Χαφέζ (1315Σιράζ – 1390) - Ο Λυρικός Πέρσης ποιητής και μυστικιστής

Ο Khwāja Šamsu d-Dīn Muḥammad Hāfez-e Šīrāzī, γνωστός με το ψευδώνυμο Χαφέζ, ήταν Πέρσης λυρικός ποιητής, ένας από τους σπουδαιότερους στην τέχνη της ποιητικής φόρμας που ονομάζεται «γκαζάλ» .

 

Γεννήθηκε στην πόλη Σιράζ, σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της εποχής, όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του κοντά στους κύκλους της αυλής της δυναστείας Muzaffarid. 

Ελάχιστα είναι γνωστά με βεβαιότητα για την παιδική του ηλικία, την εκπαίδευσή του ή την οικογενειακή του κατάσταση και πολλές πτυχές της ζωής του επιχειρείται να αντληθούν μέσα από το έργο του. 

Ο πατέρας του, Μπαχά αλ-Ντιν (ή Καμάλ αλ-Ντιν), πέθανε όταν ο Χαφέζ ήταν βρέφος, αφήνοντας την οικογένεια σε δύσκολη οικονομική κατάσταση. 

Το επίθετο Khwāja [Χατζά] που αποτελεί τμήμα του ονόματός του ήταν σε χρήση από ευγενείς. 

Από νεαρή ηλικία, φαίνεται πως έδειξε μεγάλη ικανότητα στην αποστήθιση του Κορανίου, ώστε να αποκτήσει και τον τίτλο του «Χαφέζ», ενώ εικάζεται πως ήταν επίσης ικανός στην ερμηνεία του Κορανίου (tafsīr), καθώς και στην απαγγελία του (talawwut).

Από τη μελέτη του έργου του πιστεύεται πως ήταν γνώστης των ισλαμικών επιστημών και της περσικής λογοτεχνίας, ενώ ο ίδιος ειδικεύτηκε στη σπουδή της θεολογίας.

Η πιο ώριμη περίοδος του Χαφέζ συμπίπτει χρονικά με τη βασιλεία του Σαχ Σουντζά, κατά την οποία η φήμη του εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Περσία αλλά και στην Ινδία. 

Με δεδομένη τη στενή σχέση του με τον Σάχη, πιθανολογείται πως έλαβε διοικητική θέση υπό την ηγεμονία του.

Αρκετά πανηγυρικά γκαζάλ του Χαφίζ, καθώς και μια ωδή, είναι αφιερωμένες στον Σάχη Σουντζά. 

Πιστεύεται πάντως πως για διάστημα περίπου δέκα ετών υπέπεσε σε δυσμένεια, με αποτέλεσμα ο Χαφίζ να εγκαταλείψει για δύο χρόνια τη Σιράζ για το Ισφαχάν και το Γιαζντ.

Παρά το θρύλο που θέλει τον Χαφέζ να επεξεργάζεται τη συλλογή ποιημάτων του (Ντιβάν) ήδη από το 770, κανένα σχετικό χειρόγραφο αυτής της περιόδου δεν διασώζεται.

 Η πρώτη έκδοση της χρονολογείται μετά το θάνατό του και υπήρξε έργο του μαθητή του Μουχαμάντ Γκουλαντάμ. Σε αυτή βασίστηκαν οι πολυάριθμες μεταγενέστερες εκδόσεις, οι οποίες ωστόσο εμφανίζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους.

Η επίδραση του έργου του αποτυπώνεται στην παραδοσιακή περσική μουσική και την περσική καλλιγραφία. 

  

 Στην ποίησή του εκφράζει με τον πιο λυρικό, απόλυτο και σαφή τρόπο τη μίξη του έρωτα, του κρασιού και της αγάπης.

***
Τα μαλλιά της ήταν ακόμα μπλεγμένα, το στόμα της ακόμα μεθυσμένο
και γελώντας, οι ώμοι της ιδρωμένοι, η μπλούζα της
σχισμένη ανοιχτή, τραγουδώντας ερωτικά τραγούδια, το κρασοπότηρό της γεμάτο.

Τα μάτια της ψάχνανε για καβγά, τα χείλη της
ήταν έτοιμα για στροφές. 
Κάθισε χτες τη νύχτα
τα μεσάνυχτα στο κρεβάτι μου.

Έβαλε τα χείλη της κοντά στο αφτί μου και είπε
ψιθυριστά αυτές τις λέξεις: Τι είν’ αυτό; 
Δεν είσαι ο παλιός μου εραστής; Κοιμάσαι;



Το μαρμάρινο μαυσωλείο του Χαφέζ βρίσκεται σε έναν λουλουδιασμένο κήπο και το στολίζουν επιγράμματα από κάποια από τις 60.000 «γκαζάλ» – σονέτα του. 


Επίσης ο Χαφέζ ασχολήθηκε με τον μυστικισμό, τον οποίο μετέφερε τα γραπτά του, τα οποία αρκετοί χρησιμοποιούν σαν προβλέψεις της ημέρας, ανοίγοντας στην τύχη κάποιο ποίημα. 

Κάθε γκαζάλ έχει 8 – 15 στίχους που περιστρέφονται γύρω από ένα συμβολικό θέμα, με ίδιο ρυθμό. 

Κάθε στίχος έχει δύο μέρη, ενώ το δεύτερο μέρος όλων των στίχων μοιράζεται την ίδια τελευταία λέξη ή συλλαβή. 
Το 1773 βόρεια του ποταμού, και ανάμεσα στα πολύχρωμα λουλούδια, ο Καρίμ Χαν έχτισε το μαυσωλείο του. 

Το 1935 δημιουργήθηκε και το οκταγωνικό περίπτερο με τις οκτώ μαρμάρινες κολόνες, διακοσμημένο εσωτερικά με ψηφιδωτό εϊβάν, όμορφα φωτισμένο το βράδυ. 

Στο συγκρότημα περιλαμβάνονται μια μικρή βιβλιοθήκη, βιβλιοπωλείο, καθώς και ένα ρομαντικό τσαϊχανέ.

***
Στη σημερινή ισλαμική δημοκρατία του Ιράν είναι δύσκολο να εκφράσει κάποιος αντίθετη άποψη από αυτή που εκπέμπουν τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης και οι καθεστωτικοί θεσμοί, όπως τα πανεπιστήμια. 

Η αντίθετη άποψη όμως μπορεί να εκφραστεί με πιο πλάγιους τρόπους. 
Χάρη στον Χαφέζ, το Σιράζ είναι η πιο φιλελεύθερη πόλη του Ιράν.

Οι γυναίκες στο Σιράζ ντύνονται προκλητικά για τα ιρανικά δεδομένα. Η μαντίλα που καλύπτει τα μάτια έχει έντονο χρώμα (και όχι σκούρο) και ισορροπεί επικίνδυνα όσο πιο πίσω γίνεται, καλύπτοντας τα ελάχιστα δυνατόν μαλλιά. 

Οι νεαρές κοπέλες φορούν θεόστενα παντελόνια και από πάνω ένα κολλητό ημίπαλτο που ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά. 

Το σύνολο αυτό τονίζει το περίγραμμα του σώματος αντί να το κρύβει. Χαρούμενες μεικτές παρέες από άνδρες και γυναίκες μαζί κυκλοφορούν στην πόλη. Η εικόνα αυτή απέχει πολύ από άλλες συντηρητικές περιοχές του Ιράν.

Όταν πέφτει ο ήλιος και ανάβει ο φωτισμός γύρω από τον τάφο, η ατμόσφαιρα γίνεται ακόμη πιο γιορτινή. 
Ο κόσμος αρχίζει να τραγουδά και να απαγγέλλει τα πιο δημοφιλή ποιήματα. Παιδιά βουτούν τα πόδια τους στις λιμνούλες, γελώντας.

ΠΗΓΗ. 1. el.wikipedia.org

              2.  catisart.gr