαιχτική, αν θυμάσαι τον Αβραμόπουλο, με τον οποίο βέβαια είχαμε κάποια γνωριμία αλλά γνωριμία μόνο, χαρτοπαιχτικά.
Την ημέρα που ήρθε και έκοβε τα στέμματα του λέω «Φύλαξε τα γιατί σε κανά δύο μήνες θα σε βάλουν να τα ξαναβάλεις .» Αυτός λοιπόν, όταν έγινε το κίνημα και είχανε ξεκινήσει όλοι για να πάνε στα καράβια}, με πήρε τηλέφωνο.
Και μου λέει «Μην κατέβεις, μην κατέβεις...» μου λέει «... γιατί την έχουνε στήσει στου Σκαραμαγκά και τους πιάνουνε όλους. Εντάξει;» «Εντάξει.» Και παίρνω και τον Σταύρο τον Γουλέα και του λέω «Σταύρο μην κατέβουμε κάτω...» του λέω «... είναι στημένοι εκεί πέρα και τους πιάνουνε όλους. Γιατί να πάμε να μας πιάσουνε;»
-. Υπηρετούσες μαζί με τον Γουλέα;
Τ. Ναι.
-. Ήταν και ο Ισμαηλάκος μαζί;
Τ. Μπράβο.
-. Γνώριζε και ο Ισμαηλάκος;
Τ. Ναι.
-. … έχετε τον Γκιόκεζα κυβερνήτη.
• Στοιχεία από επιστολή του Αντιναυάρχου Αθ. Γκιόκεζα (6/1/2004)
… «Πολλοί από το πλήρωμα του Α/Τ ΑΣΠΙΣ γνώριζαν για την προετοιμαζόμενη κίνηση», γράφει ο τότε κυβερνήτης του Γκιόκεζας.
Τον Μανουσόπουλο που ήταν ύπαρχός του τον είχε πλήρως ενημερώσει. Αλλά και ο Γαρδικιώτης ήταν ενήμερος, αφού προετοίμασε την εγκατάσταση προώσεως εν όψει απόπλου. Και άλλοι από τους αξιωματικούς του γνώριζαν, ακόμα και από τους ναυτοδιόπους και οπωσδήποτε τους υπαξιωματικούς. Συσκέψεις λάβαιναν χώρα στο καρέ του πλοίου του.
Ο Γκιόκεζας συμπληρώνει, πως η ίδια περίπου κατάσταση, επικρατούσε λίγο-πολύ σε όλα τα πλοία, των οποίων οι κυβερνήτες ήταν μυημένοι στην οργάνωση «...Χαρακτηριστικό ότι οι αξιωματικοί γνώριζαν τι επρόκειτο να γίνει..... Όταν το πλήρωμα γύρισε το βράδυ μέσα και τους κράτησαν στο ΔΝΕ, ο ταμίας Ανθ/ρχος (Ο) Δ.Μπατσιούλας κουβαλούσε μαζί του μαγιά για αρτοποίηση πλέον των δύο μηνών, αφού προηγουμένως είχε φροντίσει για προμήθεια κάθε είδους τροφίμων, για όλο το πλήρωμα, αρκετών για δύο τουλάχιστον μήνες.
Ανάλογες προμήθειες είχαν γίνει για πλήρη φόρτο καυσίμων, ανταλλακτικά κλπ. Ανάλογες προετοιμασίες γίνονταν από τους υπολόγους.
Επίσης χαρακτηριστικό για το πλήρωμα είναι πως ο ναύτης καμαρότος, ονόματι Αυγουστίνος Γουνέλης, που ήταν συνέχεια στο καρέ για να σερβίρει, καταλάβαινε πλήρως τι γινόταν. Από την ημέρα που μας συνέλαβαν, όποτε έβγαινε εξόδου πήγαινε σπίτι μου και έμενε για ώρα κλαμένος.
Μπορεί τα επιτελεία και τα πληρώματα των πλοίων να μη γνώριζαν τις λεπτομέρειες και τι ακριβώς προέβλεπαν τα σχέδια, αλλά όλοι λίγο-πολύ γνώριζαν πολύ καλά τι ετοιμαζόταν. Όλοι αυτοί αποτελούν τους ενήμερους “Μη Μυημένους” του κινήματος στους οποίους ανήκει έπαινος, διότι κανένας τους δεν ήταν χαφιές της χούντας…».
• Στοιχεία από επιστολή του Υποναυάρχου ε.α. Ν. Γαρδικιώτη
Σε επιστολή του (από 18-12-2003) ο υποναύαρχος ε.α. Ν.Γαρδικιώτης επιβεβαιώνει πως εκτός του Μανουσόπουλου που ήταν ο Ύπαρχος του ΑΣΠΙΣ «...ο Γουλέας, ο Ισμαηλάκος, και Ταβλαρίδης όπως και εγώ είμαστε ενήμεροι, χωρίς να έχουμε επαφή με τον πυρήνα...».
Παράλληλα δίνει και εικόνα από τις «...περίεργες...» συνθήκες που επικρατούσαν στο πλοίο αυτό, αφού την πρωτοχρονιά, «...που είμαστε σκοπούν...» την υποδέχονται με τραγούδια Θεοδωράκη, ενώ στις ασκήσεις ο ίδιος κυβερνήτης «...ήταν πολύ απαιτητικός...».
Εξηγείται όχι μόνον από την ανεκτικότητα του Γκιόκεζα ως κυβερνήτη του πλοίου (που είναι της οργάνωσης του κινήματος) στα αφορούντα θέματα σχετικά με ελευθερία έκφρασης, αλλά από το γεγονός πως όλοι σχεδόν οι αξιωματικοί είναι επίσης ενημερωμένοι για το σχεδιαζόμενο κίνημα. Εκτός του Μιχούδη «...που ακόμη το φέρει βαρέως γιατί δεν είχε ενημερωθεί...».
Εκτός των συλληφθέντων επομένως, ήταν και στελέχη όπως ο Γαρδικιώτης, ο Σταματίου και άλλοι, που ενεργά δραστηριοποιήθηκαν ετοιμάζοντας τα πλοία για απόπλου, παραγγέλνοντας και παραλαμβάνοντας τρόφιμα και εφόδια, επαναφέροντας τα πληρώματα μέσα με διάφορα προσχήματα κ.λ.π. Ήταν οι μικρού βαθμού αξιωματικοί και υπαξιωματικοί, που είναι και στα καθήκοντά τους αυτές οι ενέργειες εν όψει ταξιδιών.
• Στοιχεία από συνέντευξη του Αντιναυάρχου ε.α. Σ. Γουλέα
Για τους ενημερωμένους του Α/Τ ΑΣΠΙΣ μιλάει και ο Γουλέας, όπως και για το κλίμα που επικρατούσε στο ναυτικό μετά τις συλλήψεις. Και εξηγεί πως γι’ αυτό επεδίωξε και μετατέθηκε στην Κύπρο αφού «.... ήθελα να φύγω το συντομότερο από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην Ελλάδα... γιατί εγώ ήμουν μπλεγμένος στο κίνημα του ναυτικού… ήταν αφόρητο το κλίμα μέσα στο ναυτικό, κοιτούσε ο ένας τον άλλο...».
Διαμαρτύρεται επειδή μεταπολιτευτικά δεν αναφέρονται όλοι όσοι ήταν μυημένοι στην οργάνωση, και δεν μιλάει για τον εαυτό του αλλά αναφέρει το όνομα του Μιχάλη Ισμαϊλάκου.
Επίσης αναφέρεται σε αυτούς που δεν συνελήφθησαν από το ΑΣΠΙΣ. Στον Μηνόγιαννη πρώτο μηχανικό, τον Γαρδικιώτη, τον Αριστείδη Μιχούδη, τον Ταβλαρίδη, «… όσο παράξενο και αν σου φαίνεται…» εννοώντας την εμπλοκή του Ταβλαρίδη στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου λίγο μετά,«… όλοι ξέραμε, εγώ είχα ενημερωθεί και είχα μυηθεί στο κίνημα από τον ίδιο τον κυβερνήτη, τον Γκιόκεζα...».
Άρα τους υπόλοιπους θα πρέπει να τους ενημέρωσε ο ίδιος ή ο Γκιόκεζας. Ή να μη χρειαζόταν καν ενημέρωση, εάν πράγματι οι συσκέψεις των συνωμοτών γίνονταν στους μεσοδόμους των πλοίων με τον τρόπο που περιγράφει ο Γκιόκεζας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο γράφων υποχωρεί στον πειρασμό και καταχωρεί την άποψή του από τα παραπάνω.
Πάει πολύ να φορτώνεται η ευθύνη για την προδοσία, αποκάλυψη, γνωστοποίηση… της οργάνωσης για το Κίνημα του Μαΐου 1973 στον Ψαριάδη μόνο, όσο και να προσφέρεται κάτι τέτοιο.
Ο άνθρωπος προφανώς αγωνιούσε να αποκαλύψει ό,τι γνώριζε, κομίζοντας γλαύκαν εις Αθήνα.
Το ίδιο όμως θα έκαναν με γεφυροποιό διάθεση και άλλοι… ο Γαρουφαλιάς είχε ήδη δείξει έμπρακτη πρόθεση από την υπόθεση Σούλη ακόμα.
Τον Αβέρωφ ωμά εκθέτει ως πληροφοριοδότη ο Νικολόπουλος, έμεσα και ο Κιοσσές!
Να μην σημειωθεί εδώ πως ο πολιτικός αυτός λίγο μετά την αποφυλάκισή του μόλις δυο μέρες από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ταξίδευε για τη Ρώμη (για επίσημη συμμετοχή στο γνωστό ΄΄Σεμινάριο της Ρώμης΄΄ για το Κυπριακό από 19 έως τις 23 Νοεμβρίου 1973) με διπλωματικό διαβατήριο;
Ο ίδιος αργότερα δεν θα ενημέρωνε τον Μακάριο πως είχε πληροφορηθεί από τον Αμερικανό πρέσβη για το επικείμενο πραξικόπημα του Ιωαννίδη εναντίον του!
«Μα ήταν μυστικό της αμερικανικής πρεσβείας, πώς μπορούσα να το αποκαλύψω» κατέθεσε άνετα στην επιτροπή της Βουλής μετά από χρόνια.
Για ποιο λόγο ο ίδιος δε θα «συζητούσε» με τους συνομιλητές του της χούντας για την οργάνωση του κινήματος;
Από την άλλη γνώριζαν από καιρό πολλά άνθρωποι του καθεστώτος κάθε κατηγορίας, (από «αρμόδιους» υπαλλήλους της ΚΥΠ, από φίλα προσκείμενους στη χούντα, από φανατικούς «φίλους» και της χούντας αλλά συνάμα και αξιοπρεπείς φίλους των συνωμοτών, από υψηλά και χαμηλότερα ισταμένους της δικτατορίας…)
Επίσης πολλά ή λιγότερα ήταν γνωστά και σε σχετικούς και άσχετους, σε τέως πολιτικούς περιδιαβάζοντες και φλερτάροντας το καθεστώς, και βέβαια σε συγγενείς, τυχαίους ωτακουστές κλπ.
Δηλαδή συνέβαινε ό,τι ακριβώς χρειαζόταν για να μην πιαστεί στον ύπνο κανείς μα κανείς ενδιαφερόμενος ένθεν κακείθεν, έξω από μερικούς του Κινήματος που τηρούσαν τους κανόνες και περπατούσαν συνωμοτικά.
Η απάντηση ενός από τα στελέχη της οργάνωσης τα λέει όλα. Και λοιπόν, τι κι αν γνωρίζουν, θα τους γαμήσουμε στους μόλους!!! Έτσι δεν έγινε … διεθνώς;
Μένει βέβαια η πίκρα, γιατί κάποιοι πλήρωσαν ακριβά βασανιζόμενοι, αφού δεν είχαν ενημερωθεί πως μπορούσαν άνετα να μιλήσουν για όλα στην ανάκριση (τι θα ‘λεγε γι’ αυτό ο Μουστακλής, ο Βαρδάνης, ο Στάπας που τους ρήμαξαν στο ΕΑΤ/ΕΣΑ;)
Φευγάτοι τώρα κι οι τρεις τους… μίλησαν στη μεταπολίτευση με αξιοπρέπεια και χωρίς να επεκταθούν… τι να προστεθεί εδώ;
Το συμπέρασμα όπου έχει καταλήξει ο γράφων είναι:
• Πως η οργάνωση για το Κίνημα ήταν γνωστή μήνες πριν τη σχεδιασθείσα τελικά ημερομηνία εκδήλωσής του (το ίδιο είχε συμβεί και με την άλλη μαζική οργάνωση των υπαξιωματικών της Δημοκρατικής Άμυνας, το ίδιο με τους ΄΄ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ΄΄… ήταν η τακτική των υπηρεσιών ασφάλειας του καθεστώτος αυτή).
• Πως παρακολουθούσαν για καιρό κάποιους από τον κεντρικό πυρήνα.
• Πως η γνώση αυτή προερχόταν όχι από μία αλλά από πολλές πηγές.
• Τελικά πως ο Ψαριάδης ήταν ένας από εκείνους που έσπευσαν να προδώσουν μόνον την ακριβή ημερομηνία απόπλου των πλοίων. Δεν χρειαζόταν εξάλλου και τίποτ’ άλλο.
• Το Κίνημα του Ναυτικού υπήρξε κορυφαία αντιχουντική πράξη… με όλες τις οργανωτικές κλπ αδυναμίες… με όλα τα θετικά που προκύψανε… με τη αξιοποίηση της ιδιότητας των συνωμοτών του… με την ικανοποίηση πως πράξανε το σωστό!
ΜΥΗΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΚΑΙ ΜΗ )
Α.- Γνώστες του κινήματος (μη συλληφθέντες)
Στον πρώτο πίνακα που ακολουθεί περιλαμβάνονται όσοι ήσαν μυημένοι ή απλά γνώριζαν για τη σχεδιαζόμενη κίνηση και δεν συνεκλήθησαν.
Η καταγραφή τους προέρχεται με διασταύρωση στοιχείων: • από τις συνεντεύξεις των καταγραμμένων στην τετάρτη στήλη του πίνακα, • από τις επίσημες καταθέσεις της ανάκρισης Σκεμπέα, • από απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο, που τέθηκε τότε υπόψη των κρατουμένων από πλευράς ναυτικού, χωρίς να έχει εντοπισθεί ποιος τους το έδωσε, • από απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο του γράφοντος που τέθηκε σε διαδικασία έρευνας στους συντελεστές του κινήματος, • από κείμενο του Παπαδόγκωνα που δημοσιεύθηκε σε ένθετο εφημερίδας (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 22-5-03). • από σχετική βιβλιογραφία και δημοσιεύματα.
Τα πρόσημα ΄΄Σ΄΄, ΄΄Κ΄΄ και ΄΄Ε΄΄ σημαίνουν αντίστοιχα ΄΄Συνέντευξη΄΄, ΄΄Κατάθεση΄΄ και ΄΄Επιστολή΄΄.
ΠΗΓΗ. onalert
** Ο Αντώνης Κακαράς, (1945 Γραβιά Φωκίδας) αποφοίτησε της Σχολής
Ναυτικών Δοκίμων το 1966. Το 1972 καταδικάζεται από το δικτατορικό καθεστώς σε φυλάκιση για περιύβριση αρχής και προσβολή συμβόλου, αποτάσσεται και εγκλείεται σε φυλακές απ’ όπου εξέρχεται μετά δεκαέξι μήνες με την αμνηστία του 1973.
Από τη μεταπολίτευση επανέρχεται στην ενεργή υπηρεσία, όπου σταδιοδρομεί μέχρι το 1990 που αποστρατεύεται.
Τα επόμενα δέκα χρόνια εργάζεται ως στέλεχος ναυτιλιακής εταιρίας και έκτοτε διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Χίο ως επιστημονικός συνεργάτης (Ν 407) μέχρι το 2010.
Παράλληλα δραστηριοποιείται στην ΚΕΘΑ (Κίνηση για την Εθνική Άμυνα) με ομιλίες άρθρα, ημερίδες κ.λ.π.
Το 2004 υποστηρίζει Διατριβή με θέμα Οι Επαγγελματίες Στρατιωτικοί υπό Αυταρχικά Καθεστώτα και ονομάζεται Διδάκτωρ του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Έκτοτε ασχολείται και με τη συγγραφή βιβλίων, ενώ το Φεβρουάριο του 2009 γίνεται δεκτός ως μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
• Το Πολεμικό Ναυτικό στη Δικτατορία 1967-1974, Γνώση, Αθήνα 1993.
• Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί στη Μεταπολεμική Ελλάδα, Επιλογές, Εκπαίδευση, Κυρίαρχη Ιδεολογία, Εξαρτήσεις,(από διδακτορική διατριβή) Παπαζήση Αθήνα 2006.
• Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, 21η Απριλίου 1967, Πραξικοπηματίες και Υποστηρικτές του Καθεστώτος, Φάκελος Κύπρου,(από διδακτορική διατριβή) Παπαζήση Αθήνα 2006.
• Οι Έλληνες Στρατιωτικοί, Αντιδικτατορική Αντίσταση, Μεταπολίτευση,(από διδακτορική διατριβή) Παπαζήση Αθήνα 2006.
• Όξω Απ’ τ’ Αμπέλια ρεεε,(ιστόρημα μνήμης, λήθης...) Παπαζήση, Αθήνα 2008. • Off Shore αγάπη μου, Έργα και Ημέρες της Φαμίλιας ‘’D’’,(μυθιστόρημα) Παπαζήση, Αθήνα 2008.
• Αλιώρι, το κονάκι των χοίρων,(μυθιστόρημα) Παπαζήση, Αθήνα 2009.
• Η λίστα του τσαγκάρη,(μυθιστόρημα) Παπαζήση, Αθήνα 2010.
• Οι Φρουροί της Συκαμινιάς,(διηγήματα) Παπαζήση, Αθήνα 2011. Όταν γαβγίζει ο ντουνιάς (Ά ρε Θεέ, πλουτοκράτη κι εσύ), (μυθιστόρημα) Παπαζήση, Αθήνα 2012. Ο Αρτέμης ο Λέλεκας ανάμεσα σε ανθρώπους και άλλα ζώα, (μυθιστόρημα) Παπαζήση, Αθήνα 2013.
* Για το αντιδικτατορικό κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού
* Μαρτυρία του ναυάρχου Νίκου Παππά για το Κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου