ΤΕΤΑΡΤΗ 6-11-2013
Μια ανακάλυψη που μπορεί να αλλάξει τα όσα γνωρίζουμε για τα έργα του μεγάλου τραγικού ποιητή της αρχαιότητας...
Κώδικας Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Π.Τ.36 απόσπασμα απο τις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη
Στο
θησαυροφυλάκιο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, μέσα σε έναν παλίνψηστο
κώδικα, βρέθηκαν πέντε από τις τραγωδίες του Ευριπίδη σε μια παλαιότερη
εκδοχή τους. Πρόκειται για τις εξής τραγωδίες: "Άλκηστις", "Μήδεια", "Ιππόλυτος", "Ορέστης", "Φοίνισσαι", καθώς και άλλα ακόμη αταύτιστα κείμενα.
Πρόκειται για τον κώδικα του Πανάγιου Τάφου 36, το οποίο μαζί με το χειρόγραφο Parisinus gr. 1330, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, μπαίνει στο μικροσκόπιο του ερευνητικού προγράμματος "Palamedes",
που διενεργείται από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, το Πανεπιστήμιο
Georg August, του Γκέτιγκεν και το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του
Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (Μ.Ι.Ε.Τ).
Σύμφωνα με μια συνέντευξη που παραχώρησε ο υπεύθυνος του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου, Αγαμέμνων Τσελίκας,
ο κώδικας αυτός, έχοντας εξασφαλίσει την άδεια του Πατριαρχείου
Ιεροσολύμων, φωτογραφήθηκε το περασμένο Πάσχα, από εξειδικευμένα
μηχανήματα νέας τεχνολογίας. Κατόπιν περαιτέρω επεξεργασίας, οι
φωτογραφίες αποκάλυψαν πως πρόκειται για ένα διπλό παλίνψηστο χειρόγραφο, το οποίο μπορεί να μεταβάλει την εικόνα που είχαμε διαμορφώσει μέχρι τώρα για τα συγκεκριμένα έργα του Ευριπίδη.
"Η νεότερη γραφή του είναι του 13ου αιώνα και περιέχει το βιβλίο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Στις παλαιότερες γραφές, που χρονολογούνται στις αρχές του 9ου-10ου αιώνα, περιέχονται αγιολογικά κείμενα σε κεφαλαιογράμματη γραφή, ποιητικά έργα του Γρηγορίου Ναζιανζηνού σε μία πάρα πολύ κομψή μικρογράμματη γραφή των αρχών του 10ου αιώνα, ενώ σε ένα άλλο τμήμα υπάρχουν κείμενα του Αριστοτέλη από τα "Φυσικά".
Με τη διαφορά ότι εκεί που είναι γραμμένος ο Αριστοτέλης έχει γραφτεί
και άλλο κείμενο, θεολογικού περιεχομένου.
Δηλαδή, έχουμε να κάνουμε με
ένα διπλά παλίμψηστο χειρόγραφο, γεγονός που καθιστά την ανάγνωσή του
εξαιρετικά επίπονη διαδικασία", επισημαίνει ο γνωστός μελετητής
παλαιογραφικών κειμένων και προσθέτει γεμάτος ενθουσιασμό για ακόμη μία
εξερεύνηση του παρελθόντος: "Εμείς πάντα ελπίζουμε ότι θα έχουμε κάποιες
διαφορετικές μαρτυρίες για το αριστοτελικό κείμενο, ενδεχομένως κάποιες
παραλλαγές του γνωστού κειμένου".
Στην παλαιότερη γραφή περιλαμβάνονται
και αποσπάσματα από τραγωδίες του Ευριπίδη. Σε αυτό το επίπεδο γραφής
υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε κείμενα άγνωστα, γραμμένα στο περιθώριο,
που δεν έχουν ποτέ δημοσιευτεί.
Λεπτομέρεια από τον κώδικα, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρισίων 1330, (5ου - 6ου αι.) με τα ονόματα Αριστοτέλης
Στην
ερώτηση αν τα κείμενα του Ευριπίδη μπορούν να αλλάξουν την εικόνα που
έχουμε για τις δημοφιλείς τραγωδίες του αρχαίου Έλληνα τραγικού, ο κ.
Τσελίκας επισημαίνει: "Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε τίποτα με
βεβαιότητα, καθώς τώρα ξεκινά το ερευνητικό πρόγραμμα και η ενδελεχής
μελέτη. Τα παραπάνω συμπεράσματα αποτελούν μια πρώτη σύντομη θεώρηση των
χειρογράφων. Η συνέχιση της έρευνας πιστεύω πως μας επιφυλάσσει και
άλλες εκπλήξεις στο μέλλον".
Αξιοσημείωτο
είναι και το γεγονός ότι στο παρελθόν έγιναν και άλλες προσπάθειες να
αναγνωσθεί ο συγκεκριμένος κώδικας. Ωστόσο, η έλλειψη της κατάλληλης
εκσυγχρονισμένης υλικοτεχνικής υποδομής δεν οδήγησε σε κάποιο
αποτέλεσμα. Η ύπαρξη όμως του κώδικα είναι γνωστή εδώ και εκατό χρόνια
από την καταγραφή των χειρογράφων των Ιεροσολύμων από τον λόγιο του 19ου
αιώνα Αθανάσιο Παπαδόπουλο-Κεραμέα, ο οποίος στα 1887 εκλήθη στα
Ιεροσόλυμα, επί Πατριάρχου Νικοδήμου, και κατόπιν εξονυχιστικής έρευνας
και διετούς αφιέρωσης δημοσίευσε τους πνευματικούς θησαυρούς των
Βιβλιοθηκών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και του Μετοχίου του Παναγίου
Τάφου στην Κωνσταντινούπολη.
"Πάντως,
από τη γραφή του ξέρουμε ότι αυτό το χειρόγραφο γράφτηκε στο χώρο της
Παλαιστίνης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι περγαμηνές που
χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται αναγκαστικά από αυτό το χώρο, γιατί
πρόκειται για εμπόριο χρησιμοποιημένης περγαμηνής".
Στο σκοτάδι κρατήθηκαν και τα περιεχόμενα του δεύτερου κώδικα "Parisinus", στον οποίο διακρίνονται επιγραφές με τα ονόματα του Αριστοτέλη, του Σωκράτη, όπως και του Πλάτωνα.
"Η
επιχείρηση ανάγνωσης και των δύο αυτών χειρογράφων θα είναι ιδιαίτερα
δύσκολη, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την τελευταία λέξη της
τεχνολογίας», τονίζει ο διαπρεπής μελετητής, ο οποίος έχει συμβάλει και
στη διεθνή διεπιστημονική έρευνα ανάγνωσης του αρχαίου Μηχανισμού των
Αντικυθήρων.
Αναμένουμε,
λοιπόν, για περισσότερα νέα στην εξέλιξη αυτής της τόσο ενδιαφέρουσας
υπόθεσης των κειμένων, που είναι πολύ πιθανό να μας οδηγήσουν σε
καινούρια δεδομένα και σε μια νέα αντιμετώπιση των έργων που όλοι μας
γνωρίζουμε...
ΠΗΓΗ. polispost
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου