Κάλυψη του κεφαλιού: Θρησκευτικό ή κοινωνικό κατεστημένο;

Της Καλλιόπης Τσιχλάκη

«Ω! Εσύ ο Προφήτης! Να πεις στις συζύγους, στις θυγατέρες σου και στις γυναίκες των πιστών, ότι πρέπει να ρίχνουν πάνω τους (όταν κυκλοφορούν) τις γκαλαμπίες (εξωτερικά ρούχα που καλύπτουν από το κεφάλι μέχρι τα πόδια), τούτο είναι πιο κατάλληλο για να αναγνωρίζονται (ως αγνές πιστές), όσο και να μην ενοχλούνται. Ο Αλλάχ είναι πολυεύσπλαχνος, πανοικτίρμονας»

Ιστορική αναδρομή

Από την αρχή σχεδόν της δημιουργίας του κόσμου υπήρχε μια κάπως περίεργη αντίληψη σχετικά με την γοητεία των μαλλιών του  “ασθενούς” φύλου. 

Η σεξουαλικότητα που αποπνέουν ανάλογα με το χρώμα, το μήκος, το αν είναι καλυμμένα ή ελεύθερα είναι αδιαμφισβήτητη. Ο ερωτισμός που εκπέμπει στο άλλο φύλο δεδομένος. Οι φαντασιώσεις που δημιουργούν σε αυτό αποτέλεσαν εναύσματα για τον έλεγχο της γυναικείας σεξουαλικής συμπεριφοράς. 

Το ανδρικό βλέμμα έπρεπε να απενοχοποιηθεί και η ευθύνη να μετατοπιστεί αποκλειστικά στην ίδια τη γυναίκα. Ήταν θύμα, γιατί απλά ήθελε να είναι θύτης.

Δεν είναι το ισλάμ και κατ’ επέκταση η αραβική κουλτούρα ο εμπνευστής του καλύμματος των γυναικείων μαλλιών. 

Έχουμε τους Ασσύριους, τους Εβραίους, αλλά και τους Χριστιανούς σε διάφορες περιόδους. Για λόγους σεβασμού στα θεία ή σαν ένδειξη κοινωνικής ανωτερότητας χρησιμοποιούσαν πέπλα ή μαντήλια στις γυναίκες τους. 

Με την είσοδό τους στην εκκλησία, οι κυρίες έπρεπε να καλύψουν το κεφάλι τους σε αντίθεση με τους άντρες που έπρεπε να αφαιρέσουν το καπέλο τους.

Δύο εντελώς διαφορετικές τοποθετήσεις στο θέμα της ευσέβειας και των τύπων από τα δύο φύλα. 

Είναι κοινωνικός ή θρησκευτικός ο λόγος;

Η μαντήλα στον ελλαδικό χώρο

Δεν υπήρχε καμία περίπτωση το μαντήλι ή μαντήλα ή βάλα ή κάγια ή πουρλαμά  ή όπως αλλιώς το ονόμαζαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας να μην αποτελούσε βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της γυναικείας ένδυσης.

Τα χρώματα διάφορα από βαθυκόκκινο και βυσσινί μέχρι κίτρινο και λευκό. Τα υφάσματα το ίδιο καθώς και το σχήμα αλλά και το μέγεθος. Όλα όμως είχαν ένα σκοπό, να καλύψουν το επίμαχο σημείο του σώματος, τα μαλλιά.

Από αφηγήσεις μάλιστα, όταν στα χρόνια του Όθωνα η Μαρία η Πενταγιώτισσα πήγε ασκεπής στην εκκλησία, οι υπόλοιπες γυναίκες την αποκάλεσαν πριμαντόνα ειρωνικά.

Η μπούρκα και το νικάμπ

Για να ξεδιαλύνουμε κάθε απορία που πιθανόν να υπάρχει σχετικά με τις καλύπτρες του κεφαλιού στις ισλαμικές χώρες και τους κοινωνικοθρησκευτικούς λόγους ύπαρξής τους  θα τις παρουσιάσουμε. 

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι μαντήλων. Η μπούρκα και το νικάμπ. 

Ωστόσο υπάρχουν και άλλα είδη, όπως το χιτζάμπ, το τσαντόρ, το khimar.

Το νικάμπ είναι ένα μαντήλι. Καλύπτει το κεφάλι, αφήνοντας σε κοινή θέα μόνο τα μάτια. Σκεπάζει το σώμα μέχρι την μέση της γυναίκας και από μπροστά φτάνει μέχρι την αρχή του στήθους. Το φοράνε κυρίως οι γυναίκες στις αραβικές χώρες, αλλά και οι μουσουλμάνες που ζουν μόνιμα στη Δύση.

Το χιτζάμπ είναι ένας γενικός όρος για το σεμνό μουσουλμανικό φόρεμα, ο οποίος χρησιμοποιείται και στα μαντήλια που καλύπτουν τα μαλλιά. Αυτό τον τύπο μαντήλας φορούν κυρίως στις δυτικές χώρες. Καλύπτει το κεφάλι και το λαιμό, αφήνοντας σε πλήρη θέα το πρόσωπο. Διαλέγουν διάφορα χρώματα και σχέδια ανάλογα με το νεαρό της ηλικίας, το αν η γυναίκα είναι έγγαμη ή άγαμη ή αν έχει παιδιά.

Η μπούρκα σκεπάζει ολόκληρο το πρόσωπο και το σώμα. Όσες φοράνε μπούρκα, έχουν ολόκληρο το πρόσωπό τους καλυμμένο, ενώ ένα πλέγμα υπάρχει στο σημείο που βρίσκονται τα μάτια. Το πλέγμα είναι αραιό, ώστε να επιτρέπει σε όποια φοράει μπούρκα να βλέπει, ωστόσο είναι τόσο πυκνό όσο χρειάζεται, ώστε να μην φαίνονται ούτε τα μάτια. Το εν λόγω ένδυμα έχει συνδεθεί με το Αφγανιστάν.

Το τσαντόρ είναι ένας μανδύας, τον οποίο φορούν οι γυναίκες, όταν βγαίνουν από το σπίτι τους. Συνήθως είναι μαύρο και όσες το φοράνε πρέπει να το κρατάνε με τα χέρια τους, έτσι ώστε να κρύβει το μπροστινό μέρος του σώματός τους καθώς δεν έχει κουμπιά ή κάτι ανάλογο. Το συγκεκριμένο ένδυμα το φορούν κυρίως στο Ιράν.

Το khimar  είναι ένα μακρύ πέπλο το οποίο πέφτει ακριβώς μέχρι πάνω από τη μέση. Καλύπτει τα μαλλιά, το λαιμό, τους ώμους, αλλά αφήνει ορατό το πρόσωπο.

Επεξηγήσεις

Όπως είδαμε οι ιδιομορφίες των συγκεκριμένων ενδυμάτων έχουν να κάνουν όχι τόσο με το θρησκευτικό γίγνεσθαι του λαού αλλά περισσότερο με την αυστηρότητα των ηθών του και την θέση της γυναίκας. Και στην Αφρική αλλά και στην Ινδία υπάρχουν καλύπτρες των μαλλιών που τις περισσότερες φορές θυμίζουν πέπλα και προσδίδουν στην γυναικεία γοητεία.

Ανάλογα με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία καθώς και με το μορφωτικό,κοινωνικό και οικογενειακό της γίγνεσθαι, το σκέπασμα του σώματος και του κεφαλιού είναι περισσότερο απόλυτο και χωρίς κανένα περιθώριο για προσωπικό γούστο.

Η αυστηρότητα της τήρησης των θρησκευτικών και πολιτιστικών κανόνων οδηγεί τις γυναίκες να τα χρησιμοποιούν, ακόμα και όταν βρίσκονται εκτός της χώρας καταγωγής τους. 

Αυτό είναι φυσικά αποδεκτό και σεβαστό, όταν και αν προέρχεται από την ελεύθερη βούληση της κάθε γυναίκας. Μπορεί να υπερασπίζεται τα θρησκευτικά της πιστεύω, τα ήθη και έθιμα της πατρίδας της, αν αυτό είναι κάτι που η ίδια έχει επιλέξει και που δεν της έχει επιβληθεί με τη βία.

Η πολυπολιτισμικότητα επιτρέπει σε όλους μας να διατηρούμε τα χρώματα της φυλής μας, με την κουλτούρα  μας, αποτρέποντας έτσι ρατσιστικά ξεσπάσματα για μια διαφορετικότητα που υπήρχε από πάντοτε στον πλανήτη μας. 

Η μόνη διαφορά  είναι ότι πλέον μπορούμε να την εντοπίσουμε στον γείτονα της διπλανής μας πόρτας και όχι σε ένα ντοκιμαντέρ του National Geographic.

ΠΗΓΗ. maxmag.gr