Αχέρωντας - Οι παραδεισένιες πύλες του Αδη

Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου  
Φωτογραφίες: Στέλιος Κρητικάκης


Ενας ποταμός οδηγεί στον Κάτω Κόσμο. Γύρω του βαλτότοποι, σπηλιές της Περσεφόνης και όρμοι του Οδυσσέα. Στα λημέρια του Αχέροντα, το έπος του Ομήρου ζωντανεύει και οι μύθοι είναι αξέχαστοι, άτρωτοι, βουτηγμένοι θαρρείς κι αυτοί στο αθάνατο νερό.

Το κυρίως ιερό του Νεκρομαντείου Μεσοποτάμου. Εδώ οι πιστοί έπαιρναν τον χρησμό

Από πού να ξεκινήσεις; 

Η ίδια η ιστορία σου κάνει νερά. 
Από τον φημισμένο Αχέροντα, το όριο  των ζωντανών και Κάτω Κόσμου; 
Από τον Χάροντα; 
Τον βαρκάρη που συνοδεύει τις ψυχές; 
Από τον Οδυσσέα που πήρε τον χρησμό ή απ' τον μάντη Τειρεσία; 
Την Περσεφόνη μην ξεχνάς, και την αρπαγή της απ’ τον Αδη. Και τη Δήμητρα και τις τέσσερις εποχές. 
Το Νεκρομαντείο, την αρχαία Εφύρα και την Αχερουσία λίμνη που αποξηράνθηκε το ΄50.

Τις πηγές του ποταμού, τις θαλάσσιες σπηλιές που σκάβει το Ιόνιο και το Δέλτα, τα μικρά έλη που βαλτώνουν γύρω του, όλο ζωή. Για το Αλωνάκι πες, τη Σκάλα, το Αμόνι και τη Λούτσα, τους καταπράσινους όρμους που σε αγκαλιάζουν στα δυτικά. 

Για τους Μεσοποταμίτες, τους Καναλακιώτες, τους Κυψελιώτες και όλους τους καμπίσιους, που σε μια άπλα να! κάνουν χωριά σε κάθε λόφο να κοιτιούνται από ψηλά. 
Για το παχύ το «σ» που προφέρουν με περηφάνια, για τα τσίπουρα, την κτηνοτροφία και τα καλαμπόκια που χορταίνουν (και τα ζώα!) και το μάτι.

 Καλύτερα ξεκίνα απ' τα φλουριά, αυτά που ακόμα βάζουν στα δάχτυλα των νεκρών, ή από τη φύση· απ’ τις ιτιές τις «καρποτινάχτρες», τις αλκυόνες, τα αηδόνια και τα νούφαρα, που τον Οκτώβρη μπουμπουκιάζουν στα νερά. Και απ’ τους παρατηρητές πτηνών· γιατί όχι; 

Απ’ τους κεφάλους τους ποταμίσιους, τα λαβράκια και τις πέστροφες, την ψαροφαγία στα ταβερνεία της Αμμουδιάς.

Τις δοξασίες μην ξεχάσεις, για τον Αγιο Δονάτο· για τον δράκο που σκότωσε και απελευθέρωσε απ' τις ασθένειες τα δηλητηριασμένα, τα λιμνάζοντα ύδατα. 

Γιατί; Τα σχολεία και τους τουρίστες που βλέπουν ξαφνικά τον Οδυσσέα να ζωντανεύει εμπρός τους; Αυτούς να μην τους θυμηθείς;

Η κάποτε Αχερουσία λίμνη (σήμερα εύφορη πεδιάδα) γέμιζε από τις εκβολές τριών ποταμών: Αχέρων, Κωκυτός και Πυριφλεγέθοντας -ο συγκεκριμένος πηγάζει από τα ύδατα της Στυγός (εκεί που η Θέτιδα έκανε αθάνατο τον Αχιλλέα)-, ένωναν εδώ τα νερά τους και στον Γλυκό Λιμένα, έδεναν τα πλοία για να πάρουν τον χρησμό.

Πελαγίσια ψάρια «Αμμουδιάς» εμπρός στη θαλάσσια σπηλιά όπου σύμφωνα με τον μύθο έγινε η αρπαγή της Περσεφόνης

Φέροντες δώρα (λάδι, χρυσό, μυρωδικά και κρασί), οι ενδιαφερόμενοι έμεναν απομονωμένοι στα ανήλιαγα κελιά του Νεκρομαντείου, μέρες ατέλειωτες και αφού εξαγνίζονταν, έρχονταν σε επαφή με τον σκοτεινό Κάτω Κόσμο.

Θρύλοι και αλήθειες
 
Η αρχαία Εφύρα, η σημαντική μυκηναϊκή αποικία της Ηπείρου ανασκάπτεται και στο Νεκρομαντείο Μεσοποτάμου, οι αναστηλώσεις καλά κρατούν. 

Τα τοξωτά κατάβαθα του κυρίως ιερού χαίρουν μοναδικής ακουστικής, η πολυγωνική αρμολόγηση των ογκόλιθων εντυπωσιάζει ενώ από το λαβύρινθο, το άλλοτε δαιδαλώδες κατασκεύασμα, ελάχιστα έχουν απομείνει. 

Η πρώην λίμνη στέρεψε εμπρός σου και γύρω της ορθώνονται βουνά: οι ανυπότακτες κορυφές του Σουλίου, οι απολήξεις των ορέων της Παραμυθιάς.

                      Ο Αγιος Δημήτριος Κυψέλης ιδρύθηκε τα τέλη του 13ου αιώνα        

Πίσω τους φαντάζεσαι τον κάμπο Θεσπρωτίας, τα Ηλύσια Πεδία, τον αληθινό παράδεισο επί γης. 
Πόσες μυθοπλασίες σε έναν τόπο; 
Εκατοντάδες μετράς από την αρχαιότητα ως σήμερα. 
Πώς αλλιώς να γίνει δηλαδή; Παντού τρέχουν υπόγεια νερά, η φαντασία οργιάζει, θόρυβοι σημαίνουν μες στον βάλτο, όλοι, πάντοτε νόμιζαν πως άκουγαν στοιχειά. 64 χλμ. ιστορίας ο Αχέροντας. 

Μόνο τα 4 των εκβολών είναι πλωτά. Μετά στενεύει, ρηχαίνει απότομα, ξετυλίγεται ο βιότοπος του έλους της Αμμουδιάς. Ακόμα ένας υπάρχει, στη Βαλανιδόραχη.

Κι όλα είναι επίπεδα. Ο,τι κι αν λένε, κουνούπια υπάρχουν, μα ο βάλτος δείχνει μαγικός από ψηλά. Και ναι, οι ντόπιοι τα έχουν όλα. 

Γόνιμη γη, παραμυθένιες παραλίες, βουνά και ποτάμια για όλων των λογιών τις εκδρομές. Και καφενεία! Μόνο στον Μεσοπόταμο των 480 κατοίκων, μετράς 14. 

Πόσα να κρύβουν τα γύρω χωριά;

Το μαγευτικό Αλωνάκι


Στην Αμμουδιά αράζεις πλάι στα τροχόσπιτα, στη Λυγιά πας για ψάρι και ακόμα πιο ψηλά, στις πηγές της Γλυκής στρώνεσαι καταγής, κάνεις πικ-νικ μες στα πλατάνια. 

Αλλος πλένει ρούχα στο παγωμένο ποτάμι, άλλος κάνει ποδόλουτρα, ιππασία, άλλος καγιάκ. Στη χαράδρα του Αχέροντα, ακολουθείς το καραβάνι στο σηματοδοτημένο μονοπάτι, πατάς στα βήματα εκατοντάδων προτέρων σου, πέτρα και βλάστηση κρύβουν τον ήλιο σε κάθε δρασκελιά. 
Στην ηλιόλουστη Αμμουδιά τα ποταμόπλοια συνεχίζουν απ' το ΄98 τα δρομολόγια.

Πρώτος ο Αριστοτέλης Τούσης, ο ναυτικός με το μικρό του βαρκάκι. Κι εσύ έχεις μαζί σου τον Γιώργο, τον γιο του, να σε καθοδηγεί. Εκανε κι αυτός ξεναγήσεις μέχρι πρόσφατα: «και 15 φορές τη μέρα!». Μα καθόλου δεν κουράστηκε. «Κάθε μέρα είναι απόλαυση», εξομολογείται.

Πώς να μην είναι, για έναν φιλόλογο που κάνει χειροπιαστά όσα διδάσκει, που μεγάλωσε αρμενίζοντας σ' αυτά τα υποχθόνια, ολοζώντανα νερά; Με το δάχτυλο σου δείχνει τη σπηλιά της Περσεφόνης, με ζέση σου μιλά για την Οδύσσεια, τον βασιλιά της Ιθάκης και τη δοκιμασία αναζήτησης της ψυχής του Τειρεσία, για το θαυμαστό οικοσύστημα που πλάθει ο ζωοδότης ποταμός.

                                  Το καταπράσινο έλος Αμμουδιάς στις εκβολές του Αχέροντα

Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου σε ξεναγεί στο Νεκρομαντείο του χωριού του, σου δείχνει το έλος της Αγίας Ελένης, βλέπεις μαζί του βίδρες, βατράχια και απέραντη θέα στα ιόνια νερά. Μαζί τον έχεις, μέχρι την Κυψέλη - πώς να μη χαθείς μες στα κτήματα, με τα στρατιωτικά γεφύρια και κάθε παραπόταμο που μπλέκεται (ουρανοκατέβατα) στο διάβα σου;

Σου δείχνει τον βυζαντινό ναό του Αγίου Δημητρίου στη δεξιά όχθη του Κωκυτού. 

Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, κοντά στο Καναλάκι, εκεί που πλήθος κόσμου προσκυνά τα οστά της οσίας που μαρτύρησε. Και κάπου παρακάτω, ο Τάκης Γεώργας σε μπάζει στον στάβλο της οικογένειας σε κάνει για λίγο μέρος της ζωής ενός βέρου Μεσοποταμίτη κτηνοτρόφου. «Πούλησα δυο αρνιά σήμερα», σου λέει. Κι ο ανίδεος χαίρεσαι, νομίζεις πως τα καημένα θα ζήσουν ευτυχισμένα σε ένα καινούργιο σπίτι...

Νέο και παλιό ισορροπούν στο μυαλό, καθημερινές εικόνες χρωματίζουν τους απόηχους της θρυλικής αφήγησης του Ομήρου και εσύ, δεν έχεις παρά να χαρείς που γνώρισες έναν τόπο από την καλή και απ’ την ανάποδη. 

Από τις πηγές του Αχέροντα έως τις εκβολές του. 
Από τα παράλια έως τις χαράδρες των επιβλητικών κορυφών, από τους ανθρώπους της, που φαίνεται πως έχουν βρει το νόημα της ζωής, κάπου εκεί στα όρια· στη ρωγμή των μύθων και της πραγματικότητας. 

ΠΗΓΗ. thetravelbook.gr