ΚΥΘΝΟΣ - Το άσπρο των Κυκλάδων και οι μυρωδιές από αλλοτινή εποχή

Η Κύθνος είναι νησί των Δυτικών Κυκλάδων ανάμεσα σε Κέα και Σέριφο, και απέχει 56 ν. μίλια από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 2 ώρες από το λιμάνι του Λαυρίου.

Ονομάζεται και Θερμιά (τα Θερμιά), τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα οπότε και αναφέρεται "Επισκοπή Κέας και Θερμίων". 

Το όνομα αυτό οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου λέγεται ότι απολάμβανε και ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία.

Έχει έκταση 99,432 τ.χλμ. και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα. Διαθέτει 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσιτές οδικά. 

Τα βουνά της νήσου δεν είναι μεγάλα, η υψηλότερη κορυφή είναι ο "Προφήτης Ηλίας" στο όρος Πέτρα με υψόμετρο 336μ. ενώ στο ίδιο περίπου ύψος είναι και οι κορυφές του Αγίου Μηνά και των Αγίων Θεοδώρων. 

Παλαιότερα στη Κύθνο ευδοκιμούσε πολύ το κριθάρι που προπολεμικά η εξαγωγή του έφθανε το μισό εκατομμύριο οκάδες. Κύριος αγοραστής ήταν η ζυθοποιία Φιξ. Άλλα κύρια προϊόντα είναι το μέλι τα σύκα, το κρασί, τα αμύγδαλα. 

Το κλίμα θεωρείται πολύ υγιεινό και η διαμονή μάλλον ευχάριστη παρά τους ισχυρούς βόρειους ανέμους. Γενικά τα δένδρα στη Κύθνο σπανίζουν.

Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά που αποτελεί και την πρωτεύουσα του νησιού, με 806 κατοίκους και η Δρυοπίδα με 797 κατοίκους (απογραφή 2001). Επιπλέον υπάρχουν τρεις κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι Μέριχας με 250 κατοίκους περίπου, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. 

Η περιοχή αυτή της Κανάλας είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του καλοκαιριού καθώς παραθερίζουν εκεί πλήθος τουριστών. 

Φημίζεται ακόμη, ως το πιο "πράσινο" σημείο του νησιού.Εκτός από αυτούς υπάρχουν και αρκετοί μικρότεροι οικισμοί όπως: Αγ. Δημήτριος, Επισκοπή, Αγ. Στέφανος, Φλαμπούρια, Καλό Λιβάδι, Αγ. Ειρήνη και Απόκρουση. 

Έχει σχεδόν καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά, το λιμάνι του Λαυρίου και την πρωτεύουσα των Κυκλάδων Ερμούπολη (Σύρος) καθώς και με άλλα νησιά των δυτικών Κυκλάδων, με συμβατικά κυρίως πλοία και ταχύπλοα τους καλοκαιρινούς μήνες.

Στην αριστερή πλευρά του Μέριχα ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, υψώνεται ο ναός των Αγίων Ακινδύνων. Οι Άγιοι – Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεµπόδιστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος – είναι οι προστάτες του λιµανιού και των καραβιών του. 

Κάθε χρόνο, στις 2 Νοεµβρίου οι κάτοικοι του Μέριχα αλλά και όλου του νησιού διοργανώνουν ένα από τα µεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού, για να τιµήσουν τους πέντε Μάρτυρες.

Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου αναφέρονται οι αρχαίοι Δρύοπες με βασιλιά τους τον Κύθνο εξ ου και το όνομα της νήσου που λεγόταν επίσης και Δρυοπίς ή Οφιούσα. Κατά τον Μεσαίωνα λεγόταν Θήραμνα (όπως ο Δανιήλ ο Θηράμνιος 1661), ενώ ο Νείλος Δοξαπατρής από το 1143 την αναφέρει με το όνομα Θερμιά, από τις θερμές πηγές που υφίστανται. Αργότερα οι Τούρκοι την αποκαλούσαν "Χαμάμ αντασί" (=νήσος Λουτρά). Και τέλος οι Ιταλοί την αποκαλούσαν "Φέρμινα". 

Ο Μαρουλάς, στη βορειοανατολική ακτή του νησιού , κοντά στα ΄΄Λουτρά΄΄, ήταν η παλαιότερη εγκατάσταση των Κυκλάδων. Οργανικά δείγματα που στάλθηκαν για χρονολόγηση πιστοποιούν ότι η θέση χρονολογείται στην 9η και 8η χιλιετία π.Χ., δηλαδή στη Μεσολιθική περίοδο. 

Οι ανασκαφές έφεραν λείψανα κυκλικών κατασκευών ,που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής, καθώς και λίγες ταφές.

Στους αρχαίους επίσης χρόνους στη Κύθνο είχε ιδρυθεί μια ακμάζουσα ιωνική αποικία από τους Κέστορα και Κέλυφο. Οι αρχαίοι Κύθνιοι ασχολούνταν και με την ναυτιλία και στους Περσικούς πολέμους συμμετείχαν με μία τριήρη και μία πεντηκόντορο αφού απέκρουσαν τις προτάσεις φιλίας του Πέρση Βασιλέως. 

Η αρχαία πολιτεία της Κύθνου φημιζόταν για την ευνομία της όπου και για το λόγο αυτό ο Αριστοτέλης αφιερώνει ειδική μελέτη για τη Κύθνο στο έργο του "Περί Κυθνίων Πολιτείας", έργο που δεν διασώθηκε. Επίσης οι αρχαίοι Κύθνιοι διέπρεψαν στα γράμματα και τις τέχνες όπου και ανέδειξαν δύο ονομαστούς ζωγράφους τον Τιμάνθη και τον Κυδία.


Το νησί

Της Γεωργίας Σάκκουλα

 

Φτάνοντας στον Μέριχα, το λιμάνι του νησιού που καλωσορίζει τους επισκέπτες στον αμφιθεατρικό αυτόν οικισμό, παίρνεις μόνο μια μικρή γεύση του τοπίου.

Ανηφορίζοντας από το λιμάνι τον φιδίσιο δρόμο, ανάμεσα στις ξερολιθιές, αντικρίζεις τη Χώρα, μια από τις ομορφότερες των Κυκλάδων. 

 Ασπρισμένα, πλακόστρωτα σοκάκια, καταστές (γνωστά αλλιώς ως στειγάδια) που ενώνουν τα σπίτια, περιποιημένες αυλές με πολύχρωμα λουλούδια και δεκάδες εκκλησάκια ομορφαίνουν την καλά κρυμμένη Χώρα. 
Εδώ χτυπάει η καρδιά του νησιού. Οι επιλογές για φαγητό, ποτό αλλά και αγορές είναι πολλές.

Αν περιδιαβαίνοντας τον κεντρικό της δρόμο σας μυρίσει φρέσκο βούτυρο, θα είναι τα γλυκά της κυρίας Ειρήνης στο Τραταμέντο, όπου φτιάχνει εξαιρετικό γαλακτομπούρεκο, το οποίο σε ατομική έκδοση μοιάζει με πουγκί.

Εκείνη όμως που ξεχωρίζει μέσα σε αυτό το Κυκλαδονήσι είναι η Δρυοπίδα. Μυστηριώδης και αρκετά ήσυχη σε σχέση με τη Χώρα ή τον Μέριχα, κουβαλά κάτι από άλλη εποχή. 

Αρκεί να διαβείς τα λουλουδιασμένα σοκάκια της και να κρυφοκοιτάξεις μέσα από κάποιο παράθυρο για να γνωρίσεις καλύτερα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών, που μόνο εδώ χτίζονταν με κεραμοσκεπή, παρότι το νησί έχει μακραίωνη παράδοση στην κεραμοποιία.

  
Η άλλοτε πρωτεύουσα της Κύθνου ή αλλιώς Θερμιάς, σήμερα μοιάζει κάπως στοιχειωμένη σε κάποια της σημεία και δεν προσφέρεται για νυχτερινή διασκέδαση, αν και θα βρείτε μερικές νόστιμες γωνιές, όπως αυτή του Σταμάτη, την Πελέγρα αλλά και της κυρίας Κούλας με τα γλυκά της (προτείνω το εκμέκ).

Ένα γοητευτικό μέρος, όπως άλλωστε και το Καταφύκι, το σπήλαιο που βρίσκεται στην άκρη του χωριού και πάντα αποτελούσε καταφύγιο για τους κατοίκους της Δρυοπίδας.

Πρόκειται για ένα σπήλαιο συνολικού μήκους περίπου πέντε χιλιομέτρων που κατά το ήμισυ είναι φυσικό και κατά το άλλο ήμισυ τεχνητό, καθώς στο παρελθόν δραστηριοποιούνταν εκεί εταιρεία εξόρυξης μεταλλευμάτων. 

Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων, για χρόνια οι κάτοικοι έστηναν εκεί το γλέντι της Λαμπρής. Σήμερα είναι επισκέψιμο (χωρίς ειδικό εξοπλισμό) ένα τμήμα του, μήκους περίπου 500 μέτρων, το οποίο έχει φωταγωγηθεί. Τους θερινούς μήνες είναι ανοιχτό στο κοινό 10-2 και  5-8 το απόγευμα.

Το χωριό αυτό βάζει τα γιορτινά του των Αγίων Αποστόλων, καθώς παραμονή της γιορτής δηλαδή στις 28 Ιουνίου στήνεται εκεί ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού με παραδοσιακούς χορούς συνοδεία άφθονου κρασιού και τοπικών εδεσμάτων.

Αν βρεθείς στην Κύθνο όμως επιβάλλεται μια βόλτα στα Λουτρά, έναν παραθαλάσσιο οικισμό στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, γνωστό φυσικά για τα ζεστά του νερά που αναβλύζουν από τις ιαματικές του πηγές, απ’  όπου και προέρχεται το όνομα Θερμιά. 

Για όσους βέβαια δεν ψάχνουν γιατρειά για κάποια πάθηση αλλά πιο δυνατές συγκινήσεις, και μάλιστα υποβρύχιες, εδώ λειτουργεί το κέντρο καταδύσεων Aqua Team.

  
 Ο δύτης Μάνθος Μαρράς που διευθύνει το καταδυτικό κέντρο, περιγράφει εξάλλου το βυθό της Κύθνου ως έναν από τους ομορφότερους της Ελλάδας: κρυστάλλινα νερά και πλήθος θαλάσσιων οργανισμών πέρα από ψάρια όπως κοράλλια, σφουγγάρια, οστρακοειδή κ.ά. 

Ακόμα και για εκείνους που δεν έχουν ξανακάνει κατάδυση προτείνεται η λεγόμενη "κατάδυση εμπειρίας" που διαρκεί περίπου μια ώρα κάτω από το νερό (συνολικά τρεις) πάντα συνοδεία εκπαιδευτή και στοιχίζει 40 ευρώ από την παραλία και 50 από το σκάφος.
Σήμα κατατεθέν του νησιού και η Παναγία Κανάλα, ένα εκκλησάκι χωμένο σε ένα πευκόφυτο ακρωτήρι, το μοναδικό ίσως μέρος του νησιού με πλούσια βλάστηση. 

Στα πόδια της τρεις παραλίες από τις πιο γνωστές του νησιού, η Μικρή Άμμος, οι Αντώνηδες και η Μεγάλη Άμμος. 

Η εκκλησία γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο και εκεί, όπως και στην περίφημη Παναγία του Νίκους (Χώρα) αλλά και στο εκκλησάκι της Παναγίας της Στρατολάτισσας, διοργανώνονται πανηγύρια με ζωντανή παραδοσιακή μουσική και φαγητά μαγειρεμένα με μεράκι από τις νοικοκυρές του νησιού.

Τυχεροί όσοι μπορέσουν να σκαρφαλώσουν στο Βρυόκαστρο, την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους κατοικήθηκε αδιάκοπα από τον 10ο αιώνα π.Χ. μέχρι τον 7ο μ.Χ., και από εκεί να αγναντέψουν το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο. 

Και χρησιμοποιώ τη λέξη "σκαρφαλώσουν" γιατί, προκειμένου να φτάσετε εκεί, το μονοπάτι (που δεν διαθέτει σήμανση) είναι σχετικά δύσβατο, γεμάτο αγκάθια, οπότε αν το επιχειρήσετε φροντίστε να έχετε ντυθεί κατάλληλα.
Αν πάντως βρεθείτε εκεί, σίγουρα η θέα θα σας αποζημιώσει με το παραπάνω, πολύ περισσότερο αν μείνετε για το ηλιοβασίλεμα τη στιγμή που οι ακτίνες του ήλιου παίζουν κρυφτό με τις γύρω βουνοκορφές.

 

Οι παρθένες παραλίες

Η Κύθνος διαθέτει περίπου 90 παραλίες, με τις περισσότερες απ’αυτές, όπως αναφέρουν ντόπιοι, να είναι προσβάσιμες οδικώς .
Παραλία σταρ του νησιού η Κολώνα - και πώς να μην είναι, αφού ξεχωρίζει απ’ όλες τις άλλες για τη μοναδική φυσική της ομορφιά. 

Πρόκειται για μια λωρίδα αμμουδιάς που χωρίζει τη θάλασσα και φτάνει να έχει μέχρι 30 μέτρα πλάτος. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού, σχετικά κοντά στον Μέριχα, ενώ αποτελεί πόλο έλξης για αρκετά σκάφη και  πολλούς επισκέπτες.

  
Εκτός από τις παραλίες της Κανάλας , που προσφέρονται για πιο οικογενειακές καταστάσεις, κάτι ανάλογο θα βρει κανείς στον Άγιο Στέφανο, στον Άγιο Δημήτριο, στα Φλαμπούρια και στο Κουρί. 

Όλες τους έχουν αμμουδιά αλλά και αρμυρίκια για να ξαποστάσετε αν δεν είστε εξοπλισμένοι με ομπρέλα θαλάσσης, που σίγουρα θα την χρειαστείτε στην Κύθνο με τις παρθένες παραλίες. Εκεί θα βρείτε επίσης ταβερνάκια για φαγητό.

  
Οι μοναδικές παραλίες που είναι σχετικά οργανωμένες και διαθέτουν beach bar με ξαπλώστρες είναι η Επισκοπή και η Απόκρουση.

Μια κοντινή και ασφαλής επιλογή για όσους μένουν στον Μέριχα και δεν διαθέτουν μεταφορικό μέσο είναι τα Μαρτινάκια, ενώ αν βρεθείτε στα Λουτρά μην παραλείψετε μια βουτιά από τον κοντινό κόλπο της Αγίας Ειρήνης, όπου το κύμα σκάει σχεδόν στα σκαλιά της εκκλησίας, και από το διπλανό Σχοινάρι.

Εκκλησία Παναγίας Κανάλας

Η Εκκλησία της Παναγίας Κανάλας είναι χτισμένη σε μια από τις ωραιότερες, πευκόφυτες ακρογιαλιές του νησιού, εδώ φυλάσσεται η Θαυματουργός Εικόνα της Παναγίας Κανάλας.
 

Ο θρύλος για την εύρεση της Εικόνας αναφέρει, ότι μια έναστρη νύχτα κάποιοι ψαράδες ψάρευαν με βάρκα στον όρμο της Κανάλας. Θαύμαζαν την ψαριά τους, σταυροκοπιόντουσαν και αναρωτιόνταν αν ήταν θαύμα, καθώς έβγαζαν συνέχεια όλο και περισσότερα ψάρια. 

Εκεί που τραβούσαν τα παραγάδια και σιγά-σιγά η βάρκα έφτανε προς τα βράχια, ένας από τους ψαράδες αντίκρισε φως κοντά στην ακτή. Φοβήθηκαν και βιάστηκαν να βγάλουν τα παραγάδια και να φύγουν, όμως εκείνα κάπου σκάλωσαν και ήταν αδύνατο να μετακινηθούν. 

Ζήτησαν λοιπόν τη βοήθεια της Παναγιάς. Το φως που έβλεπαν έγινε τότε ανέσπερο και έλαμψε δυνατά. Τα παραγάδια λευτερώθηκαν, αλλά εκείνοι δεν έφευγαν, σαν κάτι να τους ωθούσε προς το φως. 

Πλησίασαν και το είδαν να βγαίνει μέσα από το βυθό σαν πύρινη φλόγα και πλάι του ένα πλατύ ξύλο. 

Ανέσυραν το ξύλο και η Παναγιά, γλυκιά, παρουσιάστηκε ζωγραφισμένη εκεί πάνω του. Γύρισαν στο χωριό, τη Δρυοπίδα και διηγήθηκαν το γεγονός. Το νησί αναστατώθηκε και όλοι έτρεξαν ν’ ανάψουν ένα κερί στο εικόνισμα. 

Πήραν απόφαση να κτίσουν εκκλησιά κάπου εκεί κοντά, που βρέθηκε η εικόνα. Η Παναγία όμως παρουσιάστηκε στον ύπνο των ψαράδων και ζήτησε να κτιστεί σε άλλο μέρος ο ναός της, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα.

Ο αρχικός ναός ήταν χωματοσκεπής και μικρός. Ο ναός που υπάρχει μέχρι σήμερα, οικοδομήθηκε το 1869 μετά από κατεδάφιση του αρχικού. 

Η θαυματουργός εικόνα είναι μεγάλων διαστάσεων (1,00x0,80 μ.) και είναι έργο του περίφημου αγιογράφου, ιερέως Εμμανουήλ Σκορδίλη του Κρητός (1575). 

Το πλέον επίσημο πανηγύρι γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο. Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει και το πολεμικό ναυτικό με μια φρεγάτα και άγημα ναυτών, καθώς και η μπάντα του ναυτικού. Κατά την περιφορά της εικόνας γίνεται αναπαράσταση της ευρέσεώς Της.

 

ΠΗΓΗ. 1. el.wikipedia.org

             2. news247.gr

             3. kanalakythnos