ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22-11-2013
Συμπληρώθηκαν στις 20 Νοεμβρίου 2013, τα 35 χρόνια από το θάνατο του Ιταλού καλλιτέχνη Τζίορτζιο ντε Κίρικο (Giorgio de Chirico), ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της μοντέρνας τέχνης, που γεννήθηκε στο Βόλο κι επηρεάστηκε έντονα από τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα.
Αλίμονο, όμως, δεν υπάρχει σήμερα στη χώρα μας, ούτε ένα έργο ζωγραφικής, που να θυμίζει το πέρασμα αυτής της εμβληματικής μορφής της Τέχνης, που σφράγισε την πορεία της μεταφυσικής ζωγραφικής και του υπερρεαλισμού.
Οι πίνακες του μπορεί να αποπνέουν έντονα Ελλάδα, όχι μόνο από την πληθώρα των αρχαιοελληνικών αγαλμάτων και των ελληνικών μορφών, αλλά και από την απεικόνιση ελληνικών τοπίων και κτιρίων.
Δυστυχώς, αλλά το μοναδικό ίχνος της παρουσίας του, είναι το όνομα του Κέντρου Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο» του δήμου Βόλου και λιγοστά χαρακτικά σε χέρια ιδιωτών.
Η ιστορικός Τέχνης και διευθύντρια Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ (Δημοτικός Οργανισμός Εκπαίδευσης Παιδιού, Αθλητισμού και Πολιτισμού) του δήμου Βόλου Χρύσα Δραντάκη, επισημαίνει στο ΠαρουσιάΖω ότι το υψηλό κόστος των έργων του ζωγράφου, καθιστά αδύνατη την αγορά τους από κρατικό οργανισμό ή τον δήμο. Παράλληλα και το Ίδρυμα «Τζώρτζιο και Ιζα Ντε Κίρικο» της Ρώμης (Fondazione Giorgio e Isa de Chirico), που κατέχει μεγάλο τμήμα των πινάκων του, έχει κι εκείνο κρατική υπόσταση και αδυνατεί ως εκ τούτου να δωρίσει κάποιο από τα έργα του ζωγράφου.
Χωρίς ίχνη και ινκόγκνιτο
Το πρόβλημα καθίσταται μεγαλύτερο, καθώς παρά την επισταμένη επιτόπια έρευνα στο Βόλο, Ελλήνων και ξένων μελετητών, δεν εντοπίστηκε κανένα ίχνος της παρουσίας του καλλιτέχνη στην πρωτεύουσα της Μαγνησίας, δηλαδή ούτε το κτίριο όπου γεννήθηκε, ούτε και κάποια προσωπικά αντικείμενα.
Μάλιστα στη γενέτειρα του, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η κ. Δραντάκη, δεν επέστρεψε πότε επίσημα, αλλά εικάζεται ότι ήρθε δυο φορές ινκόγκνιτο, γεγονός που αποδίδεται στον ιδιόμορφο χαρακτήρα του.
Δεν είναι άμοιρες ευθυνών ούτε οι προηγούμενες δημοτικές αρχές, ούτε οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις, που αδιαφόρησαν να αξιοποιήσουν τις «ελληνικές» ρίζες ενός διάσημου καλλιτέχνη.
Το αποτέλεσμα είναι στο ομώνυμο Κέντρο Τέχνης, να μην υπάρχει ούτε ένα έργο τέχνης του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, προκαλώντας φυσικά αρνητική έκπληξη στους επισκέπτες!
Ούτε Μουσείο, ούτε καν χαρακτικά
Ωστόσο, ο δήμος Βόλος επιχείρησε το 2012 να δημιουργήσει Μουσείο ντε Κίρικο, στο διατηρητέο κτίριο της οικίας Αδαμόπουλου (στη συμβολή των πεζοδρόμων Τάκη Οικονομάκη και Αντωνοπούλου), το οποίο είδαν και είχαν εγκρίνει μάλιστα και οι εκπρόσωποι του ιταλικού ιδρύματος, σε δυο επισκέψεις τους στον Βόλο. «Είχαν υποσχεθεί», διευκρινίζει η κ. Δραντάκη, «όταν δημιουργηθεί ο χώρος, να φέρουν περιοδικά δάνειες εκθέσεις, δηλαδή με έργα που θα παράμεναν για κάποιο διάστημα».
Το σχέδιο αυτό φαίνεται ότι «βυθίστηκε» μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης, καθώς ούτε το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε σε κάποια διαδικασία αξιοποίησης των άφθονων κοινοτικών κονδυλιών για την αναστήλωση του διατηρητέου κτιρίου, ούτε ο δήμος Βόλου ενεργοποιήθηκε ιδιαίτερα, καθώς το υψηλό κόστος της ανάπλασης θα επιβάρυνε και τον ίδιο, όταν οι προτεραιότητες είναι σαφώς σε άλλους τομείς.
Μια μικρή χαραμάδα υπάρχει, για να δούμε έστω κάποιο έργο του ντε Κίρικο στον τόπο που γεννήθηκε;
Σύμφωνα με την ιστορικό Τέχνης, ίσως ο μοναδικός τρόπος να υπάρξουν κάποια έργα του καλλιτέχνη στη γενέτειρα του, είναι η αγορά χαρακτικών του τα οποία αποτιμώνται κοντά στα 2.500-4.000 ευρώ το ένα, όπως έχουν αγοραστεί πριν κάποια χρόνια από ξενοδοχειακή μονάδα της Μαγνησίας. «Θα έπρεπε», προσθέτει η κ. Δραντάκη, «χρόνια πριν να διατεθεί ένα ποσό για την αγορά δέκα χαρακτικών, ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή μόνιμη έκθεση, προς τιμή του καλλιτέχνη στο Κέντρο Τέχνης που φέρει το όνομα του».
Μέχρι τότε στη χώρα που γεννήθηκε και σπούδασε ο ντε Κίρικο δεν θα υπάρχει ούτε ένας πίνακας ζωγραφικής, καθώς όσοι λίγοι υπήρχαν στη συλλογή Εμπειρίκου, πουλήθηκαν και αυτοί.
Γέννηση κι έμπνευση στο Βόλο
Ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο γεννήθηκε στο Βόλο στις 10 Ιουλίου 1888, και ήταν ο πρωτότοκος γιος των ιταλικής καταγωγής Εβαρίστο και Τζέμα ντε Κίρικο, οι πρόγονοι των οποίων είχαν εγκατασταθεί και κατοικούσαν στην ανατολική Μεσόγειο αρκετές γενιές πριν.
Ο μηχανικός πατέρας του επέβλεπε την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου στη Θεσσαλία το 1881 και μάλιστα σχέδια και χαρακτικά του εκτίθενται στο σιδηροδρομικό μουσείο Βόλου.
Χαρακτηριστικό είναι έργο του ντε Κίρικο που απεικονίζει το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού που σχεδίασε ο πατέρας του.
Ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο έμεινε στο Βόλο περίπου έως την ηλικία των δέκα ετών και περιγράφει στην αυτοβιογραφία του εκείνα τα χρόνια, μιλώντας σε τρίτο πρόσωπο ως εξής: «Ο Giorgio de Chirico γεννήθηκε στον Βόλο (Ελλάδα) στις 10 Ιουλίου του 1888 από πατέρα Φλωρεντινό και μητέρα Γενοβέζα.
Πέρασε τα πρώτα χρόνια της νιότης του στην πατρίδα τού κλασικού πολιτισμού.
Έπαιξε κοντά στη θάλασσα που είδε να αποπλέει το καράβι των Αργοναυτών και στους πρόποδες του βουνού που γνώρισε τα παιδικά χρόνια του «ωκύποδος Αχιλλέως» και τις σοφές νουθεσίες του παιδαγωγού Κενταύρου.
Στα δώδεκα χρόνια του παρακολουθούσε ήδη μαθήματα σχεδίου στην Αθήνα και επιδιδόταν στην αντιγραφή κλασικών αγαλμάτων, ερωτευμένος με τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης» (Autobiografia στο G. De Chirico, Il meccanismo del pensiero, Τορίνο 1985, σ. 74).
Αργότερα πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από Έλληνα ζωγράφο και κατόπιν σπούδασε την περίοδο 1903-5, φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, με δασκάλους τους Γεώργιο Ροϊλό, Κωνσταντίνο Βολονάκη και Γιώργο Ιακωβίδη, όπου όμως απέτυχε στις τελικές εξετάσεις που έγιναν λίγο μετά τον Μάϊο του 1905 όταν πέθανε ο πατέρας του, γεγονός που ίσως τον επηρέασε αρνητικά.
Το 1906 η οικογένεια του αναχώρησε για το Μόναχο και ο ζωγράφος δεν εγκαταστάθηκε ξανά στην Ελλάδα, έως το τέλος της ζωής του στις 20 Νοεμβρίου 1978 στη Ρώμη.
Χαρακτηριστική είναι η επίδραση της Ελλάδας στα έργα του, ενδεικτικά κι από ορισμένους τίτλους εξ αυτών: Flight of the Centauri, Enigma of an Autumn Afternoon and Enigma of the Oracle (1909), The Nostalgia of the Infinite (1911), Melanconia, The Enigma of the Arrival and La Matinée Angoissante (1912) The Philosopher and the Poet (1913), Departure of the Argonauts (1921), Archeologi (1940), The Return of Ulysses (1968). Ακόμα και σε πολλές από τις 50 αυτοπροσωπογραφίες του επέλεξε αρχαιοελληνικό φόντο.
Σημειώνεται ότι δυο εμπεριστατωμένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του ντε Κίρικο έγιναν από Έλληνες δημιουργούς, το Aenigma Est (1990) και το Giorgio de Chirico: Argonaut of the Soul – 2010.
Δημήτρης Αθανασόπουλος
ΠΗΓΗ. parousiazw
Συμπληρώθηκαν στις 20 Νοεμβρίου 2013, τα 35 χρόνια από το θάνατο του Ιταλού καλλιτέχνη Τζίορτζιο ντε Κίρικο (Giorgio de Chirico), ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της μοντέρνας τέχνης, που γεννήθηκε στο Βόλο κι επηρεάστηκε έντονα από τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα.
Αλίμονο, όμως, δεν υπάρχει σήμερα στη χώρα μας, ούτε ένα έργο ζωγραφικής, που να θυμίζει το πέρασμα αυτής της εμβληματικής μορφής της Τέχνης, που σφράγισε την πορεία της μεταφυσικής ζωγραφικής και του υπερρεαλισμού.
Οι πίνακες του μπορεί να αποπνέουν έντονα Ελλάδα, όχι μόνο από την πληθώρα των αρχαιοελληνικών αγαλμάτων και των ελληνικών μορφών, αλλά και από την απεικόνιση ελληνικών τοπίων και κτιρίων.
Δυστυχώς, αλλά το μοναδικό ίχνος της παρουσίας του, είναι το όνομα του Κέντρου Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο» του δήμου Βόλου και λιγοστά χαρακτικά σε χέρια ιδιωτών.
Η ιστορικός Τέχνης και διευθύντρια Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ (Δημοτικός Οργανισμός Εκπαίδευσης Παιδιού, Αθλητισμού και Πολιτισμού) του δήμου Βόλου Χρύσα Δραντάκη, επισημαίνει στο ΠαρουσιάΖω ότι το υψηλό κόστος των έργων του ζωγράφου, καθιστά αδύνατη την αγορά τους από κρατικό οργανισμό ή τον δήμο. Παράλληλα και το Ίδρυμα «Τζώρτζιο και Ιζα Ντε Κίρικο» της Ρώμης (Fondazione Giorgio e Isa de Chirico), που κατέχει μεγάλο τμήμα των πινάκων του, έχει κι εκείνο κρατική υπόσταση και αδυνατεί ως εκ τούτου να δωρίσει κάποιο από τα έργα του ζωγράφου.
Χωρίς ίχνη και ινκόγκνιτο
Το πρόβλημα καθίσταται μεγαλύτερο, καθώς παρά την επισταμένη επιτόπια έρευνα στο Βόλο, Ελλήνων και ξένων μελετητών, δεν εντοπίστηκε κανένα ίχνος της παρουσίας του καλλιτέχνη στην πρωτεύουσα της Μαγνησίας, δηλαδή ούτε το κτίριο όπου γεννήθηκε, ούτε και κάποια προσωπικά αντικείμενα.
Μάλιστα στη γενέτειρα του, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η κ. Δραντάκη, δεν επέστρεψε πότε επίσημα, αλλά εικάζεται ότι ήρθε δυο φορές ινκόγκνιτο, γεγονός που αποδίδεται στον ιδιόμορφο χαρακτήρα του.
Δεν είναι άμοιρες ευθυνών ούτε οι προηγούμενες δημοτικές αρχές, ούτε οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις, που αδιαφόρησαν να αξιοποιήσουν τις «ελληνικές» ρίζες ενός διάσημου καλλιτέχνη.
Το αποτέλεσμα είναι στο ομώνυμο Κέντρο Τέχνης, να μην υπάρχει ούτε ένα έργο τέχνης του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, προκαλώντας φυσικά αρνητική έκπληξη στους επισκέπτες!
Ούτε Μουσείο, ούτε καν χαρακτικά
Ωστόσο, ο δήμος Βόλος επιχείρησε το 2012 να δημιουργήσει Μουσείο ντε Κίρικο, στο διατηρητέο κτίριο της οικίας Αδαμόπουλου (στη συμβολή των πεζοδρόμων Τάκη Οικονομάκη και Αντωνοπούλου), το οποίο είδαν και είχαν εγκρίνει μάλιστα και οι εκπρόσωποι του ιταλικού ιδρύματος, σε δυο επισκέψεις τους στον Βόλο. «Είχαν υποσχεθεί», διευκρινίζει η κ. Δραντάκη, «όταν δημιουργηθεί ο χώρος, να φέρουν περιοδικά δάνειες εκθέσεις, δηλαδή με έργα που θα παράμεναν για κάποιο διάστημα».
Το σχέδιο αυτό φαίνεται ότι «βυθίστηκε» μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης, καθώς ούτε το υπουργείο Πολιτισμού προχώρησε σε κάποια διαδικασία αξιοποίησης των άφθονων κοινοτικών κονδυλιών για την αναστήλωση του διατηρητέου κτιρίου, ούτε ο δήμος Βόλου ενεργοποιήθηκε ιδιαίτερα, καθώς το υψηλό κόστος της ανάπλασης θα επιβάρυνε και τον ίδιο, όταν οι προτεραιότητες είναι σαφώς σε άλλους τομείς.
Μια μικρή χαραμάδα υπάρχει, για να δούμε έστω κάποιο έργο του ντε Κίρικο στον τόπο που γεννήθηκε;
Σύμφωνα με την ιστορικό Τέχνης, ίσως ο μοναδικός τρόπος να υπάρξουν κάποια έργα του καλλιτέχνη στη γενέτειρα του, είναι η αγορά χαρακτικών του τα οποία αποτιμώνται κοντά στα 2.500-4.000 ευρώ το ένα, όπως έχουν αγοραστεί πριν κάποια χρόνια από ξενοδοχειακή μονάδα της Μαγνησίας. «Θα έπρεπε», προσθέτει η κ. Δραντάκη, «χρόνια πριν να διατεθεί ένα ποσό για την αγορά δέκα χαρακτικών, ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή μόνιμη έκθεση, προς τιμή του καλλιτέχνη στο Κέντρο Τέχνης που φέρει το όνομα του».
Μέχρι τότε στη χώρα που γεννήθηκε και σπούδασε ο ντε Κίρικο δεν θα υπάρχει ούτε ένας πίνακας ζωγραφικής, καθώς όσοι λίγοι υπήρχαν στη συλλογή Εμπειρίκου, πουλήθηκαν και αυτοί.
Γέννηση κι έμπνευση στο Βόλο
Ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο γεννήθηκε στο Βόλο στις 10 Ιουλίου 1888, και ήταν ο πρωτότοκος γιος των ιταλικής καταγωγής Εβαρίστο και Τζέμα ντε Κίρικο, οι πρόγονοι των οποίων είχαν εγκατασταθεί και κατοικούσαν στην ανατολική Μεσόγειο αρκετές γενιές πριν.
Ο μηχανικός πατέρας του επέβλεπε την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου στη Θεσσαλία το 1881 και μάλιστα σχέδια και χαρακτικά του εκτίθενται στο σιδηροδρομικό μουσείο Βόλου.
Χαρακτηριστικό είναι έργο του ντε Κίρικο που απεικονίζει το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού που σχεδίασε ο πατέρας του.
Ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο έμεινε στο Βόλο περίπου έως την ηλικία των δέκα ετών και περιγράφει στην αυτοβιογραφία του εκείνα τα χρόνια, μιλώντας σε τρίτο πρόσωπο ως εξής: «Ο Giorgio de Chirico γεννήθηκε στον Βόλο (Ελλάδα) στις 10 Ιουλίου του 1888 από πατέρα Φλωρεντινό και μητέρα Γενοβέζα.
Πέρασε τα πρώτα χρόνια της νιότης του στην πατρίδα τού κλασικού πολιτισμού.
Έπαιξε κοντά στη θάλασσα που είδε να αποπλέει το καράβι των Αργοναυτών και στους πρόποδες του βουνού που γνώρισε τα παιδικά χρόνια του «ωκύποδος Αχιλλέως» και τις σοφές νουθεσίες του παιδαγωγού Κενταύρου.
Στα δώδεκα χρόνια του παρακολουθούσε ήδη μαθήματα σχεδίου στην Αθήνα και επιδιδόταν στην αντιγραφή κλασικών αγαλμάτων, ερωτευμένος με τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης» (Autobiografia στο G. De Chirico, Il meccanismo del pensiero, Τορίνο 1985, σ. 74).
Αργότερα πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από Έλληνα ζωγράφο και κατόπιν σπούδασε την περίοδο 1903-5, φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, με δασκάλους τους Γεώργιο Ροϊλό, Κωνσταντίνο Βολονάκη και Γιώργο Ιακωβίδη, όπου όμως απέτυχε στις τελικές εξετάσεις που έγιναν λίγο μετά τον Μάϊο του 1905 όταν πέθανε ο πατέρας του, γεγονός που ίσως τον επηρέασε αρνητικά.
Το 1906 η οικογένεια του αναχώρησε για το Μόναχο και ο ζωγράφος δεν εγκαταστάθηκε ξανά στην Ελλάδα, έως το τέλος της ζωής του στις 20 Νοεμβρίου 1978 στη Ρώμη.
Χαρακτηριστική είναι η επίδραση της Ελλάδας στα έργα του, ενδεικτικά κι από ορισμένους τίτλους εξ αυτών: Flight of the Centauri, Enigma of an Autumn Afternoon and Enigma of the Oracle (1909), The Nostalgia of the Infinite (1911), Melanconia, The Enigma of the Arrival and La Matinée Angoissante (1912) The Philosopher and the Poet (1913), Departure of the Argonauts (1921), Archeologi (1940), The Return of Ulysses (1968). Ακόμα και σε πολλές από τις 50 αυτοπροσωπογραφίες του επέλεξε αρχαιοελληνικό φόντο.
Σημειώνεται ότι δυο εμπεριστατωμένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του ντε Κίρικο έγιναν από Έλληνες δημιουργούς, το Aenigma Est (1990) και το Giorgio de Chirico: Argonaut of the Soul – 2010.
Δημήτρης Αθανασόπουλος
ΠΗΓΗ. parousiazw
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου