Νικηφόρος Βρεττάκος (1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1912 - 4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1991) - «Αν δε μου ’δινες την ποίηση, Κύριε, δε θα ’χα τίποτα για να ζήσω»...

 Ο Μεταξάς έκαψε ένα βιβλίο του, πολέμησε στο μέτωπο του ’40, προτάθηκε 4 φορές για Νόμπελ. Νικηφόρος Βρεττάκος. 

Ο πάμφτωχος ποιητής που είπε: 
«Αν δε μου ’δινες την ποίηση, Κύριε, δε θα ’χα τίποτα για να ζήσω»...




Ο Νικηφόρος Βρεττάκος γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1912 στις Κροκεές του νομού Λακωνίας . Έμενε σε ένα κτήμα μαζί με τους γονείς του, τα πέντε αδέρφια του και τους θείους του. Ο πατέρας του ήταν φτωχός και παρά τις προσπάθειες του να κερδίσει χρήματα, ποτέ δεν ήταν αρκετά για να συντηρήσει ολόκληρη την οικογένεια του. 

Έτσι, ο Νικηφόρος μετακόμισε στο σπίτι του θείου του, Νίκου Παντελεάκη, ο οποίος τον στήριξε οικονομικά στις πιο δύσκολες στιγμές του. Τα χρόνια που πέρασε ο Βρεττάκος στο κτήμα, απομονωμένος από τον υλικό πολιτισμό και κοντά στη φύση, έδρασαν καταλυτικά στον χαρακτήρα του αλλά και στην ποίησή του. 

Τελείωσε το δημοτικό στις Κροκεές το 1923 και γράφτηκε στο γυμνάσιο του Γυθείου. Μαζί με τον Βρεττάκο στο γυμνάσιο φοιτούσε και ο Γιάννης Ρίτσος. 

Οι οικονομικές δυσκολίες τον απομακρύνουν από τις σπουδές

Τον Νοέμβριο του 1929, ο νεαρός και φιλόδοξος Νικηφόρος μετακόμισε στην Αθήνα για να σπουδάσει.

 
Δυστυχώς όμως, δεν κατάφερε να πάρει πτυχίο από τη Νομική σχολή γιατί εργαζόταν για να επιβιώσει. 

Ο Βρεττάκος έκανε πολλές περιστασιακές δουλειές, οι περισσότερες εκ των οποίων ήταν χειρωνακτικές. Παρά τη μεγάλη σωματική κούραση, ο Νικηφόρος κατάφερε να μην απομακρυνθεί από την ποίηση που τόσο πολύ αγαπούσε. 




Το 1929 και το 1932 μάλιστα κυκλοφόρησαν δύο ποιητικές συλλογές του: «Κάτω από σκιές και φώτα» και «Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων». Ο νεαρός ποιητής κέντρισε το ενδιαφέρον του Κωστή Παλαμά που ζήτησε δημοσίως να τον γνωρίσει από κοντά. 


Η δικτατορία του Μεταξά έριξε στην πυρά έργο του Βρεττάκου 

 Σε ηλικία 20 χρόνων, ο Βρεττάκος υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό με μειωμένη θητεία, καθώς ήταν προστάτης της οικογένειας του. Αμέσως μετά γνώρισε την φιλόλογο Καλλιόπη Αποστολίδη και λίγο αργότερα παντρεύτηκαν και απέκτησαν το πρώτο τους παιδί, την Ευγενία. 

Το ζευγάρι εργαζόταν μαζί στις Γενικές Αποθήκες Στρατού στον Πειραιά. Το έργο του «ο Πόλεμος» που κυκλοφόρησε το 1935, απαγορεύτηκε επί Μεταξά. 

Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου το έκαψε, καθώς το περιεχόμενο του θεωρήθηκε επικίνδυνο και παραπλανητικό για το ολοκληρωτικό καθεστώς. 
Λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βρεττάκος εργαζόταν στο Υπουργείο Εργασίας, ενώ η γυναίκα του ήταν στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς. Το 1938 έφερε στον κόσμο το δεύτερο παιδί τους, τον Κώστα.

                  Ο Νικηφόρος Βρεττάκος με ένα από τα παιδιά του ελληνικού σπιτιού στο Πεσταλότσι


Ο Βρεττάκος πολεμά τους Ιταλούς και παίρνει ενεργό μέρος στην Αντίσταση  

Τα χρόνια του πολέμου αποδείχτηκαν δύσκολα και για τον ποιητή. Με σθένος και ηρωισμό, ο Βρεττάκος πολέμησε στην πρώτη γραμμή. 

Το 1941 επέστρεψε στην Αθήνα μετά τη διάλυση του Συντάγματός του. Εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ, ενώ οι πολιτικές του αντιλήψεις τον οδήγησαν να γραφτεί στο ΚΚΕ. 

Όλη την περίοδο που ο Βρεττάκος υπήρξε στρατιώτης, δεν σταμάτησε στιγμή να γράφει. 

Οι φρικαλεότητες του πολέμου, οι κακουχίες της Κατοχής και η έκρυθμη πολιτική κατάσταση διαφαίνονται σε πολλά έργα του, με κύριο εκπρόσωπο το «Αγρίμι». Μετά τον πόλεμο κυκλοφόρησε το «Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου». 

Το περιεχόμενό του ενόχλησε το ΚΚΕ, που θεώρησε ότι ο Βρεττάκος δεν συμφωνούσε με την πολιτική γραμμή του κόμματος και τον διέγραψε. 


Τα χρόνια του Πειραιά και το οικονομικό αδιέξοδο 

Ο Βρεττάκος εξέδιδε ανελλιπώς ποιητικές συλλογές. Το 1955 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στον Πειραιά και αυτό του έδωσε την δυνατότητα να ασχοληθεί περισσότερο με τα καλλιτεχνικά και τον κόσμο του πνεύματος. 

Η δράση του επικεντρώθηκε στα πολιτισμικά δρώμενα του Πειραιά και με την βοήθεια του Άγγελου Σικελιανού, που είχαν γνωριστεί και κρατούσαν επαφή, ίδρυσε καλλιτεχνικά και πνευματικά κέντρα στην πόλη. Ωστόσο, για ακόμη μια φορά ο Βρεττάκος βρέθηκε αντιμέτωπος με νέες δοκιμασίες. 

Το σπίτι του στον Πειραιά, όπου έμενε τα τελευταία χρόνια, κατεδαφίστηκε και το 1962 έμεινε άνεργος. Οι αριστερές του απόψεις υπήρξαν εμπόδιο στην πρόσληψή του σε οποιαδήποτε δουλειά. 

Το 1964 ο Βρεττάκος μετακόμισε στην Αθήνα και κατάφερε με τη συνδρομή του φίλου του Λουκή Ακρίτα να εργαστεί ως ιματιοφύλακας στο Εθνικό Θέατρο. 


Η αυτοεξορία του κατά τη διάρκεια της Χούντας 

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, ο γιος του Βρεττάκου φυλακίστηκε. Ο ποιητής πικραμένος αυτοεξορίστηκε αρχικά στην Ελβετία. Τον χρόνο παραμονής του στο εξωτερικό τον αξιοποίησε πραγματοποιώντας ταξίδια σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, δίνοντας διαλέξεις και γράφοντας ασταμάτητα. 

Ο Βρεττάκος κατάφερε προτού επαναπατριστεί να καταξιωθεί παγκοσμίως για το ποιητικό του έργο. 

 Ο Βρεττάκος στον τόπο καταγωγής του, στην αγαπημένη οτυ Λακωνία Ο Βρεττάκος στον τόπο καταγωγής του, στην αγαπημένη του Λακωνία. Πάντα μιλούσε για ιδανικά, ελευθερία και ανιδιοτέλεια 


Επιστροφή στην πατρίδα του 

Μετά την παραμονή του στην Ελβετία, ο Νικηφόρος Βρεττάκος μετακόμισε στην Ιταλία και σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο βοήθησε στη σύνταξη ενός ελληνοϊταλικού λεξικού. Λίγο πριν από τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα, ο Βρεττάκος προσβλήθηκε από φυματίωση. Το 1974, ο ποιητής που έζησε 7 ολόκληρα χρόνια μακρυά από την Ελλάδα, επέστρεψε και τέσσερα χρόνια αργότερα εγκαταστάθηκε στη Πλούμιτσα, χωριό στην Λακωνία, δίπλα στις Κροκεές. Έχτισε ένα μικρό σπιτάκι και έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό του στις 4 Αυγούστου του 1991. Κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

 Η υπογραφή του σπουδαίου ποιητή 


 Οι διακρίσεις 

Ο Βρεττάκος προτάθηκε τέσσερεις φορές για Νόμπελ Λογοτεχνίας, μία φορά ύστερα από πρόταση του Γιάννη Ρίτσου. Για το έργο του απέσπασε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1940, το 1965 και το 1982, το Βραβείο Ουράνη το 1974, το Βραβείο «Knocken» και το βραβείο της Εταιρίας Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών το 1980, καθώς και το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1989. 

Λίγους μήνες πριν τον θάνατο του αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου στο τμήμα Φιλολογίας. 

«Αν δε μου ’δινες την ποίηση, Κύριε, δε θα ’χα τίποτα για να ζήσω» 

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος υπήρξε πιστός υπηρέτης της ποίησης. Το ποιητικό του έργο μπορεί με βάση το περιεχόμενο να χωριστεί σε τέσσερεις περιόδους. Ο Βρεττάκος με λίγα λόγια ταλαντεύεται μεταξύ αισιοδοξίας και πεσιμισμού, μεταξύ χαράς και απογοήτευσης. 

Τα έντονα ιστορικοκοινωνικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Αντίστασης και του Εμφυλίου τον σημάδεψαν και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη γραφή του (33 Ημέρες, Λόγος ενός ληστή στη διάσκεψη του Πότσδαμ). 

 Ο Νικηφόρος Βρεττάκος σε μεγάλη ηλικία 

Πίστευε πως μέσα από την αγάπη και την ομόνοια ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει τα πάντα και να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο 






Η θρησκευτικότητα είναι έντονη στα ποιήματά του. Ωστόσο, ύψιστο αγαθό για τον Βρεττάκο υπήρξε πάντα η αγάπη και η δύναμη της. 

Πίστευε πως μέσα από την αγάπη και την ομόνοια ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει τα πάντα και να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο. 

Πάντοτε αληθινός και αυθεντικός, άφησε ποιητικές συλλογές που εξυμνούσαν την αγάπη και τη ανθρωπότητα (Βασιλική δρυς, Ωδή στον ήλιο). 

Το βουκολικό στοιχείο και φύση επίσης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα ποιήματά του. 

Ο Βρεττάκος λάτρευε το χωριό του και συνήθιζε να περνά αμέτρητες ώρες ατενίζοντας τον Ταΰγετο, τα ρυάκια και τα υπόλοιπα δημιουργήματα της φύσης. (Ο Ταΰγετος και η σιωπή, Πλούμιτσα, Το ποτάμι Μπυές και τα εφτά ελεγεία). 

Ο Βρεττάκος ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία και για ένα μικρό διάστημα εργαζόταν στα Ελληνικά Γράμματα. 

Πολλά ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες, μεταξύ των οποίων στα Τουρκικά, τα Ρουμανικά και τα Ρωσικά. 

Το Αρχείο του ποιητή φιλοξενείται, μετά από επιθυμία του ιδίου, στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης...

Βραβεύσεις

Βραβεία

• Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1940, 1956, 1982)
• Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1974)
• Βραβείο Knocken (1980)
• Βραβείο της Εταιρείας Σικελικών Γραμμάτων και Τεχνών (1980)
• Αριστείο Γραμμάτων από την Ακαδημία Αθηνών (1982)
• Βραβείο του Τίμιου Σταυρού του Απόστολου και Ευαγγελιστού Μάρκου από του Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής (1984)
• Μετάλλιο Χρυσός Πήγασος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών (1989)

Τιμητικές Διακρίσεις

• Επίτιμος πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
• Επίτιμος Πρόεδρος της Εταιρείας Γραμμάτων και Τεχνών του Πειραιά
• Επίτιμο μέλος του «Παρνασσού»
• Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
• Επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εργογραφία

Ποίηση

• Κάτω από σκιές και φώτα. Αθήνα, τυπ. Τέχνη, 1929.
• Κατεβαίνοντας στη σιγή των αιώνων. Αθήνα, Μαυρίδης, 1933.
• Οι γκριμάτσες του ανθρώπου. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Ο πόλεμος. Αθήνα, τυπ. Ματαράγκα, 1935.
• Η επιστολή του κύκνου. Αθήνα, Γκοβόστης, 1937.
• Το ταξίδι του Αρχάγγελλου (sic) · Σχέδια – Καλλιτεχνική επιμέλεια Επαμ. Λιώκη. Αθήνα, 1938.
• Μαργαρίτα - Εικόνες απ’ το ηλιοβασίλεμα. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1939.
• Το γυμνό παιδί. Αθήνα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, 1939.
• Το μεσουράνημα της φωτιάς·Ποιήματα 1938-1940. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1940.
• Ηρωική συμφωνία… Αθήνα, έκδοση του περ. Φιλολογικά Χρονικά, 1944.
• 33 Ημέρες. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945 (Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
• Λόγος ενός ληστή στη διάσκεψη του Πότσδαμ. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Η παραμυθένια Πολιτεία. Αθήνα, Ματαράγκας, 1947.
• Το βιβλίο της Μαργαρίτας. Αθήνα, Ανδρομέδα, 1949.
• Ο Ταϋγετος και η σιωπή. Αθήνα, Λογοτεχνική Γωνιά, 1949.
• Τα θολά ποτάμια. Αθήνα, 1950.
• Πλούμιτσα. Κροκεές, 1950 (περιορισμένα αντίτυπα )
• Πλούμιτσα. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1952.
• Έξοδος με το άλογο (Ύμνος στη χαρά)· Μ’ ένα σχέδιο του Γιώργου Βακαλό. Αθήνα, 1952.
• Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. Αθήνα, Ημέρα, 1954.
• Ο χρόνος και το ποτάμι · 1952-1956. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Η μητέρα μου στην εκκλησία. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Βασιλική δρυς· Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Το βάθος του κόσμου. Αθήνα, Ματαράγκας, 1961.
• Αυτοβιογραφία. Αθήνα, Φέξης, 1961.
• Ωδή στον ήλιο. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Διαμαρτυρία· Ποιήματα· Με δύο σχέδια της Christine Lichthard. Αθήνα, Διογένης, 1974.
• Το ποτάμι Μπυές και τα εφτά ελεγεία. Αθήνα, Διογένης, 1975.
• Απογευματινό ηλιοτρόπιο· Ξυλογραφίες – εξώφυλλο Ζίζης Μακρή. Αθήνα, Διογένης, 1976.
• Ο Προμηθέας ή Το παιχνίδι μιας μέρας. Αθήνα, Διογένης, 1978.
• Εις μνήμην 1940-1944. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1981.
• Λειτουργία κάτω απ’ την Ακρόπολη. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1981.
• Ο διακεκριμένος πλανήτης)· Ποιήματα. Αθήνα, Τρία Φύλλα, 1983.
• Ηλιακός λύχνος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1984.
• Εκκρεμής δωρεά. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1986.
• Χωρωδία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1988.
• Η φιλοσοφία των λουλουδιών· Ποιήματα· Μετάφραση David Connoly· Εικονογράφηση Γιώργη Βαρλάμου. Αθήνα, Artigraf, 1988.
• Σικελικά ποιήματα. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη50, 1990.
• Διαμαρτυρία. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Συνάντηση με τη θάλασσα. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Selected Poems, translated by David Connolly, εκδ. «Αιώρα», Αθήνα 2015

Πεζά

• Το αγρίμι · 1941-1943. Αθήνα, Ματαράγκας, 1945.
• Το ηθικό στοιχείο στη δημοτική ποίηση. Αθήνα, 1954. (ανατύπωση από τα Ελληνικά Χρονικά99, 14/3/1954, σ.17-20)
• Δυο άνθρωποι μιλούν για την ειρήνη του κόσμου. Αθήνα, Τα Πειραϊκά Χρονικά, 1949.
• Ο ένας από τους δύο κόσμους (Ένα ταξίδι - Μια γιορτή - Μερικά συμπεράσματα). Αθήνα, 1958.
• Νίκος Καζαντζάκης · Η αγωνία του και το έργο του · Επιμέλεια Κωστούλας Μητροπούλου. Αθήνα, Σύψας Π. - Σιαμαντάς Χρ., 1960.
• Η Στροφή και η θέση του Σεφέρη. Αθήνα, 1962 (ανάτυπο από τον τόμο για το Σεφέρη)
• Το αγρίμι και η καταιγίδα. Αθήνα, Θεμέλιο, 1965.
• Οδύνη. Νέα Υόρκη, Εκδόσεις Αποφοίτων Ελληνικών Πανεπιστημίων, 1969.
• Μπροστά στο ίδιο ποτάμι · Διηγήματα. Αθήνα, Διογένης, 1972.
• Μαρτυρίες μιας κρίσιμης εποχής. Αθήνα, Κάκτος, 1979.
• Ποιητικός λόγος και εθνική αλήθεια (Ο λόγος του ποιητή στην Ακαδημία στις 9 Φεβρουαρίου 1988). Αθήνα, Φιλιππότης, 1988.
• Λόγος για το Μεσολόγγι (Γιορτές της Εξόδου 17 Απριλίου 1989). Αθήνα, Φιλιππότης, 1989.
• Ακαδημία Αθηνών · Έκτακτος Συνεδρία της 12ης Δεκεμβρίου 1989 · Προεδρία Σόλωνος Κυδωνιάτου · Μνήμη Άγγελου Σικελιανού · Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ.Νικηφόρου Βρεττάκου · Ομιλία του Ακαδημαϊκού κ. Πέτρου Χάρη. Αθήνα, 1989 (ανάτυπο από τα Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών64).
• Η φθορά της γλώσσας φθορά του έθνους. Αθήνα, Φιλιππότης, 1990.
• Ενώπιος ενωπίω · Ημερολογιακές σημειώσεις 1962 · Πρόλογος Κώστας Βρεττάκος. Αθήνα, Τα Τρία Φύλλα, 1991.
• Οδύνη - Αυτοβιογραφικό. Αθήνα, Πόλις, 1995.

ΠΗΓΗ. 1.mixanitouxronou.gr
              2. el.wikipedia.org

Ο Μεταξάς έκαψε ένα βιβλίο του, πολέμησε στο μέτωπο του ’40, προτάθηκε 4 φορές για Νόμπελ. Νικηφόρος Βρεττάκος. Ο πάμφτωχος ποιητής που είπε: «Αν δε μου ’δινες την ποίηση, Κύριε, δε θα ’χα τίποτα για να ζήσω»...

Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-metaxas-ekapse-ena-vivlio-tou-to-kke-ton-diegrapse-polemise-sto-metopo-tou-%CE%8440-protathike-4-fores-gia-nompel-nikiforos-vrettakos-o-pamftochos-piitis-pou-ipe-an-de-mou-dines-tin/