Θάμβωση και ghosting - Eλέγχοντας την οπτική εκτροπή

Έχει συμβεί σε όλους. Μια δυνατή αντανάκλαση από τον ήλιο κάπου στο πλάι της εικόνας, μια δυνατή σημειακή φωτεινή πηγή και το κοντράστ χάνεται. Ακόμη χειρότερα μια θαμπάδα διατρέχει όλη την εικόνα. 

Αλλά δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που παρατηρούμε αντανακλάσεις και είδωλα από δυνατές φωτεινές πηγές σε άσχετα σημεία μέσα το κάδρο. 

Ενστικτωδώς οι φωτογράφοι απέφευγαν πάντα να κοντράρουν το φως. Οι πιο ενημερωμένοι μιλάνε για φαινόμενα θάμβωσης, για flare και ghosting. Oι παλιότεροι φωτογράφοι είχαν ζήσει στο πετσί τους το πρόβλημα.

 

Ως το 1970, οι φακοί δεν είχαν super hitech πολλαπλές επιστρώσεις. Single coating και αν… Ο γράφων έχει ακόμη αρνητικά 6x6cm από την ιστορική Lubitel στην οποία λίγο
να μην πρόσεχες το flare κατέστρεφε τελείως την εικόνα. 

Όμως και σήμερα ακόμη και ο καλύτερος φακός, ειδικά αν είναι ευρυγώνιος, θα υποφέρει.

Θάμβωση παρατηρείται όταν δέσμες φωτός από ισχυρές πηγές εισέρχονται στο φακό και μετά από σκέδαση και αντανάκλαση στο εσωτερικό του καταλήγουν στον αισθητήρα. 

 

Το πρόβλημα μπορεί να πάρει διάφορες μορφές από απλή μείωση κοντράστ ως φαντασματώδη είδωλα (ghosting). 

 

Η μείωση κοντράστ στην πραγματικότητα είναι σημειακές ανακλάσεις πολύ μακριά από το επίπεδο εστίασης που αθροιστικά δίνουν πρόσθετο (νόθο) φως και περιορίζουν την ευκρίνεια. 

Μερικές φορές η αντανάκλαση είναι κάπου στο διάμεσο και εμφανίζεται σαν ανεστίαστα φωτεινά σημεία. Tέλος, όταν είναι κοντά στο επίπεδο του φωτοευαισθητου μέσου, τότε τα είδωλα σχηματίζονται καλύτερα και είναι διακριτά σα φωτεινά …φαντασματάκια.

 

Πιο επιρρεπείς στη θάμβωση είναι οι πολύπλοκες σχεδιάσεις φακών με πολλά κρύσταλλα
και γκρουπ, εφόσον  περιέχουν περισσότερες οπτικές επιφάνειες στις οποίες συμβαίνει η σκέδαση των  δεσμών από τις “ανεπιθύμητες” πηγές δηλ. φώτα ή τον ήλιο. 

Ανάλογα με το φασματικό περιεχόμενο της φωτεινής πηγής που προκαλεί το φαινόμενο θάμβωσης και την πορεία της στο εσωτερικό του φακού μπορεί να πάρει την μορφή άστρων με ακτίνες (starburst), δακτυλιδιών ή ασυνεχών (ακανόνιστων) σχημάτων. Ρόλο παίζει και το σχήμα που έχει το άνοιγμα μηχανισμού ίριδας του διαφράγματος.

Παρασολέιγ

Τα γνωστά μας παρασολέιγ ή lens hood δεν έχουν προορισμό να κάνουν το φακό πιο εντυπωσιακό και εμάς να φαινόμαστε πιο …επαγγελματίες. 

Όπως προκύπτει και από την ετυμολογία της λέξης parasoleid σκοπό έχουν να παρέχουν σκίαση και προστασία από τις πλάγιες ακτίνες του ηλίου. 

Σίγουρα δεν σώζουν όταν κοντράρουμε μετωπικά ένα ισχυρό προβολέα ή τον ήλιο, αλλά υπό προϋποθέσεις είναι αποτελεσματικά. Ανάλογα με την εστιακή απόσταση του φακού τα παρασολέιγ έχουν ανάλογο σχήμα και μήκος. 

Οι πιο προσεκτικοί θα έχουν σίγουρα δει ότι τα παρασολέιγ για ευρυγώνιους είναι  “κοντά” και έχουν σχήμα πεταλούδας – ακριβώς για να μην προκαλούν βινιετάρισμα στην περιφέρεια του ειδώλου. Αντίθετα, τα παρασολέιγ για τηλεφακούς έχουν πιο σεβαστό μήκος.

Παλιότερα κυκλοφορούσαν παρασολέιγ τύπου φυσούνας, με μεταβλητό άνοιγμα που προορίζονταν κυρίως για επαγγελματικές εφαρμογές μεσαίου φορμά. Όμως ήταν ογκώδη και δύσχρηστα και χρησιμοποιούνταν κατά βάση σε περιβάλλον στούντιο ή φωτογραφία τοπίου.

 

Εναλλακτική σκίαση

Τι γίνεται αν δεν έχουμε στη διάθεσή μας τη στιγμή που το θέλουμε το παρασολέιγ; αν π.χ. το έχουμε αφήσει στο σπίτι γιατί πιάνει πολύ χώρο στην τσάντα; Αναζητούμε λοιπόν λύσεις ανάγκης: όπως να σκιάσουμε την πλευρά από την οποία έρχεται δυνατό φως με ένα χαρτόνι ή ακόμη με την παλάμη του χεριού μας.

Φίλτρα και flare

Αντίθετα με την γενική αντίληψη ότι τα καλά, multicoated φίλτρα περιορίζουν τη θάμβωση, η αλήθεια είναι διαφορετική. Eπειδή παρεμβάλλεται μια ακόμη διαθλαστική επιφάνεια το αποτέλεσμα αθροιστικά είναι ίδιο ή ελαφρώς χειρότερο!

Άλλη μια διάσταση της ίδιας πραγματικότητας. Μερικοί νομίζουν ότι ένα καλό φίλτρο Skylight ή UV με άριστη επίστρωση θα σώσει από τη θάμβωση ένα παλιό φακό με πρόβλημα όπως πχ. κάποιoν ρώσικο δεκαετίας 1960.
Πλάνη οικτρά…

 

Η δημιουργική πλευρά

Όσο και αν γράφουμε ότι πρέπει να αποφεύγουμε όπως ο διάβολος το λιβάνι τη θάμβωση γιατί μας καταστρέφει την βέλτιστη ευκρίνεια ή εισάγει μικρά ενοχλητικά φωτεινά φαντασματάκια (ghosts) έρχεται η στιγμή που αυτό αναιρείται. 

Μερικές φορές για αισθητικούς λόγους επιζητούμε τη θάμβωση. Απίστευτο αλλά ισχύει… Π.χ. όταν ο φωτογράφος θέλει να κάνει ένα halo effect σε ένα περιβαλλοντικό πορτραίτο και βάζει κόντρα το φως ακριβώς από πίσω, έχοντας επίγνωση ότι θα μαλακώσει το αποτέλεσμα.

 

Ghosting

Όταν δούμε δεύτερο ήλιο στην φωτογραφία δεν βρεθήκαμε ξαφνικά σε άλλο …ηλιακό σύστημα.
Απλά o φακός δεν άντεξε και επέτρεψε την ανάκλαση να φθάσει κοντά στο εστιακό επίπεδο και να καλοσχηματιστεί.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Το σχήμα και μήκος του παρασολέιγ εξαρτάται από την οπτικό πεδίο του φακού. Όσο πιο ευρυγώνιος ο φακός τόσο πιο μαζεμένο είναι το εξάρτημα.
• Προτιμήστε τα οriginal παρασολέιγ. Είναι ειδικά μελετημένα για το συγκεκριμένο φακό από τον κατασκευαστή.
• Οι prime φακοί (σταθερής εστιακής απόστασης) συμπεριφέρονται κατά κανόνα καλύτερα στη θάμβωση γιατί λόγω απλούστερης σχεδίασης περιέχουν λιγότερα οπτικά στοιχεία.
• Για να δείτε αν τυχόν βινιετάρει το παρασολέιγ τραβήξτε με τελείως ανοικτό διάφραγμα και δείτε προσεκτικά τα άκρα. Κατόπιν κάντε την ίδια λήψη χωρίς το εξάρτημα και συγκρίνετε.

 

ΠΗΓΗ. photo.gr