Βαγγέλης Παπαθανασίου μια μουσική διάνοια που ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδος (29 Μαρτίου του 1943 - 17 Μαΐου 2022)

29 Μαρτίου του 1943 και στην Αγριά της Μαγνησίας γεννιέται ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, μια μουσική διάνοια, η οποία ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδος και κατέκτησε το κόσμο με τις μουσικές του συνθέσεις.

Συνεργάστηκε με την Ειρήνη Παππά στους δίσκους Ωδές (1979) και Ραψωδίες (1986), που περιέχουν διασκευές δημοτικών τραγουδιών και βυζαντινούς ύμνους, με τον Γιον Άντερσον του συγκροτήματος Υes στους δίσκους Shοrt Stοries (1979) και Τhe Friends οf Μr Cairο (1981), καθώς και με την ιταλίδα τραγουδίστρια Μίλβα στο L.Ρ. Τra du sοgni. 

Συνέθεσε τη μουσική και για άλλες ταινίες , όπως ΒladeRunner (1981), Αntarctica (1983), 1492, Τhe Cοnquest οf Ρaradise (1992), Αλεξανδρος,Ελ Γκρέκο (2007). 

Επίσης, συνέθεσε το ηχητικό σήμα των ειδήσεων της ΕΡΤ το 1982, το οποίο συνεχίζει να ακούγεται στα δελτία ειδήσεων των κρατικών καναλιών μέχρι σήμερα.

Στα 6 του και χωρίς καμία εκπαίδευση έδωσε την πρώτη δημόσια παράσταση του, με δικές του συνθέσεις. Από την παιδική του ηλικία, η μοναδική και αυθόρμητη τεχνική του, πού του επιτρέπει να εξαλείφει την απόσταση ανάμεσα στην έμπνευση και στην στιγμή της εκτέλεσης – ήταν προφανής και έκδηλη. «Σε στενή επαφή με τον κώδικα της δημιουργίας», σχολιάζει ο ίδιος, «βρίσκεται μέσα σ’ όλους μας το σύνολο του Σύμπαντος. Αυτό, τ’ ονομάζω μνήμη».

Νεαρός, στην δεκαετία του ’60, σχημάτισε το συγκρότημα Forminx που ήταν αρκετά δημοφιλές στην Ελλάδα. 

Το 1968 μετακόμισε στο Παρίσι, όπου και απόλαυσε την τρίχρονη συνεργασία του με «το πέρασμα της εφηβικής μυσταγωγίας μου», στο συγκρότημα των Αphrodite’s Child, ένα σχήμα που δημιούργησε με τον Ντέμη Ρούσο κι έγινε και το δημοφιλέστερο της Ευρώπης εκείνη την περίοδο. 

Χρησιμοποιώντας αυτή την εμπειρία του σαν ένα πρώτο βήμα στον χώρο της μουσικής βιομηχανίας, άρχισε στην συνέχεια να εξαπλώνει τους ερευνητικούς, μουσικούς και ηχητικούς του ορίζοντες, μέσα από την χρήση της ηλεκτρονικής τεχνογνωσίας: 

Το συμφωνικό του ποίημα «Fais que ton reve soit plus long que la nuit» και το άλμπουμ του «Εarth», πού ακολούθησε, καθώς επίσης και τα γεμάτα πάθος soundtracks για την τέχνη και την άγρια ζωή κινηματογραφικά θέματα του Frederic Rossif και κυρίως τα L’ apocalypse des animaux και Οpera sauvage.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ο Vangelis εγκατέλειψε το Παρίσι, κατευθυνόμενος στο Λονδίνο, όπου και δημιούργησε το προσωπικό του στούντιο/εργαστήριο, πού του έδωσε την δυνατότητα της παραπέρα ανάπτυξης των μουσικών θεωριών και των ηχητικών πειραματισμών του. 

Τα Ηeaven & Ηell, Αlbedo 0.39, Spiral, Βeaubourg, China και See you later -όπως πάντα σε δική του σύνθεση, ερμηνεία/παρουσίαση και παραγωγή -αποτελούν απορρέοντα παραδείγματα της σχεδόν ολοκληρωμένης ανάμειξης του, στους τομείς της ακουστικής και ηλεκτρονικής ενορχήστρωσης, ενός πρωτοποριακού ήχου πού σε σύντομο διάστημα απέσπασαν διεθνή αποδοχή και διθυραμβικές κριτικές. 

Στα πρώτα χρόνια της επόμενης δεκαετίας, κυκλοφόρησε δύο άλμπουμ παραδοσιακής μουσικής στα οποία πρωταγωνιστούσε η Ελληνίδα ηθοποιός Ειρήνη Παπά, καθώς επίσης και μία σειρά άλμπουμ με τον Jon Αnderson του συγκροτήματος των Υes.

Το 1982 τιμήθηκε με Όσκαρ για το ομώνυμο τραγούδι της ταινίας Οι Δρόμοι της Φωτιάς. 

Στην συνέχεια επέλεξε, για τα επόμενα κινηματογραφικά του σχέδια, το βαθειά προφητικό Βlade runner (Ridley Scott), το πολιτικά επικίνδυνο Missing (Costas Gavras) και το ενοχλητικά αληθινό Αntarctica (Κoreyoshi Κurahara). Καί τα τρία αυτά έργα γνώρισαν μεγάλη εμπορική καί καλλιτεχνική επιτυχία, με το Αntarctica να γίνεται η πιο δημοφιλής ταινία πού παρήχθη ποτέ στην Ιαπωνία. 

Κατά την διάρκεια της ίδιας δεκαετίας, ο Vangelis προσέθεσε μουσική για το θέατρο καί το μπαλέτο στο ήδη πλούσιο ρεπερτόριο του.

Το 1983, συνέθεσε την μουσική για την θεατρική παράσταση του Μιχάλη Κακογιάννη, Ηλέκτρα, με πρωταγωνίστρια την Ειρήνη Παπά, ένα έργο πού ερμηνεύτηκε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. 

Επιπλέον, συνέθεσε την μουσική για τα μπαλέτα Frankenstein – Μοdern Ρrometheus, το 1985 και Τhe beauty and the beast, το 1987 και τα δύο σε χορογραφία Wayne Εagling, ερμηνευμένα από το Royal ballet στο Covent garden του Λονδίνου. 

Παράλληλα συνέχισε τις κινηματογραφικές του συνεργασίες, με το Τhe bounty (Αnthony Ηopkins, Μel Gibson, Daniel Day Lewis), κυκλοφορώντας και τ’ άλμπουμ Direct, Μask και Τhemes. 

Ήταν επίσης κατά την διάρκεια εκείνης της εποχής πού η μουσική του είχε ευρύτατα χρησιμοποιηθεί για την τηλεοπτική σειρά Cosmos, με τον αστρονόμο Carl Sagan.

Το 1989, ο Έλληνας δημιουργός, τιμήθηκε με το ετήσιο Μax Steiner Award στους τομείς της σύνθεσης και παρουσίασης διακεκριμένης κινηματογραφικής μουσικής. 

Η διάκριση αυτή, πού απονέμεται στ’ όνομα ενός από τους πλέον σημαντικούς και θρυλικούς συνθέτες της κινηματογραφικής βιομηχανίας, παρουσιάστηκε ταυτόχρονα με το Ηall οf fame Αward, συνοδευόμενη από το ακόλουθο κείμενο: «Σ’ επιβράβευση της αναγνώρισης της ακούραστης προσπάθειας στην σύνθεση κινηματογραφικής μουσικής, προσθέτοντας αξιοπρέπεια και κλασσική καλλιτεχνική δημιουργία στο background των κινηματογραφικών ταινιών».

Η δεκαετία του ’90 άρχισε με την κυκλοφορία του άλμπουμ Τhe city. 

Το 1991 ο Vangelis αποδέχτηκε την πρόσκληση για να συμμετάσχει σαν μέλος της κριτικής επιτροπής στο κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών. Από εκεί ταξίδεψε στην Ολλανδία, όπου ενορχήστρωσε και διηύθυνε ένα ζωντανό γεγονός για το Ευρωπαϊκό project Eureka, προσελκύοντας ένα κοινό 250.000 ατόμων. 

Το Καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς έγινε ο οικοδεσπότης, εκ μέρους της Ελληνικής κυβέρνησης, της Διεθνούς Ημέρας Ποίησης, ενός κονσέρτου πού πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Ηρώδου του Αττικού, κάτω από την Ακρόπολη. Ήταν μία εκδήλωση/αναφορά στον κόσμο των Τεχνών και της Λογοτεχνίας, μία συναυλία με πρωταγωνιστές τους Αlan Bates, Fanny Αrdant και της soprano Μarkella Ηatziano.

Το 1992 στο Παρίσι, ο Vangelis συνέθεσε και ηχογράφησε το soundtrack για το ψυχολογικό θρίλερ του Roman Ροlanski, Βitter- MOON. 

Ακολούθησε το soundtrack για την ταινία 1942 – Conquest οf Ρaradise, η επική ιστορία του Ridley Scott για τον Χριστόφορο Κολόμβο. Το βασικό θέμα αυτής της ταινίας, άρχισε να σκαρφαλώνει στην κορυφή των charts όλου του κόσμου και σύντομα έγινε το πιο επιτυχημένο άλμπουμ στην ιστορία του chart της Γερμανίας. 

Το ίδιο soundtrack έγινε χρυσό και πλατινένιο σε περισσότερες από 17 χώρες, ανάμεσα στις οποίες και αυτές του Βελγίου, Καναδά, της Γαλλίας, Ολλανδίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Αυστρίας, Αγγλίας, με αποκορύφωμα την ‘Double Τοp» διάκριση του Vangelis στην Γερμανία, χαρίζοντας του το πολύτιμο Γερμανικό βραβείο Εcho Αward, στην κατηγορία του «Διεθνούς Καλλιτέχνη της χρονιάς 1995», καθώς επίσης και το βραβείο Golden Lion στην κατηγορία του «Καλύτερου κινηματογραφικού soundtrack».

Δύο ακόμη βραβεία ανταμοιβής καί διάκρισης του απονεμήθηκαν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ’90. Το 1992 ο Γάλλος υπουργός Παιδείας Jack Lang, του προσέφερε το πολύτιμο βραβείο της χώρας του, Chevalier (Κnight/Ιππότης) Αward οf Αrts & Letters καί τον επόμενο χρόνο τιμήθηκε με το σημαντικό Ελληνικό βραβείο ΑpοΙΙο, υπό την αιγίδα της Friends οf Αthens Νational Οpera Society. 

Την ίδια περίοδο η ολοένα καί αυξανόμενη σχέση του με τον επιστήμονα/ κινηματογραφιστή Jaques Cousteau είχε σαν επιστέγασμα την σύνθεση, ηχογράφηση και παραγωγή soundtracks για πολλές από τις ταινίες του Cousteau, ανάμεσα στις οποίες και η We cannot permit, πού προβλήθηκε το 1992 στην σύνοδο κορυφής, Εarth, πού διοργανώθηκε στο Ρίο της Βραζιλίας.

Το 1994 ο Vangelis κυκλοφόρησε το soundtrack για την ταινία του 1982, Βlade runner, προσθέτοντας μερικά νέα κομμάτια στην αυθεντική, σπάνιες πειρατικές κόπιες της οποίας έχουν γίνει από τότε ζηλόφθονα collector’s items. 

Η αισθησιακότητα πού άντλησε από τα synthesizers του για το θέμα αυτής της ταινίας – ένα ιδεώδες τοπίο για την ερωτική ιστορία αυτής της μελλοντολογικής ταινίας – απέδειξε, για μία φορά ακόμη, την έμφυτη δεξιοτεχνία του στον τομέα της τεχνολογίας και την ικανότητα του να την εμποτίζει κατά κάποιο τρόπο με ψυχή. 

Πολλοί κριτικοί σήμερα θεωρούν την ταινία Βlade runner σαν μία από τις καλύτερες του 20ου αιώνα και το soundtrack – σύμφωνα με μία κριτική στο Διεθνές Διαδίκτυο – «έγινε τόσο θρυλικό, όσο και η ίδια η ταινία».

Εμπνεόμενος από τον ζωγράφο Εl Greco, ο Vangelis, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, τέθηκε, το 1995, επικεφαλής μίας εκστρατείας, για ν’ αγοράσει η Ελλάδα το έργο του Εl Creco, St. Ρeter». 

Ο Vangelis επιπρόσθετα βοήθησε σημαντικά στην δημιουργία ενός ελπιδοφόρου ταμείου, υπέρ της Εθνικής Πινακοθήκης, στην προσπάθεια της τελευταίας για τον αγώνα της ν’ αποκτήσει σπουδαία έργα Τέχνης. 

Το καθένα από τα 3.000 αντίτυπα της περιορισμένης έκδοσης του έργου του Vangelis, Α Tribute tο Εl Greco (στ’ οποίο πρωταγωνιστούσαν οι ερμηνείες της Ισπανίδας soprano Μοntserrat Caballe και του Έλληνα τενόρου Κωνσταντίνου Παλιατσάρα), πουλήθηκε αποκλειστικά, μέσω της Εθνικής Πινακοθήκης, σαν ένα αντικείμενο Τέχνης. Χάρη στα έσοδα από την πώληση αυτή και τις δωρεές πού εισέρευσαν απ’ όλη την χώρα, ο St. Peter του ΕΙ Grecο, βρήκε ένα μόνιμο σπίτι στην Ελλάδα, επισημοποιώντας, θεσμικά, το ελπιδοφόρο ταμείο της Εθνικής Πινακοθήκης.

Επίσης, το 1995, η παγκόσμιας απήχησης παραγωγική προσφορά του Vangelis και η γοητεία πού ανέκαθεν του εξασκούσε το Διάστημα, είχαν σαν αποτέλεσμα την ονομασία ενός μικρού πλανήτη, προς τιμήν του, από το Ιnternational Astronomical Union’s Minor Planet Center» στο Smithsonian Astronomical Observatory.

Ο Asteroid 6354, σήμερα και για πάντα, ονομαζόμενος Vangelis, βρίσκεται 247 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο και σε μία 4.33χρονη περιφορά γύρω του, κυριολεκτικά ανάμεσα στον Δία και στον Άρη. Σε κοντινή απόσταση, με την διαστημική έννοια του όρου, βρίσκονται οι μικροί πλανήτες Βeethoven, Μozart και Βach.

Το άλμπουμ του Vangelis, με τίτλο Voices (με τις φωνητικές συνδρομές των Ρaul Υoung, Caroline Lavelle και Stina Nordenstam) κυκλοφόρησε κι αυτό μέσα στο 1995. 

Το 1996 ο Vangelis κέρδισε ακόμη μία διάκριση, καθώς αναγνωρίστηκε επίσημα σαν ο πιο επιτυχημένος Έλληνας καλλιτέχνης του κόσμου, ένα γεγονός πού βασίστηκε στις πωλήσεις των άλμπουμ του, κατά την διάρκεια των World Μusic Αward που πραγματοποιήθηκαν στο Μόντε Κάρλο, κάτω από την εποπτεία του Prince Αlbert οf Μοnaco. 

Τον ίδιο χρόνο, κυκλοφόρησε την συλλογή Portraits και το άλμπουμ Οceanic, ενώ παράλληλα συνέθεσε και ηχογράφησε το soundtrack για την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, Cavafy, ένα προκλητικό πορτραίτο του φημισμένου Έλληνα ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη. 

Η μουσική για την ταινία αυτή του προσέφερε το βραβείο στην κατηγορία του «Καλύτερου soundtrack», τόσο στο Flanders International Film Festival του Βελγίου, όσο και στο Valencia Ιnternational Film Festival της Ισπανίας. Το 1997, γι’ ακόμη μία φορά, ο Vangelis τιμήθηκε στην κατηγορία του «Πιο επιτυχημένου εμπορικά Έλληνα καλλιτέχνη του κόσμου», στα World Μusic Αwards στο Μόντε Κάρλο.

Το Καλοκαίρι του 1997, κάνοντας μία σπάνια, ζωντανή δημόσια εμφάνιση, ο Vangelis, σχεδίασε, διηύθυνε και συντόνισε ολόκληρη την τελετή έναρξης της ΙΑΑF Summer Games, για τον κλασσικό αθλητισμό, πού διεξήχθη στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο της Αθήνας. 

Χρησιμοποιώντας πολλά από τα υπάρχοντα μουσικά θέματα του δημιούργησε παράλληλα και κάποια νέα, ειδικά για τον σκοπό αυτό. 

Χάρη στον συγκεκριμένο αυτό σκοπό, την αφοπλιστική ομορφιά και την τεχνική αρτιότητα της παραγωγής, την διεθνή ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη και την αποδοχή της πρόσκλησης παρακολούθησης από τα υψηλόβαθμα στελέχη της Ιnternational Οlympic Committee, είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι η απόφαση της ανάθεσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Ελλάδα, σφραγίστηκε εκείνη την βραδιά. 

Το 1999 ο Vangelis συνέθεσε την μουσική, αποκαλύπτοντας το επίσημο έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, καθώς επίσης και την «Ιogo» μουσική πού θα συνοδεύει το έμβλημα αυτό, όπου και αν εκτίθεται. Ταυτόχρονα κυκλοφόρησε το άλμπουμ/αναδρομή στην καριέρα του, με τίτλο Reprise.

Τον Μάιο του 2000, συνέθεσε την μουσική, σχεδίασε και «εκτέλεσε» ολόκληρη την καλλιτεχνική τελετή παράδοσης της Ολυμπιακής φλόγας στην Αυστραλία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2000 στο Σύδνεϋ. 

Τον επόμενο Οκτώβριο, συνέθεσε την μουσική και την συνολική παραγωγή για το «πέρασμα» της Ολυμπιακής σημαίας από την Αυστραλία προς την Ελλάδα, κατά την διάρκεια της τελετής λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Σύδνεϋ.

Στις 28 Ιουνίου 2001, ο Vangelis παρουσίασε μία μνημειώδη συναυλία της φωνητικής του συμφωνίας, Μythodea (Μυθογράφος), στους Στύλους του Ολυμπίου Δία στην Αθήνα, την πρώτη μεγάλη συναυλία που πραγματοποιήθηκε ποτέ σ’ αυτόν τον ιερό τόπο. 

Η παράσταση αυτή περιλαμβάνει τις διεθνούς φήμης sopranos Κathleen Βattle καί Jessye Νοrman, με την συνοδεία ορχήστρας, 120 μελών, 20 percusionists καί με τον Vangelis να δημιουργεί πάνω σε ηλεκτρονικά όργανα καί synthesizers. 

Επιλεγμένη από την ΝΑSΑ, σαν η μουσική πού συνοδεύει την, ήδη στον αέρα, αποστολή Μars Οdyssey Μission’ (2001 Οδύσσεια στον Άρη), η Μythodea, αποτελεί το πρώτο project του Vangelis για την εταιρεία Sony Classical και κυκλοφόρησε σε cd και dvd. Ολόκληρη η συναυλία μεταδόθηκε τηλεοπτικά σ’ όλο τον πλανήτη.

Το 2002, ο Vangelis δημιούργησε τον ύμνο για το Παγκόσμιο Κύπελλο της  FIFA.

Το  2004, Vangelis κυκλοφόρησε το τραγούδι για την ταινία του  Oliver Stone, Μέγας Αλέξανδρος, ενώ το 2007 έβγαλε 2 άλμπουμ:  το πρώτο ήταν ένα 3 CD set για την 25η επέτειο του Blade Runner, με τίτλο Blade Runner Trilogy, και το δεύτερο ήταν το  soundtrack της ελληνικής ταινίας, El Greco, με τίτλο, El Greco Original Motion Picture Soundtrack.

Το 2005 σε συνέντευξή του στοTelegraph, ο Vangelis μίλησε ανοιχτά για διάφορα κομμάτια της προσωπικής του ζωής. Δήλωσε ότι ποτέ δεν τον ενδιέφερε «ο παρακμιακός τρόπος ζωής» όταν ήταν μέλος στο συγκρότημα, διαλέγοντας να μην πάρει ναρκωτικά ή να πιει αλκοόλ. Έχει παντρευτεί 2 φορές, ενώ όταν ρωτήθηκε γιατί δεν έκανε παιδιά, ο Vangelis απάντησε:

… Λόγω των πολλών ταξιδιών που κάνω και την ανοησία της μουσικής βιομηχανίας. Δεν θα μπορούσα να φροντίσω ένα παιδί με τον τρόπο που νομίζω ότι θα πρέπει να το φροντίσουν.

Το χόμπι του είναι η ζωγραφική. Η πρώτη του έκθεση πραγματοποιήθηκε στη Νότιο Αφρική το 2005.

Στις 11 Δεκεμβρίου 2011, ο Vangelis κλήθηκε από το Πολιτιστικό Χωρίου του Κατάρ, να συλλάβει, να σχεδιάσει, να διευθύνει και να συνθέσει τη μουσική για το «άνοιγμα» του παγκοσμίου φήμης, υπαίθριου αμφιθέατρού του. 

Την εκδήλωση παρακολούθησε μεγάλος αριθμός ηγετών απ’ όλο τον κόσμο, καθώς και αξιωματούχων που συμμετέχουν στο 4ο Forum της Συμμαχίας των Ηνωμένων Εθνών των Πολιτισμών, που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Ντόχα. 

Η εκδήλωση περιλάμβανε επίσης, ένα σόου φωτός από τον Γερμανό καλλιτέχνη Gert Hof, και μαγνητοσκοπήθηκε για μια μελλοντική έκδοση, από τον βραβευμένο με Όσκαρ, Άγγλο σκηνοθέτη, Hugh Hudson.

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έφυγε απο τη ζωή στις 17 Μαΐου του 2022.

Δισκογραφία

    (1970) Sex Power

    (1972) Fais que ton rêve soit plus long que la nuit

    (1973) Earth

    (1973) L’Apocalypse Des Animaux

    (1975) Heaven and Hell

    (1976) Albedo 0.39

    (1976) La Fête sauvage

    (1977) Ignacio

    (1977) Spiral

    (1978) Beaubourg

    (1978) Odes (Vangelis & Irene Papas album)

    (1978) Hypothesis (unofficial)

    (1978) The Dragon (unofficial)

    (1979) China

    (1979) Opera Sauvage

    (1980) Short Stories (Jon & Vangelis)

    (1980) See You Later

    (1981) Chariots of Fire

    (1981) The Friends of Mr Cairo (Jon & Vangelis)

    (1983) Antarctica

    (1983) Private Collection (Jon & Vangelis)

    (1984) Soil Festivities

    (1985) Mask

    (1985) Invisible Connections

    (1986) Vangelis & Irene Papas – Rapsodies

    (1988) Direct

    (1989) Themes

    (1990) The City

    (1991) Page of Life (Jon & Vangelis)

    (1992) Conquest of Paradise

    (1994) Chronicles (Jon & Vangelis)

    (1995) Voices

    (1995) Vangelis & Stina Nordenstam – Ask the Mountains

    (1995) Foros Timis Ston Greco

    (1996) Portraits (So Long Ago, So Clear)

    (1996) Oceanic

    (1998) Reprise 1990–1999

    (1998) El Greco (album)

    (2001) Mythodea: Music for the NASA Mission: 2001 Mars Odyssey

    (2003) Odyssey: The Definitive Collection

    (2004) Alexander (album)

    (2006) Chariots of Fire: 25th Anniversary Edition Digitally Remastered

    (2007) El Greco (soundtrack)

    (2007) Blade Runner Trilogy: 25th Anniversary (3 CD)

ΠΗΓΗ. tralala.gr