Ο Μάρτης πιθανότατα έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου έδεναν μια κλωστή (την Κρόκη) στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Ο Μάρτης πήρε το όνομα του από το λατινικό όνομα του θεού Άρη (Mars = Άρης).
Είναι ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.
Στο Βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες. Ο λαογράφος Λουκάτος αναφέρει ότι τα «χελιδονίσματα» προέρχονται από την αρχαιότητα.
Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά.
Σύμφωνα με το έθιμο, από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά».
Το βραχιολάκι αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, το φοράνε
κυρίως τα παιδιά για να μην «καούν» και να προστατευτούν από τον ανοιξιάτικο
ήλιο.
Είναι ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού ημερολογίου και αντιστοιχεί με τον Ελαφηβολιώνα των Αρχαίων Ελλήνων.
Στο Βυζάντιο γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου με σπουδαίες δραστηριότητες. Ο λαογράφος Λουκάτος αναφέρει ότι τα «χελιδονίσματα» προέρχονται από την αρχαιότητα.
Την Πρώτη Μαρτίου οι μικροί έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδώντας το ανάλογο τραγούδι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι για να μαζέψουν αυγά.
Σύμφωνα με το έθιμο, από την 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά».
Η χρήση του βραχιολιού
Το βραχιολάκι αυτό, σύμφωνα με την παράδοση, το φοράνε
κυρίως τα παιδιά για να μην «καούν» και να προστατευτούν από τον ανοιξιάτικο
ήλιο.
Μέχρι και πρόσφατα, πριν κάποιες δεκαετίες οι όμορφες
γυναίκες ήταν αυτές που δεν μαύριζαν από τον ήλιο (μαύριζαν αυτές που έκαναν
δουλειά έξω, οι αγρότισσες που ήταν πιο φτωχές).
Έτσι ο ήλιος του
Μαρτίου ήταν «ύπουλος» και ο μάρτης ήταν η υπενθύμιση! Το βγάζουν στο τέλος του
μήνα, ή το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές (Rosa) όταν δουν το πρώτο χελιδόνι,
για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους.
Που υπάρχει το έθιμο
Το έθιμο εκτός από την Ελλάδα, υπάρχει και στην Αλβανία
(ονομάζεται Βερόρε), στα Σκόπια (ονομάζεται Μαρτίνκα).
Σε αυτές τις χώρες
πολλές φορές δένουν το Μάρτη σε κάποιο καρποφόρο δέντρο, ώστε να του χαρίσουν
ανθοφορία, ενώ μερικοί τον τοποθετούν κάτω από μια πέτρα κι αν την επόμενη
ημέρα βρουν δίπλα της ένα σκουλήκι, σημαίνει ότι η υπόλοιπη χρονιά θα είναι
πολύ καλή.
Στη Βουλγαρία την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους
στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται Μαρτενίτσα.
Παρόμοιες κλωστές (άσπρο και κόκκινο) χρησιμοποιούνται και
τα Χριστούγεννα για να στολίσουν κλαδιά με διάφορους καρπούς για να είναι
εύφορη η επόμενη χρονιά.
Στη Ρουμανία υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι ο Θεός – Ήλιος
μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια
γιορτή.
Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί
ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του
σκότωσε το δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη.
Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του έβαψε κόκκινο το
χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το Μάρτη (Μαρτισόρ στα Ρουμάνικα), με κόκκινη
κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και
άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα….
 | |
|
 |
| Ήλιος του Μάρτη - Pontoise – Καμίλ Πισαρό 1875 |
|
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Ρένα Καρθαίου - Μάρτιος
Γδάρτη σε λεν , παλουκοκαύτη,
μα εσύ κρύβεις την άνοιξη στη στάχτη .
Στο τζάκι μπουμπουνίζουν τα κλαδιά
που οι γέροι παν να βάλουν στη φωτιά .
Φλόγες οι παπαρούνες στο χωράφι
και μαργαρίτες και χρυσάφι .
Πέρα για πέρα πανηγύρι ,
λάμπει ένα στέμμα του ήλιου η γύρη .
Το «χαίρε» του Ευαγγελισμού ,
σταλάζει από τα βάθη του ουρανού .
Και μήνυμα σκορπούν τα χελιδόνια ,
πως γίναν ανθοπέταλα τα κλώνια .
Γδάρτη σε λεν , παλουκοκαύτη,
μα εσύ κρύβεις την άνοιξη στη στάχτη .
Στο τζάκι μπουμπουνίζουν τα κλαδιά
που οι γέροι παν να βάλουν στη φωτιά .
Φλόγες οι παπαρούνες στο χωράφι
και μαργαρίτες και χρυσάφι .
Πέρα για πέρα πανηγύρι ,
λάμπει ένα στέμμα του ήλιου η γύρη .
Το «χαίρε» του Ευαγγελισμού ,
σταλάζει από τα βάθη του ουρανού .
Και μήνυμα σκορπούν τα χελιδόνια ,
πως γίναν ανθοπέταλα τα κλώνια .
✧✧✧✧
Κωστής Παλαμάς - ΜΑΡΤΙΟΣ
Ροδίζ' η πρώτη του Μάρτη μέρα,
Και στο παιδάκι της η μητέρα
Γελώντας πάει:
"Με μάρτη έρχομαι το λαιμό σου
Να στεφανώσω. Σαν άγγελός σου
Θα σε φυλάει.
"Από χρυσάφι, προτού να φέξει,
Με τι φροντίδα τον έχω πλέξει
Για σε, χρυσό μου!
Με κάθε χρώμα τον έχω ντύσει,
Ουράνιο τόξο, που θα στολίσει
Τον ουρανό μου.
"Αρχίζει ο ήλιος σαν πρώτα πάλι
Να τρέχει ελεύθερος στην αγκάλη
Γαλάζιου αιθέρα.
Λιώνουν τα χιόνια, κι όσ' απομένουν
Άσχημα νέφη, κι αυτά μορφαίνουν
Μέρα τη μέρα.
"Αρχίζει ο ήλιο σαν πρώτα πάλι
Να ξετρυπώνει αγάλι αγάλι
Τα λουλουδάκια
Δειλά κρυμμένα μέσα στο χώμα.
Κι ύστερ' απ' τ' άνθη, φροντίζει ακόμα
Για τα παιδάκια.
"Κι όποιο παιδάκι με μάρτη βλέπει,
Χρυσή στα χρόνια τ' απλώνει σκέπη,
Το καμαρώνει.
Γιατί του Μάρτη η αλυσίδα
Μάνας χεράκι, μάνας φροντίδα
Του φανερώνει.
"Και όποιο πάλι το ιδεί να τρέχει
Δίχως στεφάνι Μαρτιού να έχει,
Δεν τ' αγαπάει.
Κακό παλιόπαιδο το νομίζει,
Ακούς, παιδί μου; και το μαυρίζει
Και τ' αρρωστάει.
"Μα το δικό σου σαν αντικρύσει
Λαμπρό στολίδι, θα σ' αγαπήσει
Όσο κανένα.
Κι η ίδια ακτίνα του θα σε φιλήσει
Το πιο ωραίο που θα γεννήσει
Άνθος, κι εσένα!
"Ο Μάρτης θεία είν' ευλογία!
Σα χελιδόνι ή ευτυχία
Στα σπίτια μπαίνει.
Και η υγεία σα μαϊστράλι
Στο γαλανόλευκο περιγιάλι
Μας ανασταίνει.
Αυτός, μ' αγγέλου φτερά κινάει
Και το Χριστό της πρωτομηνάει
Στην Παναγία.
Και στην πατρίδα επαναστάτης,
Ο Μάρτης έφερε τη γλυκιά της
Ελευθερία.
"Να του σπιτιού μας το χελιδόνι
Εις την παλιά του φωλιά σιμώνει,
Και σε ζητάει.
Πρόβαλε, δέξου το... Στο λαιμό σου
Πώς μοιάζει ο μάρτης! σαν άγγελος
Θα σε φυλάει".
✧✧✧✧
Γ. Βιζυηνός Ο ΜΑΡΤΗΣ
Ο Μάρτης βάλλει τ' Απριλιού τα γλαμπυρά φορέματα,
και καταβαίν' απ' τ' αψηλά με των βουνών τα ρέματα,
κι αυτού που είν' οι κάμποι
φωτοβολά και λάμπει.
Στο σπιτικό τους τα δενδρά ριγούν και συμμαζεύονται,
τ' άνθη στους κόρφους των βαθιά κοιμούνται κι ονειρεύονται,
και τα λουλούδια 'κόμα
δεν βγήκαν απ' το χώμα.
- Δενδρά, ο Μάρτης τα λαλεί, για αφήστε τα καμώματα!
Άνθη, τα μάτια ανοίξετε και βγείτ' από τα στρώματα!
Να ιδείτε τι σας φέρει
το μαγικό μου χέρι!
Εγώ μ' ο μήνας, που γυρνά σε κάθε χρόνου κύλιμα,
και φέρει μόσχους και θωριές εις τ' άνθη μ' ένα φίλημα,
και φέρ' εις κάθε κόρη
ένα καλό αγόρι.
Τ' ακούνε τ' άνθη και κοτούν κι ανοίγουν τα χειλάκια τους·
και μισανοίγουν τα δενδρά τα πράσινα ματάκια τους·
τα ρόδα που κοιτάζουν
φθονούν κι αυτά και σχάζουν.
Τ' ακούει κ' η αμυγδαλιά, κορίτσι κουτοπόνηρο,
κι από τον ύπνο πλανευτή, ερωτεμέν' απ' όνειρο,
πα στα γυμνά της κάλλη
νυφιάτικ' άνθη βάλλει.
- Καλό στον εύμορφο το νιό, που ψες τον ονειρεύθηκα,
που στο γλυκό μου τ' όνειρο είδα πως τον πανδρεύθηκα!
Σαν τι καλά με φέρει
το γκαρδιακό μου ταίρι;
Της φέρνει στρώμ' απ' το Χιονιά κι απ' το Βοριά παπλώματα·
τη νύχτα κάμνουν τη χαρά, και πα στα ξημερώματα
της αγκαλιάς του η πάχνη
την εύμορφην αδράχνει!
Της κάμνει σάβανο χλωμό το νυμφικό της φόρεμα·
της βάνει μοιρολογητή ένα ψυχρό θολόρεμα·
κ' εκείνο κλαί' και σκάφτει,
και ρίχνει και την θάφτει.
Κ. Καβάφης, «Μάρτιαι Ειδοί»
Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή. Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις, τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.
Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια· έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις, τότε κυρίως πρόσεξε σαν βγεις στον δρόμον έξω, εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία, αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα, και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα, είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν», μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις τους διαφόρους που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις (τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη κ’ η Σύγκλητος αυτή, κ’ ευθύς να τα γνωρίσεις τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.
Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή. Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις, τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.
Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια· έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις, τότε κυρίως πρόσεξε σαν βγεις στον δρόμον έξω, εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία, αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα, και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα, είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν», μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις τους διαφόρους που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις (τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη κ’ η Σύγκλητος αυτή, κ’ ευθύς να τα γνωρίσεις τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.
Ρίτα Μπούμη-Παππά «Ο Μάρτης και η Μάνα του»
Τον γνωρίζετε το Μάρτη,
τον τρελό και τον αντάρτη;
Ξημερώνει και βραδιάζει
κι εκατό γνώμες αλλάζει. Βάζει η μάνα του μπουγάδα,σχοινί δένει στη λιακάδα,
τα σεντόνια της ν’ απλώσει,
μια χαρά να τα στεγνώσει. Νά που ο Μάρτης μετανιώνει
και τα σύννεφα μαζώνει
και να μάσει η μάνα τρέχει
τα σεντόνια, γιατί βρέχει! Νά ο ήλιος σε λιγάκι,
φύσηξε το βοριαδάκι,
κι η φτωχή γυναίκα μόνη
τα σεντόνια ξαναπλώνει. Μια βροντή κι ο ήλιος χάθη
μες στης συννεφιάς τα βάθη,
ρίχνει και χαλάζι τώρα,
ποποπό, τι άγρια μπόρα! Ώς το βράδυ φορές δέκα
άπλωσε η φτωχή γυναίκα
την μπουγάδα, κι όρκο δίνειΜάρτη να μην ξαναπλύνει.
Μανόλης Αναγνωστάκης, «Τοπίο»
τον τρελό και τον αντάρτη;
Ξημερώνει και βραδιάζει
κι εκατό γνώμες αλλάζει. Βάζει η μάνα του μπουγάδα,σχοινί δένει στη λιακάδα,
τα σεντόνια της ν’ απλώσει,
μια χαρά να τα στεγνώσει. Νά που ο Μάρτης μετανιώνει
και τα σύννεφα μαζώνει
και να μάσει η μάνα τρέχει
τα σεντόνια, γιατί βρέχει! Νά ο ήλιος σε λιγάκι,
φύσηξε το βοριαδάκι,
κι η φτωχή γυναίκα μόνη
τα σεντόνια ξαναπλώνει. Μια βροντή κι ο ήλιος χάθη
μες στης συννεφιάς τα βάθη,
ρίχνει και χαλάζι τώρα,
ποποπό, τι άγρια μπόρα! Ώς το βράδυ φορές δέκα
άπλωσε η φτωχή γυναίκα
την μπουγάδα, κι όρκο δίνειΜάρτη να μην ξαναπλύνει.
Μανόλης Αναγνωστάκης, «Τοπίο»
Εγκατάλειψη….
Περασμένες μορφές κυκλοφορούνε αδιάφορα
Χρόνος παλιός χωρίς υπόσταση
Τίποτα πια δε θ’ αλλάξει δω μέσα.
Είναι μια ήρεμη σιωπή, μην περιμένεις απάντηση
Κάποια νύχτα μαρτιάτικη χωρίς επιστροφή,
Χωρίς νιότη, χωρίς έρωτα, χωρίς έπαρση περιττή.
Κάθε Μάρτη αρχίζει μιαν Άνοιξη. Το βιβλίο σημαδεμένο στη σελίδα 16.
Το πρόγραμμα της συναυλίας για την άλλη Κυριακή
Περασμένες μορφές κυκλοφορούνε αδιάφορα
Χρόνος παλιός χωρίς υπόσταση
Τίποτα πια δε θ’ αλλάξει δω μέσα.
Είναι μια ήρεμη σιωπή, μην περιμένεις απάντηση
Κάποια νύχτα μαρτιάτικη χωρίς επιστροφή,
Χωρίς νιότη, χωρίς έρωτα, χωρίς έπαρση περιττή.
Κάθε Μάρτη αρχίζει μιαν Άνοιξη. Το βιβλίο σημαδεμένο στη σελίδα 16.
Το πρόγραμμα της συναυλίας για την άλλη Κυριακή
Nικηφόρος Βρεττάκος
Το Μάρτη σε στεφάνωσα με χελιδόνια.
Κ’ έκαμα να φυτρώσουνε κάτω στο γύρο του φουστανιού σου αγριολούλουδα,
που κυνηγιούνται σαν φώτα πολύχρωμα όταν χορεύεις
ή όταν ονειρεύεσαι πως χορεύεις και τινάζεσαι ανάλαφρα
σα να ζητάς να πιαστείς απ’ το υπέρτατο φως
 |
| The Month Of March by Francesco Del Cossa |
TΡΑΓΟΥΔΙΑ
ΒΙΝΤΕΟ .
Στίχοι: Ηλίας Κατσούλης
Μουσική: Παντελής Θαλασσινός
Πρώτη εκτέλεση: Παντελής Θαλασσινός
Ο Μάρτης, Μάρτης μίλησε και είπε πως θα αργήσει
έχει ακόμα δυο βροχές και μία να χιονίσει.
Ένα δεντράκι τ' άκουσε και πήγε να λυγίσει
του είπα να' χει υπομονή, το φόβο να νικήσει.
Ό,τι αργεί κι ό,τι στη Γη είναι βαθιά κρυμμένο.
πάλι στο φως θα βαφτιστεί και θα' ρθει ευλογημένο...
Ο Μάρτης χείλη έσκασε, στον ήλιο να γελάσει
είπε θ' αργήσει, μα θα' ρθεί ο κόσμος να χαλάσει.
Θα βάλει τ' Ανοιξιάτικα να ομορφύνει η πλάση,
στα μπλε και στα κατάλευκα θα βγει να παρελάσει.
Ό,τι αργεί κι ό,τι στη Γη είναι βαθιά κρυμμένο,
πάλι στο φως θα βαφτιστεί και θα' ρθει ευλογημένο...
Μουσική: Παντελής Θαλασσινός
Πρώτη εκτέλεση: Παντελής Θαλασσινός
Ο Μάρτης, Μάρτης μίλησε και είπε πως θα αργήσει
έχει ακόμα δυο βροχές και μία να χιονίσει.
Ένα δεντράκι τ' άκουσε και πήγε να λυγίσει
του είπα να' χει υπομονή, το φόβο να νικήσει.
Ό,τι αργεί κι ό,τι στη Γη είναι βαθιά κρυμμένο.
πάλι στο φως θα βαφτιστεί και θα' ρθει ευλογημένο...
Ο Μάρτης χείλη έσκασε, στον ήλιο να γελάσει
είπε θ' αργήσει, μα θα' ρθεί ο κόσμος να χαλάσει.
Θα βάλει τ' Ανοιξιάτικα να ομορφύνει η πλάση,
στα μπλε και στα κατάλευκα θα βγει να παρελάσει.
Ό,τι αργεί κι ό,τι στη Γη είναι βαθιά κρυμμένο,
πάλι στο φως θα βαφτιστεί και θα' ρθει ευλογημένο...
ΒΙΝΤΕΟ.
Στίχοι: Ορφέας Περίδης
Μουσική: Ορφέας Περίδης
Μουσική: Ορφέας Περίδης
Ήλιος καίει κι εγώ κρυώνω
τώρα που ξυπνούν τα δέντρα
την ασπίδα κάντε τάσι
βάλτε την πάνω στο μαγκάλι
το κρασί το πετρωμένο
σαν κρασί να τρέξει πάλι
τραγουδάτε τραγουδάτε
μια να κλαίτε, μια γελάτε
Άνθη ψύχος δρόσος μύρο
τεσσαράκοντα μαρτύρων
με τον Μάρτη στο `να χέρι
ψάλλουν τον ακάθιστο ύμνο
στο βωμό παν’ στα λιθάρια
τα σαράντα παλληκάρια
λένε λέει και το ροδάνι
κι η γριά απ’ το καζάνι
τραγουδάτε τραγουδάτε
μια να κλαίτε, μια γελάτε
Μες στα βότανα το δυόσμο
απ’ το χάος μες στον κόσμο
άγγελος τον κρίνο απλώνει
γη και ουρανό ενώνει
μ’ έναν ήλιο βροχερό
με τ’ αμίλητο νερό
σπάστε στάμνες στην πλατεία
στα όρη, στα βουνά η κακία
τραγουδάτε τραγουδάτε
μια να κλαίτε, μια γελάτε
Ήλιος καίει στα περιβόλια
τα παιδιά με τα βραχιόλια
απ’ τη θάλασσα τη Μαύρη
χελιδόνια μες στα χιόνια
λούλουδα ο Θεός στα κλώνια
τραγουδάτε τραγουδάτε
μια να κλαίτε, μια γελάτε
Ο μήνας Μάρτιος στις ταπετσαρίες Trivulzio
ΠΗΓΗ. 1. homouniversalisgr
2. google
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου