Το βασιλικό βαγόνι, ο καρβουνιάρης, το μπαούλο και ο καουμπόης

Του Γεράσιμου Κόντου
Φωτό - Βαγγέλης Μασιάς


Το βασιλικό βαγόνι με τις χρυσές λεπτομέρειες και τις βελούδινες επενδύσεις που χρησιμοποιούσε για τις μετακινήσεις του ο Γεώργιος Α΄, οι θρυλικοί «καρβουνιάρηδες», που... αγκομαχούσαν για δεκαετίες πάνω στις ράγες, και ένα από τα πρώτα ηλεκτρικά τραμ, όμοιο με εκείνο που «πρωταγωνίστησε» στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» του Ζιλ Ντασέν, «φιγουράρουν» με καλογυαλισμένες τις λαμαρίνες τους στην κεντρική αίθουσα του Σιδηροδρομικού Μουσείου Αθηνών και «διηγούνται» καθημερινά σε μικρούς και μεγάλους την ιστορία του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα. 


«Το μουσείο δημιουργήθηκε χάρη στο μεράκι δύο πρώην σιδηροδρομικών υπαλλήλων, οι οποίοι συγκέντρωσαν παλιά βαγόνια, μηχανήματα και άλλα αντικείμενα παρατημένα σε παλιούς σταθμούς, τα συντήρησαν και τα έφεραν εδώ» εξηγεί στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο υπεύθυνος Απόστολος Κουσουτζίδης.

Στην πρώτη αίθουσα το βλέμμα του επισκέπτη «σκοντάφτει» στις παλιές δραιζίνες (άμαξες μεταφοράς εργαλείων και μηχανών) και στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που κρέμονται στους τοίχους. 

«Στις δραιζίνες φόρτωναν τα βράδια οι σιδηροδρομικοί τις λάμπες ασετιλίνης. Είναι βαγόνια της περιόδου 1880-1902. Σχεδόν όλα τα εκθέματα του μουσείου είναι της ίδιας εποχής» λέει ο κ. Κουσουτζίδης. 

Το «βαρύ πυροβολικό» του μουσείου βρίσκεται στην κεντρική σάλα, όπου στέκονται επιβλητικά κάποια από τα παλαιότερα και πιο εντυπωσιακά βαγόνια του ΟΣΕ. 

«Η πρώτη ατμάμαξα, με την ονομασία “Τίρυνς”, κατασκευάστηκε στη Γερμανία το 1884 και για πολλά χρόνια εκτελούσε δρομολόγια στις γραμμές Αθήνας - Πελοποννήσου. 
Μέχρι που παροπλίστηκε και ξεχάστηκε για σχεδόν μισό αιώνα σε μια αποθήκη στην Πάτρα».


Ταχύτητα

Λίγα βήματα πιο κάτω ξεπροβάλλει μια γαλλική ατμάμαξα του οίκου Batignolles, κατασκευής 1903, που κινούνταν με ταχύτητα 60 χιλιομέτρων την ώρα. 

«Το κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η κοφτερή μύτη στο μπροστινό μέρος, που θύμιζε... πλοίο και λειτουργούσε σαν μαχαίρι, απομακρύνοντας το χιόνι από τις γραμμές. 

Η συγκεκριμένη ατμάμαξα είχε πολύ δυνατή μηχανή και κινούνταν έως το 1970. Τα τελευταία ταξίδια της πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Αθήνας, Πειραιά και Χαλκίδας».

 Ακριβώς απέναντι είναι σταθμευμένη η ατμομηχανή «Μεσολόγγιον», βελγικής κατασκευής, που κινήθηκε για πρώτη φορά το 1888. «Το “Μεσολόγγιον” είναι ένας κλασικός “μουντζούρης”, ένας “καρβουνιάρης”, όπως συνηθίζουμε να λέμε. 

Στην ίδια κατηγορία ανήκει και η γερμανική μηχανή Hensel B151, που εξαιτίας του σχήματός της οι σιδηροδρομικοί τής είχαν δώσει την ονομασία... μπαούλο». Το στολίδι του μουσείου δεν είναι άλλο από το βαγόνι του βασιλιά Γεωργίου Α΄, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε διεθνή έκθεση στο Ζάππειο το 1888 και αποσύρθηκε το 1936, μετά τη μεταφορά της σορού του Κωνσταντίνου Α΄ από την Ιταλία στην Ελλάδα.

Το τελευταίο ταξίδι

«Σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές, αυτό ήταν το τελευταίο ταξίδι του βασιλικού τρένου. 

Το βαγόνι του Γεωργίου Α΄ έφερε τα αρχικά του ονόματός του και το έμβλημα του βασιλείου. Κατασκευάστηκε από Ελληνες τεχνίτες, στο εργοστάσιο της Eταιρίας Σιδηροδρόμων στον Πειραιά, και ήταν ένα από τα δώρα που προσφέρθηκαν στον βασιλιά με τη συμπλήρωση 25 ετών από την αναρρίχησή του στον θρόνο. 

Στο εσωτερικό του υπήρχαν καναπέδες από μετάξι, διακοσμητικά στοιχεία από φύλλα χρυσού και δύο καρέκλες για τους υπασπιστές, ενώ για το κουβούκλιο χρησιμοποιήθηκαν τέσσερα είδη ξύλου: ερυθρόξυλο, τικ, σφεντάμι και καρυδιά». 

Η σπάνια συλλογή του Σιδηροδρομικού Μουσείου Αθηνών περιλαμβάνει επίσης μία βαριά ατμήλατη μηχανή του Οδοντωτού Καλαβρύτων - Διακοπτού (γαλλικής κατασκευής, του 1899), που εκτίθεται σε συνδυασμό με ένα καλοκαιρινό βαγόνι τρίτης θέσης, καθώς και ένα βαγόνι τραμ με το... παρατσούκλι «καουμπόης», του 1880.


«Το... βάφτισαν έτσι επειδή αναπηδούσε στους δρόμους του Πειραιά, μεταξύ Ακτής Ξαβερίου και Τελωνείου. Ηταν πολύ χαρακτηριστική η κίνησή του. Ενα τέτοιο τραμ, των Ελληνικών Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων (ΕΗΣ), είδαμε στην ταινία “Ποτέ την Κυριακή” με την Μελίνα Μερκούρη, που άφησε εποχή». 

Το «παζλ» των εκθεμάτων συμπληρώνουν παλιά μηχανήματα, μανόμετρα, εργαλεία και προσωπικά αντικείμενα σιδηροδρομικών υπαλλήλων, που καταλαμβάνουν την τρίτη αίθουσα του μουσείου. 

«Εχουμε συγκεντρώσει τόρνους, τροχούς, ατμολέβητες, ρολόγια, χάρτες, σήματα του ΟΣΕ, φανάρια, πυροσβεστικές αντλίες και επιγραφές βαγονιών και σταθμών, ώστε να δώσουμε στον επισκέπτη μία ολοκληρωμένη εικόνα για το παρελθόν και την εξέλιξη των σιδηροδρομικών μεταφορών στην Ελλάδα» σημειώνει ο κ. Κουσουτζίδης.

Πόλος έλξης για τους Ελληνες και τους ξένους τουρίστες, με πρώτους τους Γερμανούς

Από το Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών περνούν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, κυρίως μαθητές σχολείων και τουρίστες από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ιαπωνία.


«Στατιστικά δεν κρατάμε, αλλά σε καθημερινή βάση έχουμε μία δύο ξεναγήσεις μαθητών και αρκετούς ξένους επισκέπτες. 

Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες γίνεται... παρέλαση από τουρίστες. Εκείνο που μας έχει εντυπωσιάσει είναι η... λατρεία των Γερμανών για το μουσείο. Φωτογραφίζουν με τις ώρες τα εκθέματα, θαυμάζουν τα τρένα, μας δίνουν συγχαρητήρια. 

Μοιάζουν να μην πιστεύουν ότι υπάρχει στην Ελλάδα μία τόσο σπάνια συλλογή βαγονιών, μηχανών και άλλων αντικειμένων για τον σιδηρόδρομο» αναφέρει ο κ. Κουσουτζίδης. 

Οι περισσότεροι επισκέπτες ποζάρουν στον φακό μπροστά στο βασιλικό βαγόνι, βγάζουν selfies με φόντο το «καπνιστήριο του σουλτάνου» και ξεκουράζονται στα καθίσματα του ξύλινου βαγονιού του Οδοντωτού. 

«Τα μικρά παιδιά ανεβαίνουν και στο τραμ, όπου έχει τοποθετηθεί ένα ανθρώπινο ομοίωμα, έχουν μείνει οι παλιές πινακίδες και κάποιες διαφημιστικές αφίσες, ώστε να βιώνουν οι μαθητές την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής, όταν ο εισπράκτορας εισέπραττε κέρματα και έκοβε εισιτήρια. 

Το βλέπουν σαν παιχνίδι, το απολαμβάνουν τα παιδιά. Οι μεγαλύτεροι στέκονται κυρίως στο βαγόνι-καπνιστήριο, εντυπωσιάζονται από τη διακόσμησή του. Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες δεν αφήνουν ούτε δευτερόλεπτο τη φωτογραφική μηχανή και οι Γερμανοί ζητούν να μάθουν την ιστορία των βαγονιών. 

Εχουμε αρκετούς Αμερικανούς, Σκανδιναβούς και μερικούς Τούρκους» σημειώνει ο ίδιος. Ενδιαφέρον για το μουσείο δείχνουν όμως και παραγωγοί της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, οίκοι μόδας και επαγγελματίες φωτογράφοι, που θεωρούν ότι η κεντρική αίθουσα με τις «μπαρουτοκαπνισμένες» ατμομηχανές αποτελεί το ιδανικό σκηνικό για γυρίσματα και φωτογραφίσεις μόδας.


«Εχουν έρθει στο μουσείο συνεργεία ιαπωνικών τηλεοπτικών σταθμών και της τουρκικής κρατικής τηλεόρασης, αλλά και γνωστοί Ελληνες ηθοποιοί, που έχουν γυρίσει σκηνές για μιούζικαλ και άλλες παραγωγές. 

Η απήχηση στον καλλιτεχνικό χώρο, σε Ελλάδα και εξωτερικό, είναι μεγάλη» καταλήγει ο υπεύθυνος του μουσείου.

Λάφυρο των Βαλκανικών ο οθωμανικός «θησαυρός»

Στους πολύτιμους «θησαυρούς» του μουσείου συγκαταλέγεται και το εκπληκτικής ομορφιάς «καπνιστήριο του σουλτάνου», που δώρισε η βασίλισσα της Γαλλίας Ευγενία στον 32ο σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Αμπντούλ Αζίζ.


Το βαγόνι-καπνιστήριο με τις σκαλιστές κολόνες και την περίτεχνη διακόσμηση (με το χρυσό και το πράσινο χρώμα να κυριαρχούν) ήταν τμήμα ενός πολυτελούς συρμού με πέντε βαγόνια, που πέρασε στην κατοχή των Ελλήνων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.
«Ο συρμός του σουλτάνου διέθετε κοιτώνα, σαλόνι, υπασπιστήριο, καπνιστήριο και μαγειρείο. 

Οι τεχνίτες που τον σχεδίασαν πρόσεξαν και την τελευταία λεπτομέρεια -τα σκαλίσματα, τις ξύλινες επενδύσεις, τα χρώματα, τα σχήματα και τις γραμμές στην οροφή-, φτάνοντας σε ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα» αναφέρει ο υπεύθυνος του Σιδηροδρομικού Μουσείου Αθηνών Απόστολος Κουσουτζίδης.

Ο συρμός του σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ κατασκευάστηκε λίγο μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, με το συνολικό μήκος να ξεπερνά τα 9 μέτρα και την απόσταση μεταξύ των αξόνων των βαγονιών να φτάνει τα 4 μέτρα.


«Πρόκειται για ένα πραγματικό κόσμημα, δεν υπάρχει άλλο τέτοιο βαγόνι στην Ευρώπη. Παρόμοια εκθέματα συναντάμε μόνο στη Βάρνα της Βουλγαρίας, αλλά δεν διαθέτουν αυτή την πολυτέλεια. 

Το “καπνιστήριο του σουλτάνου” είναι λάφυρο των Βαλκανικών Πολέμων, πιθανότατα του 1912. Βρέθηκε σε έναν παλιό σταθμό τρένων, καθαρίστηκε, πέρασε όλες τις διαδικασίες συντήρησης και πήρε τη θέση του στο μουσείο. Κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν τα υπόλοιπα βαγόνια του συρμού» λέει ο κ. Κουσουτζίδης.

Δωρεάν η είσοδος για το κοινό
Το Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών (ή Μουσείο των Ελληνικών Σιδηροδρόμων) ιδρύθηκε το 1979 και είναι το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό μουσείο στην Ελλάδα.
Στεγάζεται σε ένα παλιό συγκρότημα κτιρίων του ΟΣΕ (στην οδό Σιώκου 4, λίγα λεπτά μακριά από το κέντρο της Αθήνας) και λειτουργεί από Τρίτη έως Παρασκευή, 09.00-13.00, καθώς και κάθε δεύτερο και τέταρτο Σάββατο του μήνα.

Η είσοδος και οι ξεναγήσεις στους χώρους του μουσείου είναι δωρεάν. Περισσότερες πληροφορίες δίνονται στα τηλέφωνα 2105126295, 2105297548 και στην ιστοσελίδα του ΟΣΕ (www.ose.gr).






  

ΠΗΓΗ. dimokratianews.gr