“παίρνεις την αλήθεια μου και μου την κάνεις λιώμα, απ' το πόδι με τραβάς βαθιά μέσα στο χώμα”

Τον Σεπτέμβριο του 1975, ο Διονύσης Σαββόπουλος ηχογραφεί δύο τραγούδια που κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά σε ένα δισκάκι 45 στροφών. 

Στην πρώτη πλευρά τραγουδούσε μαζί με τον ρεμπέτη Δημήτρη Γκόγκο (ή αλλιώς Μπαγιαντέρας) σε δεύτερη εκτέλεση ένα παλιότερο τραγούδι του Μπαγιαντέρα, τον «Καθρέφτη». Στην άλλη πλευρά, υπήρχε ο «Πολιτευτής», τραγούδι που συμπεριλήφθηκε 4 χρόνια αργότερα με διαφορετική εκτέλεση στη «Ρεζέρβα».

Μέσα στην καρδιά της μεταπολίτευσης, την περίοδο που η πολιτικοποίηση του κόσμου ήταν στο απόγειό της και η Ελλάδα προσπαθούσε να "ανασυγκροτηθεί" πολιτικά μετά από (ακόμα μία!) δικτατορία, ο Διονύσης Σαββόπουλος γράφει ένα τραγούδι που με την πρώτη ματιά θα χαρακτήριζε κανείς απλά, ειρωνικό. 

 

Θα μπορούσε να είναι ένα τραγούδι βγαλμένο από κάποιο νούμερο επιθεώρησης που θα σατίριζε πρόσωπα και καταστάσεις της αριστεράς εκείνης της εποχής. 

 

Ο ρυθμός του παραπέμπει στα ρεμπέτικα τραγούδια του μεσοπολέμου, η ενορχήστρωση σ’ αυτή την πρώτη εκτέλεση (και όχι σ’ εκείνη που μπήκε στη «Ρεζέρβα») είναι ιδιαίτερη, πρωτότυπη, σχεδόν πειραματική. 

 

Το τραγούδι σε προκαλεί να το προσέξεις από τις πρώτες κιόλας νότες, από αυτή την εξαιρετικά πρωτότυπη εισαγωγή:

Αυτά τα λόγια με σφίξανε σαν πένσα

τα είπε χθες το βράδυ μια ψυχή

κι ένας φαλάκρας απ' έξω κι από μέσα
χαμογελούσε, ναι, γιατί να σκοτιστεί;

Η σκληρή φωνή του Διονύση Σαββόπουλου με τη συνοδεία του μπουζουκιού και του μπαγλαμά, καθώς κι εκείνη η περιγραφή του “φαλάκρα απ’ έξω κι από μέσα”, δεν αφήνουν κανένα περιθώριο στον ακροατή να αδιαφορήσει για το τραγούδι. 

 

Η μοναδική ικανότητα του Διονύση Σαββόπουλου να σε κάνει να θες να δεις “τι θα πει παρακάτω”, αποτυπώνεται στον «Πολιτευτή» με τρόπο μοναδικό! 

 

Και η συνέχεια του τραγουδιού σοκάρει τον ακροατή εκείνης της εποχής (έχει πολύ μεγάλη σημασία να μπούμε στο κλίμα της εποχής για να κατανοήσουμε το σοκ που προκαλεί η αναφορά στην εξορία, τον Ρίτσο, ακόμα και η χρήση της λέξης "πόπολο" που αντικαθιστά τη λέξη "λαός").

Θυμάσαι που βαλάντωνες εκεί στην εξορία

και διάβαζες και Ρίτσο και αρχαία τραγωδία;

τώρα κοκορεύεσαι απάνω στον εξώστη

και μιλάς στο πόπολο σαν τον ναυαγοσώστη.
Στη φοιτητριούλα που σ' έχει ερωτευτεί

θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή.

Όσο ξεδιπλώνεται το τραγούδι, η ενορχήστρωση εμπλουτίζεται από τις σκόρπιες δοξαριές ενός βιολιού και τα σχεδόν άτσαλα χτυπήματα στα πιατίνια των ντραμς. 

 

Το τραγούδι αρχίζει σταδιακά και δείχνει τις πραγματικές του προθέσεις, που δεν είναι απλώς να σατιρίσει ή να προκαλέσει το αίσθημα των αριστερών της εποχής, ούτε καν να αποκαλύψει κάποια κρυμμένη αλήθεια. 

 

Ο «Πολιτευτής» δεν είναι ένα τραγούδι που θέλει να εκθέσει κάποιον συγκεκριμένο πολιτικό εκείνης της εποχής (αν και πολλοί πιστεύουν ότι αναφέρεται σε συγκεκριμένο ηγετικό στέλεχος της αριστεράς), αλλά ούτε και να υποδείξει τον σωστό τρόπο άσκησης της πολιτικής. 

 

Ο Διονύσης Σαββόπουλος γράφει ένα βαθιά μελαγχολικό τραγούδι! 

 

Τολμάει σε μια εποχή που τα πεπραγμένα της αριστεράς δε χωρούσαν ιδιαίτερη αμφισβήτηση και κριτική, να εκφράσει ουσιαστικά την μελαγχολία των ανθρώπων της αριστεράς που σαν φιλμ σε fast forward έβλεπαν την ιστορία να επαναλαμβάνεται, τα όνειρά και τις ελπίδες τους να αναπτερώνονται και την ίδια στιγμή να μην μπορούν να εκφραστούν μέσα από τους ηγέτες τους.

Εκείνο που υψώνεται και σε εκμηδενίζει

είναι της καρδούλας μου το φως που ξεχειλίζει

κι ότι σε γλιτώνει και σου δίνει την αιτία

είναι που χρειάζεται κι η γραφειοκρατία.
Στη φοιτητριούλα που σ' έχει ερωτευτεί

θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή.

Τα όργανα που συνοδεύουν τη φωνή του Διονύση Σαββόπουλου σταματούν απότομα και μένει μόνο το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς, ενώ το ρυθμό κρατάνε τα παλαμάκια των μουσικών. 

 

Αυτός ο σκληρός ήχος που αιφνιδιάζει, θα μπορούσε να είναι τα παλαμάκια του κοινού, του “πόπολου”, ενώ χειροκροτεί τον «ναυαγοσώστη» πολιτικό κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του από τον “εξώστη”. Ή θα μπορούσε απλά να είναι ένα τυχαίο εφέ, προετοιμάζοντας την κραυγή “άλα πολιτευτάκια” που θυμίζει τις αντίστοιχες κραυγές του Σαββόπουλου στον «Μπάλλο» και την «Μαύρη Θάλασσα». 

 

Και με το που ξαναμπαίνουν όλα τα όργανα, ένας μακεδονικός ασκός, όμοιος με αυτόν του «Μπάλλου», εισβάλει με τον χαρακτηριστικό του ήχο για να ενωθεί με τα υπόλοιπα όργανα, δίνοντας την αίσθηση ότι το τραγούδι δεν τελείωσε ακόμα, δεν είπε όλα όσα ήθελε να πει. Υπάρχει και συνέχεια, ακόμα πιο σκληρή, ακόμα πιο μελαγχολική:

Ο πρώτος προβοκάτορας απ' όλους στη ζωή μου

είναι η αφεντιά σου που αντιγράφει την φωνή μου

άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη

σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει.

Στη φοιτητριούλα που σ' έχει ερωτευτεί

θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή,
τζάμπα χαραμίζει θα πάω να της πω
το νεανικό της και αγνό ενθουσιασμό.

Εδώ ακριβώς είναι και το μεγαλύτερο σοκ: “σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει”! 

 

Ο Διονύσης Σαββόπουλος πλάθει μια λέξη που δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό, μα μπορεί ο καθένας να την καταλάβει. Προκλητικός, για κάποιους άλλους βλάσφημος, τολμάει σε μια εποχή που και το δικό του κοινό είναι από το χώρο της αριστεράς, να μιλήσει για αριστεροχουντισμό και να αμφισβητήσει ουσιαστικά την ηγεσία (ή μέρος της ηγεσίας) της αριστεράς εκείνης της εποχής. 

 

 

Ουσιαστικά, ο Σαββόπουλος δεν προσβάλει , αλλά εκφράζει αυτή τη μελαγχολία του οπαδού που, για μια ακόμα φορά ποντάρει τα όνειρα και τις ελπίδες του σε ηγεσίες που εξαγοράζουν τους αγώνες του με αντάλλαγμα που δεν προσδιορίζει μεν, αλλά είναι σίγουρος πως έχει την ίδια αξία με “έπιπλα και σκεύη”.

Να σημειώσω στο σημείο αυτό, ότι στη ηχογράφηση που μπήκε 4 χρόνια αργότερα στον δίσκο «Ρεζέρβα», ο στίχος “σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει” αντικαταστάθηκε από τον στίχο “σαν τον σοσιαλισμό που τώρα σε βολεύει”!. 

 

Προφανώς το … δοκιμαστικό στάδιο που μεσολάβησε από την έκδοση του δίσκου 45 στροφών μέχρι την κυκλοφορία της «Ρεζέρβας», θα έδειξε ότι το κοινό (και ειδικά το κοινό του Σαββόπουλου) δεν ήταν έτοιμο να δεχτεί ένα τέτοιο στίχο. 

 

Το σίγουρο όμως είναι πως, το τραγούδι έχασε πολύ από το αρχικό του “άρωμα”, τόσο με την διαφορετική ενορχήστρωση, όσο και τον αυτό-λογοκριμένο στίχο.

Χαρά να σε γιαούρτωνα εκεί που ρητορεύεις

εκεί που με χειροκροτάς χωρίς να το πιστεύεις

παίρνεις την αλήθεια μου και μου την κάνεις λιώμα

απ' το πόδι με τραβάς βαθιά μέσα στο χώμα.

Το τραγούδι τελειώνει περίπου όπως άρχισε. Με τη διαφορά, ότι στο τελευταίο δίστιχο περικλείεται όλη η μελαγχολία στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω. 

Ο «Πολιτευτής» στη συγκεκριμένη άγνωστη εκτέλεση, αποτελεί μια ιδιαίτερη στιγμή σ’ αυτό που θα ονομάζαμε γενικά "πολιτικό τραγούδι". Πολλοί είναι οι συνθέτες που έγραψαν πολιτικά τραγούδια, ειδικά κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης. 

Ο Σαββόπουλος όμως μίλησε με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο, έχοντας μια καθαρά προσωπική ματιά και αισθητική στα τραγούδια του και σπάνια παρασύρθηκε από ηρωικές τυμπανοκρουσίες και πανηγυρικές κορώνες. 

Ο Σαββόπουλος έγραφε πάντα προσωπικά τραγούδια που υπηρετούσαν αποκλειστικά τη δική του οπτική (όποια κι αν ήταν αυτή, κι ας άλλαζε κατά περιόδους) και όχι τραγούδια που ικανοποιούν απαραίτητα το αίσθημα του κοινού. 

Ο «Πολιτευτής» είναι ένα τραγούδι που αξίζει να ακούγεται ακόμα και σήμερα (ίσως, ειδικά σήμερα), μαζί με πολλά άλλα πολιτικά τραγούδια του Διονύση Σαββόπουλου (από την «Συγκέντρωση της ΕΦΕΕ» μέχρι το «σχόλιο» από το Happy Day του Παντελή Βούλγαρη), όχι αποκλειστικά κάθε παραμονές εκλογών ή στην επέτειο του Πολυτεχνείου, όταν τα ραδιόφωνα τα ξεθάβουν από τη δισκοθήκη τους.


ΠΗΓΗ. toaromatoutragoudiou


ΒΙΝΤΕΟ.