Νέες μελέτες θέτουν υπό αμφισβήτηση τα συμπληρώματα προβιοτικών

Γράφει ο Γαστρεντερολόγος Δρ. Χρήστος Ζαβός, http://peptiko.gr

Τα προβιοτικά είναι «φιλικά βακτήρια» που ζούνε στο σώμα μας και βοηθούν στην καλή λειτουργία του οργανισμού μας.

Υπολογίζεται ότι κάθε άνθρωπος διαθέτει περίπου 100 τρισεκατομμύρια τέτοια φιλικά βακτήρια στο έντερό του. Τα προβιοτικά βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού από λοιμώξεις που προκαλούνται από εχθρικά βακτήρια ή άλλα μικρόβια.

Τα προβιοτικά ανευρίσκονται σε όλα τα τρόφιμα τρόφιμα, σε κρέμες χεριών, αλλά και σε συμπληρώματα που πωλούνται στα φαρμακεία και μέσω διαδικτύου. Μόνο στις ΗΠΑ ο ετήσιος τζίρος προβιοτικών σκευασμάτων υπολογίζεται στα 2,4 δις δολάρια με συνεχώς αυξανόμενη τάση.

Δύο νέες μελέτες στο περιοδικό Cell

Ερευνητές από το Ισραήλ δημοσίευσαν τον Σεπτέμβριο 2018 τα δεδομένα τους στο σημαντικό περιοδικό Cell σύμφωνα με τα οποία τα προβιοτικά σκευάσματα δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο νομίζουμε.

Μέσω σειράς πειραμάτων οι ερευνητές έδειξαν ότι τα τρισεκατομμύρια φιλικών βακτηρίων που διαθέτουμε στο έντερο παρεμποδίζουν τα προβιοτικά που λαμβάνονται μέσω εμπορικών σκευασμάτων να αποικίσουν τον βλεννογόνο του εντέρου.

Επιπλέον, η λήψη προβιοτικών σκευασμάτων ως αντιστάθμισμα της καταστροφής της βακτηριακής χλωρίδας του εντέρου όταν λαμβάνουμε αντιβιοτικά, πιθανόν να οδηγεί σε καθυστέρηση αντί σε βοήθεια της πλήρους αποκατάστασής της.

Οι ερευνητές από το Ινστιτούτο Weizmann του Ισραήλ απέδειξαν ότι πολλοί υγιείς εθελοντές ήταν ανθεκτικοί στον αποικισμό του εντέρου τους με τα προβιοτικά που ελάμβαναν ως συμπληρώματα.

Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι δεν θα πρέπει να χορηγείται το ίδιο προβιοτικό σκεύασμα σε όλους τους ανθρώπους αλλά θα πρέπει να γίνεται εξατομίκευση ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός ξεχωριστά.

Η πρώτη μελέτη στο Cell

Οι ερευνητές δημοσίευσαν δύο μελέτες στο ίδιο τεύχος του περιοδικού Cell. Στην πρώτη μελέτη, 25 υγιείς εθελοντές υποβλήθηκαν σε γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση για τη λήψη δείγματος του μικροβιώματος του εντέρου τους. 

Οι 15 από τους 25 χωρίστηκαν στη συνέχεια σε 2 ομάδες. Η πρώτη ομάδα έλαβε προβιοτικά σκευάσματα, ενώ η δεύτερη ομάδα έλαβε εικονικό σκεύασμα (placebo). Και οι 2 ομάδες υποβλήθηκαν σε δεύτερο γύρο ενδοσκοπήσεων για να διαπιστωθεί τυχόν μεταβολή του μικροβιώματος του εντέρου και έγινε παρακολούθηση των εθελοντών για ακόμη 2 μήνες.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα προβιοτικά αποίκισαν το βλεννογόνο του εντέρου κάποιων εθελοντών, ενώ σε κάποιους άλλους τα προβιοτικά αποβλήθηκαν από τον οργανισμό. Οι ερευνητές μπορούσαν να προβλέψουν εάν θα γίνει αποικισμός ή εάν θα αποβληθούν τα προβιοτικά ανάλογα με το αρχικό μικροβίωμα και την έκφραση συγκεκριμένων γονιδίων του εντέρου.

Επίσης ανακάλυψαν ότι τα μικρόβια στα κόπρανα δεν σχετίζονται απόλυτα με το μικροβίωμα που υπάρχει μέσα στο έντερο. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι προηγούμενες μελέτες που βασίζονταν στα μικρόβια των κοπράνων οδηγούσαν σε λάθος συμπεράσματα.

Η δεύτερη μελέτη στο Cell

Στη δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές έθεσαν το ερώτημα εάν οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιοτικά θα πρέπει να παίρνουν και συμπληρώματα προβιοτικών για να αντισταθμίσουν την καταστροφή του μικροβιώματος του εντέρου από τα αντιβιοτικά. 

Έως τώρα υπήρχε η αντίληψη ότι όσοι παίρνουν αντιβιοτικά θα πρέπει να λαμβάνουν και κάποιο προβιοτικό σκεύασμα για την ταχύτερη αποκατάσταση της εντερικής μικροβιακής χλωρίδας.

Οι ερευνητές χορήγησαν αντιβιοτικά σε 21 εθελοντές και κατόπιν τους χώρισαν σε 3 ομάδες. 

Η πρώτη ομάδα δεν έλαβε προβιοτικό σκεύασμα για να ελεγχθεί η αποκατάσταση της εντερικής μικροβιακής χλωρίδας από τον ίδιο τον οργανισμό (απλή παρακολούθηση). 

Η δεύτερη ομάδα έλαβε προβιοτικό σκεύασμα που κυκλοφορεί στο εμπόριο. 

Η τρίτη ομάδα έλαβε μεταμόσχευση κοπράνων από κόπρανα των ίδιων των ασθενών προτού λάβουν το αντιβιοτικό.

Μετά τη διακοπή των αντιβιοτικών, στην ομάδα που έλαβε προβιοτικά σκευάσματα αποκαταστάθηκε η μικροβιακή εντερική χλωρίδα αλλά όχι με τα ίδια μικρόβια που υπήρχαν πριν τη λήψη των αντιβιοτικών. 

Στην ομάδα αυτή, η κανονική μικροβιακή εντερική χλωρίδα και η έκφραση των γονιδίων του φυσιολογικού μικροβιώματος αποκαταστάθηκαν πολλούς μήνες αργότερα. 

Αντίθετα, στην ομάδα που έλαβε μεταμόσχευση κοπράνων, η φυσιολογική μικροβιακή εντερική χλωρίδα και η γονιδιακή λειτουργία του μικροβιώματος αποκαταστάθηκαν εντός λίγων ημερών.

Τι δείχνουν τα νέα δεδομένα;

Αντίθετα με το επικρατούν δόγμα ότι τα προβιοτικά είναι ακίνδυνα και ωφελούν όλους όσους τα λαμβάνουν, τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ένα νέο προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών από τη χρήση των προβιοτικών σκευασμάτων στους ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιοτικά. 

Και πιθανόν οι ανεπιθύμητες αυτές ενέργειες να είναι μακροπρόθεσμες. 

Αντίθετα, η αποκατάσταση της εντερικής μικροβιακής χλωρίδας με τα μικρόβια του ίδιου του ασθενούς φάνηκε ότι αντιστρέφει πολύ σύντομα την καταστροφή που προκαλούν τα αντιβιοτικά στο μικροβίωμα του εντέρου.

Το γεγονός αυτό ανοίγει το δρόμο στην ανάπτυξη διαγνωστικών τεστ που θα καθοδηγούν τη χορήγηση προβιοτικών σκευασμάτων στον κάθε ασθενή εξατομικευμένα. 

Στο μέλλον, τα προβιοτικά θα χορηγούνται στους ανθρώπους βάσει των προσωπικών χαρακτηριστικών του μικροβιώματος του εντέρου του καθενός.

Δείτε το βίντεο για τα προβιοτικά από τον Γαστρεντερολόγο Δρ. Χρήστο Ζαβό στη συνέχεια.

Βιβλιογραφία

1.    Zmora N, et al. Personalized gut mucosal colonization resistance to empiric probiotics is associated with unique host and microbiome features. Cell 2018;174:1388-1405.

2.    Suez J, et al. Post-antibiotic gut mucosal microbiome reconstitution is impaired by probiotics and improved by autologous FMT. Cell 2018;174:1406-1423.