ΠΕΜΠΤΗ 12-11-2015
Του Βλάση Αγτζίδη*
Τι συνέβη στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο 1908-1923;
Ποια ήταν η μοίρα των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων;
Πώς εμπλέκεται η Ελλάδα ως έθνος-κράτος στις διεργασίες αυτές;
Μπορούν οι διώξεις κατά των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να χαρακτηριστούν με τον νομικό όρο «Γενοκτονία»;
Γιατί έως σήμερα είναι άγνωστες και αδιερεύνητες πολλές παράμετροι που συναρτώνται με τον μεγάλο γεωπολιτικό μετασχηματισμό της Εγγύς Ανατολής;
Τα παραπάνω ερωτήματα απασχολούν έως σήμερα τον δημόσιο βίο και δημιουργούν παρανοήσεις, συγκρούσεις και εντάσεις.
Η απάντηση θα έπρεπε να έχει δοθεί εδώ και δεκαετίες μέσα από μια σοβαρή επιστημονική έρευνα και ψύχραιμη συζήτηση. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε και αναδεικνύει για άλλη μια φορά το έλλειμμα και τις προκαταλήψεις –ίσως και την υποκρισία– που υπάρχει τόσο στον χώρο της ακαδημαϊκής ιστοριογραφίας, όσο και σε αυτόν της πολιτικής διαβούλευσης.
Οι Ελληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας [Μικρά Ασία (Ιωνία, Πόντος, Βιθυνία, κ.ά.) και Ανατολική Θράκη] αποτελούσαν μια πολύμορφη οντότητα με μεγάλη οικονομική ισχύ που αποκτήθηκε από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Ο αριθμός τους κυμαινόταν μεταξύ 2,2 και 2,5 εκατ. ατόμων.
Είχαν διακριτή αυτονομία από το ελλαδικό βασίλειο.
Ακόμα και την εποχή της τελικής σύγκρουσης στην Ανατολή (1919-1922) είχαν αυτόνομες δικές τους πολιτικές εκφράσεις (Εθνοσυνέλευση του Πόντου που έδρευε στο Βατούμι του Καυκάσου και τη Μικρασιατική Αμυνα στη Σμύρνη).
Κατά την περίοδο του οριστικού γεωπολιτικού μετασχηματισμού της Εγγύς Ανατολής και την είσοδο της περιοχής στην εποχή του έθνους-κράτους, οι μη μουσουλμανικές οθωμανικές κοινότητες θα υποστούν την πολιτική Γενοκτονίας που είχαν ήδη αποφασίσει
οι Νεότουρκοι από το 1911, την είχαν προετοιμάσει μεθοδικά και άρχισαν να την εφαρμόζουν από το 1914 με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς.
Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 έφερε το τέλος αυτού του κόσμου των Ελλήνων της Ανατολής.
Η ήττα του 1922 υπήρξε στην πραγματικότητα αποτέλεσμα του ελλαδικού διχασμού και της αδυναμίας των ελίτ της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος» να σχεδιάσουν μια ρεαλιστική πολιτική που θα βασιζόταν στην προστασία των μειονοτικών οθωμανικών πληθυσμών (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων, Κιρκασίων κ.ά.), ενώ οι αυτόνομες δικές τους πολιτικές εκφράσεις υπονομεύτηκαν.
Οι διασωθέντες των μειονοτήτων αυτών θα καταφύγουν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες του ’22 όπου και θα αντιμετωπίσουν τις ζοφερές συνθήκες του Μεσοπολέμου, την εχθρική κατά τον μεγαλύτερο βαθμό αντιμετώπιση και τις συνέπειες της δεκαετίας του ’40.
Μόνο κατά τη Μεταπολίτευση θα δημιουργηθούν συνθήκες πραγματικής συζήτησης για τα γεγονότα εκείνα και θα επιτραπεί στους πρόσφυγες του ’22 και στους απογόνους τους να διεκδικήσουν την ενσωμάτωση της δικιάς τους ιστορικής εμπειρίας στο συνολικό εθνικό αφήγημα.
Οι διώξεις κατά των ελληνικών κοινοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χαρακτηρίστηκαν ήδη Γενοκτονία με δύο νόμους που ψηφίστηκαν με θαυμαστή ομοφωνία από την ελληνική Βουλή (1994, 1998).
Ο όρος «Γενοκτονία» ορίστηκε με πολύ συγκεκριμένο τρόπο από τον ΟΗΕ και εισήχθη έτσι στο διεθνές δικαιικό σύστημα από το 1948.
Ηδη αναπτύσσονται διεθνώς –πλην Ελλάδος– οι αντίστοιχοι τομείς της επιστημονικής έρευνας για «το έγκλημα της Γενοκτονίας», πραγματοποιούνται σημαντικές έρευνες και κοινοποιούνται ιδιαιτέρως χρήσιμες ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις.
Ο Διεθνής Σύνδεσμος Μελετητών Γενοκτονιών (IAGS), ένας διεθνής επιστημονικός θεσμός που εξειδικεύεται στη μελέτη του εγκλήματος της Γενοκτονίας, αναφέρει σε Ψήφισμά του το 2007:
«Είναι η πεποίθηση του IAGS ότι η οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και Ελλήνων της Ανατολής».
Το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου έλαβε χώρα το φαινόμενο του μετασχηματισμού της Εγγύς Ανατολής το περιγράφει πολύ καλά ο Enzo Traverso αναφερόμενος στο αρμενικό ζήτημα:
«…Πρόκειται για την πρώτη γενοκτονία που διαπράττεται στο όνομα του νεωτερικού εθνικισμού, ως πράξη γέννησης ενός έθνους-κράτους δυτικού τύπου στη θέση της παλιάς πολυεθνικής αυτοκρατορίας».
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται απολύτως και οι Ελληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτό περιγράφεται με σαφήνεια από τον σημαντικό Τούρκο ιστορικό Halil Berktay (με αναφορά μόνο στην ποντιακή υποπερίπτωση μιας και απαντούσε σε αντίστοιχη ερώτηση):
«Η αλήθεια δεν είναι διαπραγματεύσιμη, όμως μπορεί να διδαχθεί. Τα τελευταία 10 χρόνια η συμπεριφορά γύρω από τη Γενοκτονία έχει μαλακώσει…
Πιστεύω ότι υπήρχε μόνο μία Γενοκτονία και δεν εννοώ ότι αυτό που συνέβη στον Πόντο δεν ήταν Γενοκτονία.
Αντίθετα, λέω ότι οι Ενωτικοί, δηλαδή η ηγεσία της “Επιτροπής Ενωση και Πρόοδος”, κυρίως δε ο Ταλαάτ, είχαν ένα μαζικό σχέδιο για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας.
Και αυτό εφαρμόστηκε στους Αρμενίους, τους Ποντίους και τους Ασσυρίους.
Προτιμώ να το βλέπω ως ένα ενιαίο σχέδιο, που το κάνει και πιο εύκολα συζητήσιμο και κατανοητό».
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/.
ΠΗΓΗ. mikrasiatis.gr
Του Βλάση Αγτζίδη*
Τι συνέβη στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά την περίοδο 1908-1923;
Ποια ήταν η μοίρα των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων;
Πώς εμπλέκεται η Ελλάδα ως έθνος-κράτος στις διεργασίες αυτές;
Μπορούν οι διώξεις κατά των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να χαρακτηριστούν με τον νομικό όρο «Γενοκτονία»;
Γιατί έως σήμερα είναι άγνωστες και αδιερεύνητες πολλές παράμετροι που συναρτώνται με τον μεγάλο γεωπολιτικό μετασχηματισμό της Εγγύς Ανατολής;
Τα παραπάνω ερωτήματα απασχολούν έως σήμερα τον δημόσιο βίο και δημιουργούν παρανοήσεις, συγκρούσεις και εντάσεις.
Η απάντηση θα έπρεπε να έχει δοθεί εδώ και δεκαετίες μέσα από μια σοβαρή επιστημονική έρευνα και ψύχραιμη συζήτηση. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε και αναδεικνύει για άλλη μια φορά το έλλειμμα και τις προκαταλήψεις –ίσως και την υποκρισία– που υπάρχει τόσο στον χώρο της ακαδημαϊκής ιστοριογραφίας, όσο και σε αυτόν της πολιτικής διαβούλευσης.
Οι Ελληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας [Μικρά Ασία (Ιωνία, Πόντος, Βιθυνία, κ.ά.) και Ανατολική Θράκη] αποτελούσαν μια πολύμορφη οντότητα με μεγάλη οικονομική ισχύ που αποκτήθηκε από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Ο αριθμός τους κυμαινόταν μεταξύ 2,2 και 2,5 εκατ. ατόμων.
Είχαν διακριτή αυτονομία από το ελλαδικό βασίλειο.
Ακόμα και την εποχή της τελικής σύγκρουσης στην Ανατολή (1919-1922) είχαν αυτόνομες δικές τους πολιτικές εκφράσεις (Εθνοσυνέλευση του Πόντου που έδρευε στο Βατούμι του Καυκάσου και τη Μικρασιατική Αμυνα στη Σμύρνη).
Κατά την περίοδο του οριστικού γεωπολιτικού μετασχηματισμού της Εγγύς Ανατολής και την είσοδο της περιοχής στην εποχή του έθνους-κράτους, οι μη μουσουλμανικές οθωμανικές κοινότητες θα υποστούν την πολιτική Γενοκτονίας που είχαν ήδη αποφασίσει
οι Νεότουρκοι από το 1911, την είχαν προετοιμάσει μεθοδικά και άρχισαν να την εφαρμόζουν από το 1914 με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς.
Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 έφερε το τέλος αυτού του κόσμου των Ελλήνων της Ανατολής.
Η ήττα του 1922 υπήρξε στην πραγματικότητα αποτέλεσμα του ελλαδικού διχασμού και της αδυναμίας των ελίτ της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος» να σχεδιάσουν μια ρεαλιστική πολιτική που θα βασιζόταν στην προστασία των μειονοτικών οθωμανικών πληθυσμών (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων, Κιρκασίων κ.ά.), ενώ οι αυτόνομες δικές τους πολιτικές εκφράσεις υπονομεύτηκαν.
Οι διασωθέντες των μειονοτήτων αυτών θα καταφύγουν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες του ’22 όπου και θα αντιμετωπίσουν τις ζοφερές συνθήκες του Μεσοπολέμου, την εχθρική κατά τον μεγαλύτερο βαθμό αντιμετώπιση και τις συνέπειες της δεκαετίας του ’40.
Μόνο κατά τη Μεταπολίτευση θα δημιουργηθούν συνθήκες πραγματικής συζήτησης για τα γεγονότα εκείνα και θα επιτραπεί στους πρόσφυγες του ’22 και στους απογόνους τους να διεκδικήσουν την ενσωμάτωση της δικιάς τους ιστορικής εμπειρίας στο συνολικό εθνικό αφήγημα.
Οι διώξεις κατά των ελληνικών κοινοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χαρακτηρίστηκαν ήδη Γενοκτονία με δύο νόμους που ψηφίστηκαν με θαυμαστή ομοφωνία από την ελληνική Βουλή (1994, 1998).
Ο όρος «Γενοκτονία» ορίστηκε με πολύ συγκεκριμένο τρόπο από τον ΟΗΕ και εισήχθη έτσι στο διεθνές δικαιικό σύστημα από το 1948.
Ηδη αναπτύσσονται διεθνώς –πλην Ελλάδος– οι αντίστοιχοι τομείς της επιστημονικής έρευνας για «το έγκλημα της Γενοκτονίας», πραγματοποιούνται σημαντικές έρευνες και κοινοποιούνται ιδιαιτέρως χρήσιμες ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις.
Ο Διεθνής Σύνδεσμος Μελετητών Γενοκτονιών (IAGS), ένας διεθνής επιστημονικός θεσμός που εξειδικεύεται στη μελέτη του εγκλήματος της Γενοκτονίας, αναφέρει σε Ψήφισμά του το 2007:
«Είναι η πεποίθηση του IAGS ότι η οθωμανική εκστρατεία εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων, Ποντίων και Ελλήνων της Ανατολής».
Το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου έλαβε χώρα το φαινόμενο του μετασχηματισμού της Εγγύς Ανατολής το περιγράφει πολύ καλά ο Enzo Traverso αναφερόμενος στο αρμενικό ζήτημα:
«…Πρόκειται για την πρώτη γενοκτονία που διαπράττεται στο όνομα του νεωτερικού εθνικισμού, ως πράξη γέννησης ενός έθνους-κράτους δυτικού τύπου στη θέση της παλιάς πολυεθνικής αυτοκρατορίας».
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται απολύτως και οι Ελληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτό περιγράφεται με σαφήνεια από τον σημαντικό Τούρκο ιστορικό Halil Berktay (με αναφορά μόνο στην ποντιακή υποπερίπτωση μιας και απαντούσε σε αντίστοιχη ερώτηση):
«Η αλήθεια δεν είναι διαπραγματεύσιμη, όμως μπορεί να διδαχθεί. Τα τελευταία 10 χρόνια η συμπεριφορά γύρω από τη Γενοκτονία έχει μαλακώσει…
Πιστεύω ότι υπήρχε μόνο μία Γενοκτονία και δεν εννοώ ότι αυτό που συνέβη στον Πόντο δεν ήταν Γενοκτονία.
Αντίθετα, λέω ότι οι Ενωτικοί, δηλαδή η ηγεσία της “Επιτροπής Ενωση και Πρόοδος”, κυρίως δε ο Ταλαάτ, είχαν ένα μαζικό σχέδιο για τον εκτουρκισμό της Ανατολίας.
Και αυτό εφαρμόστηκε στους Αρμενίους, τους Ποντίους και τους Ασσυρίους.
Προτιμώ να το βλέπω ως ένα ενιαίο σχέδιο, που το κάνει και πιο εύκολα συζητήσιμο και κατανοητό».
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/.
ΠΗΓΗ. mikrasiatis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου