ΙΔΡΥΣΗ
Η Θεσσαλονίκη είναι μια ζωντανή πόλη που μαρτυρεί με έργα τη δημιουργία, την έκφραση και την πίστη σε ιδέες, σε οράματα και θεούς όλων των εποχών της μακραίωνης ιστορίας της.
Όλες οι ιστορικοί περίοδοι της πόλης έχουν τη σημασία τους και προσεκύουν το ενδιαφέρον των ιστορικών ερευνητών, αρχαιολόγων και εθνολόγων.
Η Θεσσαλονίκη πήρε το όνομά της από την ετεροθαλή αδερφή του Μ. Αλεξάνδρου και γυναίκα του ιδρυτή της πόλης Κασσάνδρου, Θεσσαλονίκη.
Η πόλη ιδρύθηκε το 315 π.Χ. από τον τότε βασιλιά της μακεδονίας Κάσσανδρο, ο οποίος συγχώνευσε τα 26 μικρά «πολίσματα» που υπήρχαν τότε στον κόλπο του Θερμαϊκού στην πόλη Θεσσαλονίκη (Θεσσαλών Νίκη).
Ρωμαϊκή Κυριαρχία
Η Θεσσαλονίκη από την ίδρυσή της και μέχρι το 168 π.Χ. δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο, λόγω της πόλης της Πέλλας που ήταν τότε πρωτεύουσα της Μακεδονίας.
Όμως μετά από την ήττα του Περσέα στην Πύδνα η Μακεδονία διαιρέθηκε σε 4 επαρχίες από τους Ρωμαίους, με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη στη δεύτερη από αυτές.
Η κατάλυση του Βασιλείου τω Αντιγονιδών από τα Ρωμαϊκά στρατεύματα του ύπατου Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου το 168 πχ.
Έφερε τη Θεσσαλονίκη στα όρια της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Λίγο αργότερα οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν την Εγνατία στη Θεσσαλονίκη η οποία περνούσε μέσα από την πόλη και τη συνέδεε με την Κωνσταντινούπολη και τη Ρώμη.
Η Via Egnatia αποτελούσε το βασικό στρατιωτικό και εμπορικό δίαυλο, προώθησε την αξιολογική σημασία της πόλης και εμπέδωσε τον πρωταγωνιστικό της ρόλο μέσα στο μεγεθούμενο κράτος.
Έτσι η Θεσσαλονίκη άρχισε να αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς ενώ δεν άργησε να πάρει τον τίτλο Civitas Libera (= ελεύθερη πόλη), αφού της αποδόθηκαν περισσότερα προνόμια, έπειτα από τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα (44 μ.Χ.) στην εμφύλια διαμάχη δημοκρατικών και αυτοκρατορικών, και την ολοκληρωτική νίκη των αυτοκρατορικών Αντωνίου και Οκταβιανού έναντι Βρούτου και Κάσσιου το 42 μ.Χ.
ΚΑΜΑΡΑ
ΡΟΤΟΝΤΑ
ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
Τον τελευταίο αιώνα π.Χ. όλο και περισσότεροι Χριστιανοί μετοικούσαν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί κήρυξε τη Χριστιανική πίστη ο Απόστολος Πάυλος ο οποίος το 54 μ.Χ. κήρυξε στη Θεσσαλονίκη τη χριστιανική θρησκεία, και λίγο αργότερα έγραψε από την Κόρινθο τις δυο επιστολές του «προς Θεσσαλονικείς».
Το 238 μ.Χ. η Θεσσαλονίκη πήρε τον τίτλο «νεωκόρος» και το 250 ανακηρύχτηκε ρωμαϊκή Colonia (=επαρχία).
Το 305 ο Γαλέριος εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη κάνοντας την πρωτεύουσά του. Εκείνη την περίοδο κτίστηκε η Ροτόντα, ο Ιππόδρομος, η αψίδες του και το ανάκτορό του.
Μετά από μερικά χρόνια, το 306 μ.Χ. μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη, και ο χριστιανικός χαρακτήρας της πόλης έγινε εντονότερος.
Βυζαντινά Χρόνια - η Συμβασιλεύουσα Θεσσαλονίκη
Ο Κωνσταντίνος ο Μεγάλος ήταν αυτός που μετέτρεψε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης στο μακροβιότερο χροστιανικό βασίλειο. Το 324 χρησιμοποιώντας τη Θεσσαλονίκη ως ορμητήριο για τη διαμάχη του με το Λικίνιο. Στη μάχη της Χρυσούπολης επικράτησε οριστικά ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εστάλη εξόριστος στο φρούριο της Ακρόπολης της Θεσσαλονίκης.
Η αξιοσήμαντη γεωγραφική και στρατηγική σημασία της Θεσσαλονίκης και τα έργα που κατασκευάζονταν τότε στην πόλη την καθιστούν «Συμβασιλεύουσα», ονομάζεται «Μεγαλούπολις» και κατέχει τη θέση της δεύτερης πόλης στην αυτοκρατορία, μετά την Κωνσταντινούπολη.
Το 379 ο Μ. Θεοδόσιος κατεύθυνε από τη Θεσσαλονίκη τον αγώνα κατά των Γότθων, κτίζοντας τα τείχη της πόλεως (380) και ασπάστηκε το Χριστιανισμό ενώ όρισε το Χριστιανισμό σαν επίσημη θρησκεία του κράτους με το σχετικό αυτοκρατορικό διάταγμα.
Το 390 ο Μ. Θεοδόσιος διέταξε τη σφαγή χιλιάδων κατοίκων μέσα στον Ιππόδρομο (392), επειδή οι Θεσσαλονικείς δολοφόνησαν τον αρχηγό των υποτεγμένων Γότθων και φρούραρχο της πόλεως Βουτέριχο. Το 582 έγιναν στη θεσσαλονίκη οι πρώτες επιδρομές των Σλάβων.
Η Θεσσαλονίκη από τότε αντιμετώπισε 5 πολιορκίες αλλά το 687 – 8 ο Ιουστινιανός ο Β’ απομάκρυνε τον κίνδυνο.
Το 860 μ.Χ. οι αδερφοί Κύριλλος και Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο, μετάφρασαν τα Ευαγγέλια και διέδωσαν το Χριστιανισμό σε όλους τους Σλάβους. Το 904 μ. Χ.
Η Θεσσαλονίκη πολιορκήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Το 976 ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη ενεντίον του Βούλγαρου τσάρου Σμεών.
Νορμανδική κατάκτηση και το κίνημα των Ζηλωτών
Το 1185 η Θεσσαλονίκη καταστράφηκε από τους Νορμανδούς, τους οποίους έδιωξε τον επόμενο χρόνο ο αυτοκράτορας Ισαάκιος Β’.
Κατά την τέταρτη Σταυροφορία (1204) ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός ίδρυσε το βασίλειο της Θεσσαλονίκης, την οποία ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός κατέλαβε το 1222. Το 1246 ο Ι. Βατάτζης της Ηπείρου ανακηρύχτηκε βασιλιάς της Θεσσαλονίκης.
Κατά την επανάσταση των Ζηλωτών (1341 – 1349) ο λαός εξεγέρθηκε κατά των ευγενών. Το 1423 ο Ανδρόνικος παρέδωσε την πόλη στους Ενετούς.
Η περίοδος της Τουρκοκρατίας και το κίνημα των Νεότουρκων
Στις 29 Μαρτίου το 1430 ο Μουράτ ο Β’ μπήκε στη Θεσσαλονίκη και την κατέστρεψε. Έτσι άρχισε η Τουρκοκρατία. Το 1571 οι Τούρκοι έσφαξαν περίπου 30.000 κατοίκους για να εκδικηθούν για την ήττα τους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου.
Τις παραμονές της Επαναστάσεως έγιναν μέλη της Φιλικής Εταιρείας οι Θεσαλονικείς: Μεσθανεύς, Μπαλάνος, Μενεξές, Τάττης κ.α. Το 1835 λειτούργησε το πρώτο ελληνικό σχολείο. Το 1865 η Θεσσαλονίκη αριθμούσε 50.000 κατοίκους ενώ το 1875 κυκλοφόρησε η πρώτη εφημερίδα της πόλης με την ονομασία «Ερμής».
Οι Τούρκοι γκρέμισαν τα τείχη της, το παραθαλάσσιο (1866) και το ανατολικό (1889), που ένωνε το Λευκό Πύργο με το Επταπύργιο.
Μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε περίπου 2.000 σπίτια το 1890. Το 1892 ο ομογενής Παπάφης ίδρυσε το ορφανοτροφείο «Μελιτεύς» και το 1897 γαλλική εταιρεία κατασκέυασε το πρώτο τεχνητό λιμάνι.
Το 1903 άρχισε δράση το Βουλγαρικό Κομιτάτο με ανατινάξεις στη Θεσσαλονίκη και ξέσπασε ο Μακεδονικός Αγώνας (1904 – 1908).
Οι νεότουρκοι φυλάκισαν στην έπαυλη Αλλατίνι το σουλτάνο (1908). Τον Ιούνιο του 1908 οι Νεότουρκοι διέθεταν την ισχύ ώστε να απαιτήσουν από το Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ την πολιτειακή μεταβολή προς τη συνταγματική μοναρχία.
Έτσι με μία εντυπωσιακή στρατιωτική κίνηση το Οθωμανικού Στρατού ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη με κατεύθυνση την έδρα του Οίκου των Οσμανλιδών, την Κωνσταντινούπολη, όπου κορυφώθηκε η Επανάσταση των Νεοτούρκων, με αποτέλεσμα την παραχώρηση Συντάγματος στις 24 Ιουλίου 1908. Τελευταίο σημαντικό γεγονός της οθωμανικής κυριαρχίας στη Θεσσαλονίκη υπήρξε η επίσκεψη στην πόλη του Μεχμέτ στις 31 Μαΐου 1911, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα ευρωπαϊκά εδάφη της Αυτοκρατορίας.
Αποκορύφωμα της επίσκεψης αποτέλεσαν η παρέλαση των εθνοτήτων ενώπιον του μονάρχη και το εντυπωσιακό προσκύνημά του στο τέμενος της Αγίας Σοφίας, σύμφωνα με το επίσημο τυπικό του προσκυνήματος της Παρασκευής στο τζαμί Χαμιντιέ της Κωνσταντινούπολης
Η απελευθέρωση
Η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό το 1912 (26 Οκτωβρίου) και άρχισε μια νέα περίοδος για την πόλη.
Το 1915 ο στρατηγός των συμμάχων Σαράιγ αποβιβάστηκε στη θεσσαλονίκη, στην οποία κατέφυγε ο Βενιζέλος (1916) και η πόλη έγινε «περιχαρακωμένο στρατόπεδο των συμμάχων».
Νέα μεγάλη πυρκαγιά (1917) κατέστρεψε το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το 1916 ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο, οργανώθηκε η Διεθνής Έκθεση και άρχισε η αναστήλωση του Αγίου Δημητρίου.
Το 1914 άρχισε η γερμανική κατοχή. Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στο Α' Παγκόσμιο Πόλεμο από το ξέσπασμά του παρά τις προσκλήσεις για συμμαχία και από τις δύο αντίπαλες παρατάξεις.
Ωστόσο με δικαιολογία την βοήθεια προς τον Σερβία αλλά και αδιαφορία για την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας, δυνάμεις της Αντάντ αποβιβάστηκαν στην πόλη τον Οκτώβριο του 1915 με σκοπό να εκβιάσουν την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο.
Δημιουργήθηκε το Βαλκανικό Μέτωπο, που απαρτιζόταν από δεκάδες χιλιάδες άνδρες και είχε σκοπό να παράσχει υποστήριξη προς τη Σερβία και τη Ρωσία. Ο Εθνικός Διχασμός, όπως ονομάστηκε η διαμάχη (1916) ανάμεσα στο Βασιλιά Κωνσταντίνο ΙΒ΄ και τον Ελευθέριο Βενιζέλο αναφορικά με την έξοδο της Ελλάδας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οδήγησαν στο σχηματισμό δεύτερης κυβέρνησης από το Βενιζέλο, με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
Η "Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας" απαρτιζόταν από το Βενιζέλο, το Δαγκλή και τον Κουντουριώτη, τη λεγόμενη "Τριανδρία".
Έτσι, η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, οδηγώντας παράλληλα στην εκδίωξη του βασιλιά Κωνσταντίνου Α' υπέρ του γιου του Αλεξάνδρου.Το 1943 οι γερμανοί μετέφεραν και εξολόθρευσαν στην Πολων΄ία 55.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Το 1944 έφυγαν οι Γερμανοί και το 1948 έγιναν τα εγκαίνια του Αγίου Δημητρίου.
Σ’ όλες τις περιόδους του ιστορικού της βίου η Θεσσαλονίκη υπήρξε πολυάνθρωπη και πλούσια πόλη. Τη μεγαλύτερη της όμως ακμή τη γνώρισε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Ήταν πάντοτε γεμάτη από εμπορευόμενους, που έρχονταν όχι μόνο από τις πόλεις της Ελλάδας αλλά και από τη Σερβία, τη Βουλγαρία, κ.α.
Ευκολότερα, λένε οι συγγραφείς της εποχής εκείνης, ήταν να μετρήσεις την άμμο της θάλασσας παρά τους εμπόρους που συνωστίζονταν στη Θεσσαλονίκη. Ο πλούτος έδινε ζωή και στην κοινωνική ζωή της πόλης. Ο λαός έβρισκε προσιτές διασκεδάσεις στις πλατείες, στα θέατρα και στις αγορές,.
Η πιο μεγάλη όμως γιορτή ήταν του πολιούχου Αγίου Δημητρίου, που είχε τη λαμπρότητα των «Παναθηναίων» της αρχαίας Αθήνας.
Την υλική αυτή ευμάρεια την παρακολουθούσε και ανάλογη πνευματική κίνηση φιλοσόφων, ρητόρων και λογίων. Η Θεσσαλονίκη είχε γίνει αφάμιλη με την Κωνσταντινούπολη, ξεπερνούσε κάθε άλλη πόλη στη σοφία.
Στην ανάπτυξη βίου φιλόθρησκου, λόγιου και φιλότεχνου συνέβαλε πολύ η γειτονία της με τόπο ιερότατο το Άγιο Όρος.
Η σημερινή Θεσσαλονίκη
Η σύγχρονη θεσσαλονίκη, η συμπρωτεύουσα της χώρας, η «νύφη του Θερμαϊκού», όπως την αποκάλεσαν, είναι μια ευρωπαϊκή, κοσμοπολίτικη πόλη.
Είναι χτισμένη ημικυκλικά κατά μήκος της παραλίας και αμφιθεατρικά σε βάθος 2 – 4 χλμ. Μόνο οι βορεινές συνοικίες της διατηρούν κάτι ακόμη από τα παλιά. Μετά την πυρκαγιά το 1917 η πόλη χτίστηκε σε σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα Εμπράρ.
Η τέλεια εφαρμογή όμως του σχεδίου εφαρμόστηκε τελικά μόνο στην οδό Αριστοτέλους, με οικοδομές σε Βυζαντινό ρυθμό, στοές και περιστύλια, και στις μεγάλες πλατείες: Ελευθερίας, Διοικητηρίου και Αριστοτέλους. Τα τελευταία χρόνια η ρυμοτομία της βελτιώθηκε πολύ, ιδίως με τη διάνοιξη της λεωφόρου Κέννεντυ.
ΠΗΓΕΣ- ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου