ΜΗΛΟΣ - Η Μήλος κυριολεκτικά αναδύθηκε μέσα από τη θάλασσα εν μέσω σεισμών

Η Μήλος κυριολεκτικά αναδύθηκε μέσα από τη θάλασσα εν μέσω σεισμών, παλιρροιακών κυμάτων και υποθαλάσσιων ηφαιστειακών εκρήξεων. 





Όλα αυτά τα φυσικά φαινόμενα προκλήθηκαν στην πορεία των γεωλογικών αιώνων λόγω της σύγκλισης και της καταβύθισης της αφρικανικής κάτω από την ευρασιατική πλάκα (ή Αιγαιακή για την περιοχή του Αιγαίου). 


Περίπου 3,5 έως 2,7 εκ. χρόνια πριν, λόγω της σύγκλισης των πλακών, δημιουργήθηκε ηφαιστειακή δραστηριότητα στο σημερινό Αιγαίο (ένα ηφαιστειακό τόξο που ξεκινά από τα Μέθανα και τον Πόρο, περιλαμβάνει τη Μήλο και τη Σαντορίνη και καταλήγει στην Κω και τη Νίσυρο). 

Την ίδια εποχή, έγινε η πρώτη μεγάλη έκρηξη, που το κέντρο της ήταν κατά πάσα πιθανότητα βόρεια της σημερινής Μήλου, αλλά ακολούθησαν και πολλές άλλες ηφαιστειακές εκρήξεις.


Ως ηφαιστειογενές νησί, η Μήλος έχει χαρακτηριστική γεωλογία. 

Τα πετρώματα και ορυκτά, δηλαδή, που αποτελούν το έδαφος και το υπέδαφός της υποδηλώνουν σαφώς την ιδιαίτερη αυτή δημιουργία της. 


Χαρακτηριστικά είναι κάποια πετρώματα και ορυκτά της Μήλου που «έλκουν την καταγωγή» τους από ηφαιστειακές διεργασίες:

• Τα εκτινασσόμενα μέσα από την λάβα αέρια, σχηματίζουν έναν «αφρό λάβας». Όταν αυτός ψύχεται απότομα, περιέχοντας αμέτρητες φυσαλίδες από αέρια, σχηματίζει τη γνωστή μας ελαφρόπετρα. 

Στη Μήλο, επειδή δεν υπέστη μεγάλη συμπίεση από υπερκείμενα στρώματα για να μετατραπεί σε σκληρό πέτρωμα, παρέμεινε μαλακή για χιλιάδες χρόνια και είναι η γνωστή τέφρα ελαφρόπετρας μέσα στην οποία οι Μηλιοί δημιουργούν υπόσκαφες κατασκευές (αποθήκες, γκαράζ κ.λπ.), τα γνωστά «σύρματα» σε διάφορες περιοχές, όπως στον Αδάμαντα, στο Κλήμα, στα Μαντράκια κ.λπ. Ακόμα και οι περίφημες κατακόμβες της Τρυπητής είναι σκαμμένες στην τέφρα αυτήν.

• Επίσης αποτέλεσμα απότομης ψύξης της λάβας, ώστε να μην προλάβουν να δημιουργηθούν κρύσταλλοι που είναι αποτέλεσμα της σταδιακής ψύξης, είναι ο οψιδιανός, που είναι άμορφη (χωρίς κρυστάλλους) ηφαιστειακή ύαλος. 

Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο έχει κογχώδη θραύση, δηλαδή σπάει σε λεπίδες με εξαιρετικά κοφτερές ακμές, και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά την προϊστορία ως πρώτη υλη για όπλα και εργαλεία. 

Ο στιλπνός, μαύρος οψιδιανός της Μήλου υπήρξε ο βασικότερος λόγος ανάπτυξης του προϊστορικού (Εποχής Λίθου και Χαλκού) εμπορίου στο Αιγαίο με «μητρόπολη» τη Φυλακωπή και κύρια ορυχεία τα Νύχια και το Δεμενεγάκι της Μήλου.

• Ο περλίτης είναι υποθαλάσσια λάβα που ψύχθηκε απότομα σε υποθαλάσσιο περιβάλλον και περιέχει μεγάλες ποσότητες παγιδευμένου νερού. Το γεγονός αυτό του δίνει τη χαρακτηριστική του ιδιότητα διόγκωσης όταν θερμανθεί, καθώς εξατμίζεται το παγιδευμένο νερό. 

Στη Μήλο υπάρχουν περλίτες δύο γεωλογικών περιόδων. Ο παλαιότερος λέγεται περλίτης της Χαλέπας (από τα Μαύρα Γκρεμνά ως τη Χιβαδόλιμνη και ως την Αγία Μαρίνα) και, επειδή έχει μεταβληθεί από φυσικό γυαλί σε κρυσταλλικό υλικό, δεν διογκώνεται με τον ίδιο τρόπο όπως οι νεώτεροι περλίτες του νησιού. 

Αυτοί οι τελευταίοι, που οφείλονται στα υποθαλάσσια ηφαίστεια της Φυριπλάκας στο Ν. και του Τράχηλα στο Β., είναι μοναδικοί από πλευράς χημικής σύστασης, διαφορετικοί από άλλους ελληνικούς περλίτες και ανώτερης ποιότητας από τον περλίτη της Χαλέπας, λόγω του ότι είναι υαλώδεις και περιέχουν μεγάλη ποσότητα νερού που τους κάνει ιδιαίτερα ελαφρούς όταν διογκωθούν.

• Τα αργιλώδη ορυκτά μπεντονίτης και καολίνης αποκαλύπτουν κατά πόσο τα τα ηφαιστειακά ρευστά ήταν αλκαλικά ή όξινα: ο μπεντονίτης σχηματίστηκε όταν πορώδη, κατακερματισμένα πετρώματα αποπλύθηκαν από θαλάσσιο νερό ανάμεικτο με θερμά ηφαιστειακά αλκαλικά ρευστά. 

Όταν τα ίδια αυτά πετρώματα αποπλύθηκαν στη συνέχεια από θερμά, όξινα ρευστά, εναποτέθηκε ένα στρώμα καολίνη πάνω στον παλαιότερο μπεντονίτη. 

Ο μπεντονίτης της Μήλου είναι εξαιρετικής ποιότητας με τρεις ξεχωριστές συγκεντρώσεις ελαφρά διαφορετικών ιδιοτήτων: κοίτασμα Ζούλια-Ασπροχωριού-Τσαντίλη, κοίτασμα Αγγεριάς-Κουφής, κοίτασμα στα Άνω- και Κάτω Κώμια-Ρέμα-Μαυρόγιαννο. 

Η Ελλάδα είναι 2η παραγωγός μπεντονίτη διεθνώς μετά τις ΗΠΑ, και το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής προέρχεται από τη Μήλο.

• Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Μήλο είχε σαν αποτέλεσμα θερμά, πλούσια σε μέταλλα, ρευστά να ανεβαίνουν στην επιφάνεια μέσα από ρήγματα.

Η ψύξη αυτών των ρευστών είχε σαν αποτέλεσμα την απόθεση μετάλλων κατά μήκος των οδών ανόδου τους Αποτελέσματα του φαινομένου είναι και τα κοιτάσματα μαγγανίου που διακρίνονται καθαρά στα παλιά μεταλλεία στο Βάνι.

• Παρόμοιας προέλευσης είναι και η βαρυτίνη, στη Μήλο: το θερμό, πλούσιο σε μέταλλα, ρευστό ανέβαινε μέσα από τα ρήγματα και συναντούσε ψυχρό θαλάσσιο νερό που κατέβαινε.

Αποτέλεσμα της ανάμειξης θερμού μεταλλοφόρου ρευστού με ψυχρό νερό ήταν η απόθεση θειικου βαρίου, δηλαδή της βαρυτίνης. 

Τέτοιες αποθέσεις παρατηρούνται κατά μήκος παλαιών ρηγμάτων στις Τριάδες, στα Κώμια και στα Βούδια, όπου παλιότερα γινόταν εξόρυξη βαρυτίνης.

• Mία φυσική δίοδος διαμέτρου 70 μ. περίπου στο Παλιόρεμα χρησίμευσε για την άνοδο όξινων θερμών ρευστών προς την επιφάνεια αποπλένοντας ορυκτά από τα αρχικά ηφαιστειακά πετρώματα. 

Η ίδια δίοδος χρησίμευσε και για την κάθοδο πλούσιων σε θειικό οξύ θερμών ρευστών. 

Η ψύξη τους γέμιζε τις κοιλότητες και τους πόρους της φυσικής αυτής οδού με κίτρινο αυτοφυές θείο. 

Τα Θειωρυχεία στο Παλιόρεμα, στη νότια ακτή του νησιού, είναι ένα χαρακτηριστικό σημείο ύπαρξης εξαιρετικά όξινου θερμού νερού που μυρίζει θειικό οξύ ακόμα και σήμερα.

ΠΗΓΗ.  miloterranean