Φωτογραφίζοντας με φυσικό φως διαφορετικές ώρες μέσα στη μέρα

 

Φωτογραφίζοντας σε εξωτερικές λήψεις με το φυσικό φως του ήλιου, παρατηρούμε ότι  τα χρώματα διαφοροποιούνται σε ξεχωριστές χρονικές στιγμές μέσα στη μέρα. Αιτία της χρωματικής αυτής ποικιλίας είναι η χρωματική θερμοκρασία του φωτός κατά την στιγμή της λήψης. 

Σε διαφορετικές στιγμές μέσα στη μέρα  και ανάλογα με την ατμόσφαιρα (συννεφιά ή ηλιοφάνεια) παίρνουμε θερμές, ψυχρές ή ουδέτερες χροιές που επηρεάζουν το ύφος και το κλίμα της εικόνας.

Ο χαρακτήρας του φυσικού φωτός

Διεύθυνση: Σημαντικό ρόλο στο φυσικό περιβαλλοντικό φωτισμό παίζει η κατευθυντικότητα των ακτίνων του ηλίου. 

Το καταμεσήμερο με αίθριο καιρό (καθαρός ουρανός χωρίς σύννεφα), το φυσικό φως του ήλιου έρχεται από ψηλά και δημιουργεί σκληρές σκιές και κοντράστ. 

Αντίθετα, στην ανατολή και τη δύση, το φως αποκτά εκείνη τη μαγική ποιότητα που οφείλεται στη χαμηλή θέση του ήλιου σε σχέση με τον ορίζοντα. Τότε οι φωτογραφίες χαρακτηρίζονται  από μακριές σκιές και  πιο “μαλακή” τονικότητα. 

Χρώμα:  Ξεκινάμε με μια ψυχοτεχνική παρατήρηση: Η ανθρώπινη όραση διακρίνεται για την μεγάλη της προσαρμοστικότητα. Τείνει να θεωρεί (υποκειμενικά) ως “λευκή” μια επιφάνεια ακόμη και αν έχει εμφανή χροιά. Έτσι, δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στη φωτεινή πηγή, ακόμη και αν είναι υπερβολικά θερμή, όπως οι λάμπες πυράκτωσης των εσωτερικών χώρων, ή το φως της δύσης του ήλιου. Όμως ούτε το φιλμ ούτε οι ψηφιακοί αισθητήρες δεν δείχνουν την ίδια “ευελιξία”. 

Στην αναλογική εποχή της εικόνας μιλούσαμε για φιλμ Daylight, ισορροπημένο για φως ημέρας χρωματικής θερμοκρασίας 5.500°Κelvin και Τungsten, type A ή Β, ισορροπημένα για χρωματική θερμοκρασία  3.200/3400°Κ αντίστοιχα. 

Στη δεύτερη περίπτωση, δηλ. αυτή των αισθητήρων, την προσαρμογή αναλαμβάνει η ρύθμιση White Balance, είτε αυτόματα είτε χειροκίνητα.

H άγνωστη χρωματική θερμοκρασία

Οπότε μοιραία η συζήτησή μας φθάνει στο σημείο που πρέπει να κατανοήσουμε την έννοια της χρωματικής θερμοκρασίας. 

Ορισμός της φυσικής: χρωματική θερμοκρασία σε βαθμούς Kelvin μιας φωτεινής πηγής είναι η θερμοκρασία σε απόλυτη κλίμακα (σταθερά -273° + C°) που πρέπει να θερμανθεί ένα ιδανικό μαύρο σώμα, για να εκπέμψει φως ίδιου  χρώματος με την ελεγχόμενη φωτεινή πηγή. Η σταθερά -273° ορίζεται ως το απόλυτο μηδέν όπου κάθε κίνηση μορίων παύει. 

Για παράδειγμα, όταν αναφερόμαστε στο φως του μεσημεριού 5500°Κ σημαίνει ότι έχει ισοδύναμη χρωματική θερμοκρασία με αυτή του πρότυπου μαύρου σώματος όταν αυτό θερμανθεί στους 5.227°C (5.500°-273°). 

Γιατί όμως 5.500°K; 

Πρόκειται για μια συμβατική παραδοχή ότι αυτή είναι η χρωματική θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης στις 12:00 το μεσημέρι. 

Στην πράξη, η τιμή αυτή αλλάζει ανάλογα με το γεωγραφικό μήκος και πλάτος, την εποχή κλπ. 

Χροιές: Οι χροιές που προκαλούνται από τις διάφορες φωτεινές πηγές οφείλονται στο φασματικό περιεχόμενό τους, δηλ. ποιο τμήμα του ορατού φάσματος επικρατεί. 

Νωρίς το πρωί όταν ο ήλιος είναι χαμηλά το φως είναι απαλό, θερμό, χωρίς contrast και φθάνει τα 4000°Κ φωτίζoντας ομοιόμορφα. 

Κατά την διάρκεια της ημέρας το φως γίνεται πιο ψυχρό, μπλεδίζον, πιο κατευθυντικό και πιο έντονο φθάνοντας στην μέση της ημέρας τα 5.500°Κ, οπότε ο φωτισμός είναι πιο σκληρός και το contrast μεγαλύτερο. 

Συνεχίζοντας την πορεία του, ο ήλιος φθάνει στην δύση όπου αλλάζει και πάλι η θερμοκρασία χρώματος φθάνοντας τα 3.000 ή 4.000°Κ αποδίδοντας τους ευχάριστους και θερμούς τόνους του ηλιοβασιλέματος. 

Στις περιπτώσεις που ο ουρανός είναι συννεφιασμένος η χρωματική θερμοκρασία αλλάζει ξεπερνώντας τους 7.000°Κ και 8.000°K, κάτι που γίνεται αισθητό ως ψυχρή τονικότητα.

 

Oι ώρες της μέρας έχουν χρώμα!

Το φως του μεσημεριού χαρακτηρίζεται από ομοιόμορφη κατανομή των επιμέρους χρωμάτων στο φάσμα. Όταν το πρωΐ και το δειλινό ο ήλιος βρίσκεται χαμηλά στον  ορίζοντα, οι ακτίνες διαπερνούν πλαγίως την γήινη ατμόσφαιρα. 

Επειδή δε στην ατμόσφαιρα εμπεριέχονται σε μεγάλη ποσότητα σωματίδια σκόνης, υγρασίας κλπ. που διαχέουν επιλεκτικά τα μήκη κύματος, επικρατεί το πορτοκαλοκόκκινο μέρος του φάσματος, που δίνει στον ουρανό την οικεία ροζ/πορτοκαλί χροιά. 

Πέρα από την τροχιά του ήλιου στο στερέωμα, οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν άμεσα την χρωματική ταυτότητα του φυσικού φωτισμού. 

Το ηλιακό φως καθώς φιλτράρεται διερχόμενο από πυκνά σωματίδια ομίχλης, νέφωσης και υγρασίας, ενισχύει το το μπλε περιεχόμενό του. 

Τέλος, τη μαγική ώρα, το χάραμα και το σούρουπο, οι αχτίδες του ήλιου μπορούν να δημιουργήσουν μαγικές και ανεπανάληπτες εικόνες με την κολακευτική αίσθηση της υφής των επιφανειών, την αίσθηση του βάθους και την ελαφρά θερμή αλλά ευχάριστη χλητική τονική παλέττα.

Θερμοί και ψυχροί τόνοι ανάλογα με την ώρα της ημέρας που καθορίζει τη χρωματική θερμοκρασία του φωτός. Αν είστε πολύ απαιτητικοί αγοράστε ένα χρωμόμετρο χειρός – ειδάλλως παίξτε με το white balance της μηχανής σας.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Προσοχή στη φωτομέτρηση. Αν η φωτεινή πηγή (ήλιος) περιλαμβάνεται έστω στο άκρο του καρέ κινδυνεύει να παραπλανήσει το φωτόμετρο με μεγάλη υποέκθεση. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να προσέξουμε το αρχείο που τραβήξαμε δοκιμαστικά και να το επαναλάβουμε – αν χρειαστεί – ενεργοποιώντας τη διόρθωση έκθεσης (κουμπάκι ±) υπερεκθέτοντας.
• Σωστή φωτομέτρηση μπορούμε πάντα να πάρουμε από το έδαφος με Exposure Lock (κρατώντας πατημένο το κουμπί απελευθέρωσης του φωτοφράκτη – όμως με manual focus για να μην κάνουμε λάθος στην εστίασης)
• Άλλη εναλλακτική λύση είναι να ενεργοποιήσουμε το bracketing σε βήματα±1 stop, εξασφαλίζοντας πολλές εκδοχές του ίδιου θέματος με διαδοχική αυξομείωση έκθεσης.
• Οι εικόνες του ηλιοβασιλέμματος, μπορούν να γίνουν ακόμη πιο ενδιαφέρουσες αν χρησιμοποιήσετε τηλεφακό, ώστε ο ήλιος να φαίνεται μεγαλύτερος και κυρίαρχος.
• Λίγο μετά τη δύση του ηλίου, όταν η νύχτα τυλίγει με τα πέπλα της τη γη, υπάρχουν ακόμη φωτεινές ανταύγειες στον ουρανό. Είναι η ώρα που επιλέγουν πολλοί φωτογράφοι για δημιουργικές εικόνες στο μεταίχμιο μέρας και νύκτας.

 

Κείμενα Παναγιώτης Καλδής, φωτογραφίες Μιχάλης Κυρζίδης

 

ΠΗΓΗ. photo.gr