Γλωσσικές οικογένειες της Ευρώπης - Η καταγωγή της ελληνικής γλώσσας

ΔΕΥΤΕΡΑ 20-11-2017

Οι χάρτες που ακολουθούν καταγράφουν όλα εκείνα τα στοιχεία που θα θέλαμε να γνωρίζουμε για τις γλώσσες που μιλιούνται στον πλανήτη μας. 

Σ' αυτούς καταγράφονται πληροφορίες για την καταγωγή των γλωσσών που χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους όλων των χωρών, αλλά και πληροφορίες για τη συγγένεια των γλωσσών.

1. Οι ρίζες των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών

Η σκιτσογράφος Minna Sundberg, ζωγράφισε το δέντρο που απεικονίζει την άμεση σύνδεση μεταξύ των Ευρωπαϊκών και των Ασιατικών γλωσσών, αποδεικύοντας για άλλη μια φορά πως οι περισσότερες γλώσσες του πλανήτη έχουν Ινδοευρωπαϊκές ρίζες.

2. Οι γλώσσες της Βικιπαίδεια

Ο συγκεκριμένος χάρτης απεικονίζει τις γλώσσες στις οποίες είναι γραμμένα τα άρθρα της ηλεκτρονικής εγκυκλοπαίδειας. 
Κάθε χώρα απεικονίζεται με το χρώμα που οι χρήστες μπορούν να διαβάζουν άρθρα μέσω της Βικιπαίδεια στο διαδίκτυο. 

Οι πολίτες των περισσότερων Ευρωπαϊκών χωρών μπορούν να διαβάσουν οποιαδήποτε πληροφορία κυρίως στις γλώσσες τους. 

Ενώ, η γλώσσα που επικρατεί παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα είναι χωρίς αμφιβολία τα Αγγλικά, που επικρατούν και στις Αραβικές χώρες, καθώς μόνο η Συρία να χρησιμοποιεί τα Αραβικά.

Ενώ, παράλληλα βλέπουμε τα Γερμανικά να επικρατούν στη Βολιβία, την Ουρουγουάη και τη Ναμίμπια, γεγονός που οφείλεται στις αποικίες των Γερμανών σε αυτές τις περιοχές.

3. Οι γλωσσικές οικογένειες του κόσμου

Ο χάρτης απεικονίζει τις γλώσσες που ομιλούνται σε κάθε χώρα αλλά και τη συγγένεια που μπορεί να έχουν με άλλες γλώσσες, δείχνοντας έτσι την "καταγωγή" της. 
Έτσι, παρατηρούμε πως η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία κι η Πορτογαλία έχουν το ίδιο χρώμα με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

4. Η γλωσσική πολυμορφία σε όλο τον κόσμο

Ο συγκεκριμένος χάρτης δημιουργήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin και χρησιμοποιώντας πληροφορίες από το Εθνολόγιο, απεικονίζει τη πολυμορφία των γλωσσών σε διάφορες χώρες, όπου ο αριθμός 0 δείχνει πως όλοι οι κάτοικοι μιλούν την ίδια γλώσσα, ενώ ο αριθμός 1 δείχνει πως όλοι έχουν τη δική τους γλώσσα. 

Ακόμη και αν φαντάζει απίθανο υπάρχει χώρα που πλησιάζει τον αριθμό 1, 0.99, η Παπούα στη Νέα Γουινέα, όπου όλοι οι πολίτες μιλούν διαφορετική γλώσσα.

5. Ποιοι μιλούν Αγγλικά στην Ευρώπη

Πολλές χώρες έχουν περισσότερες από μία γλώσσα που χρησιμοποιείται ευρέως, με πολλούς κατοίκους που μαθαίνουν δύο ή περισσότερες. 
Με τα Αγγλικά να αποτελούν τη δεύτερη ή τη τρίτη γλώσσα που μιλούν κάτοικοι των Ευρωπαϊκών χωρών.

Ο χάρτης απεικονίζει με ποσοστά τον πληθυσμό της κάθε χώρας που μιλάει Αγγλικά, εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι εκτός από την Αγγλία, όπου είναι λογικό να γίνεται η μεγαλύτερη χρήση της γλώσσας, το 90% των Ολλανδών μιλάει άπταιστα Αγγλικά. Παράλληλα, το 51% των Ελλήνων κάνει χρήση της Αγγλικής γλώσσας.

6. Πόσες γλώσσες μιλούν οι Ευρωπαίοι;

Οι ευρωπαϊκοί λαοί μιλούν τις περισσότερες γλώσσες, καθώς υπολογίζεται πως μιλούν κατά μέσο όρο δύο γλώσσες. 
Πρωταθλητές και σε αυτή την κατηγορία είναι η Ολλανδοί, που στο σύνολό τους μιλούν τουλάχιστον 3 γλώσσες. 

Ενώ, οι Έλληνες φαίνεται να μιλούν δύο γλώσσες.


7.  Η καταγωγή της ελληνικής γλώσσας

 

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την καταγωγή των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών που μπορεί να συγκρούονται, να είναι αντίπαλες και να προέρχονται από αμφιλεγόμενες γλωσσολογικές μελέτες. 

Σε μια τόσο μακρινή εποχή δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα, παρά μόνο να μελετάμε και να συγκρίνουμε αρχαιολογικά ευρήματα και να διατυπώνουμε υποθέσεις προσπαθώντας να τις επαληθεύσουμε. 

Η δημοφιλέστερη θεωρία, στη οποία θα αναφερθούμε παρακάτω, είναι η υπόθεση Κουργκάν, σύμφωνα με την οποία η πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα ομιλούνταν από τον ομώνυμο χαλκολιθικό πολιτισμό της στέπας, την 5η χιλιετία π.Χ., στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. 

Η μεγάλη ομοιότητα πολλών βασικών λέξεων σε διάφορες γλώσσες οδήγησε στην υπόθεση οτι υπάρχει μια κοινή πρωτογλώσσα, δηλαδή μια γλώσσα που αποτελεί κοινό πρόγονο, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση ονομάστηκε πρωτοινδοευρωπαϊκή.

Από τη σύγκριση λέξεων του πρωτο-λεξιλογίου μπορούμε να υποθέσουμε για τη χρονολογία που έγινε η διάσπαση και η διασπορά της ενιαίας γλώσσας ή για την πιθανή αρχική κοιτίδα του λαού που τη μιλούσε. 

Το γεγονός ότι η λέξη ayes-, που σημαίνει χαλκός, υπάρχει στο ινδοευρωπαϊκό πρωτο-λεξιλόγιο, ενώ δεν υπάρχει αντίστοιχη λέξη για το σίδηρο, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρονολογικά η διάσπαση της ινδοευρωπαϊκής ενότητας τοποθετείται πριν την εποχή του σιδήρου. 

Επίσης, η λέξη θάλασσα δεν υπάρχει στο κοινό ινδοευρωπαϊκό λεξιλόγιο, οπότε αποκλείεται να αποτελεί η Μεσόγειος την αρχική κοιτίδα της ινδοευρωπαϊκής γλώσσας. Ως πιθανή κοιτίδα του ινδοευρωπαϊκού λαού θεωρείται το μεταίχμιο μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ίσως η στέπα των Κιργισίων, ανάμεσα στα Ουράλια όρη και την Κασπία Θάλασσα. 

Ως εποχή της τμηματικής διάσπασης θεωρείται το 5.000 π.Χ., ενώ ως κυριότεροι γλωσσικοί απόγονοι οι Ινδο-Ιρανοί, οι Χεττίτες και οι Αρμένιοι στην Ασία και στην Ευρώπη οι Έλληνες, οι Θρακο-Ιλλυριοί, οι Βαλτο-Σλάβοι, οι Τεύτονες, οι Ιταλοί και οι Κέλτες. 

 Στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια ανήκουν σύγχρονες γλώσσες που ομιλούνται από τουλάχιστον 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους, όπως η αγγλική, η γερμανική, η γαλλική, η πορτογαλική, η ισπανική, η ρωσική, η ιταλική, η ελληνική, η αρμενική, η κουρδική, η αλβανική, η περσική (ή φαρσί), η λιθουανική. 

Επίσης, στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια ανήκουν και γλώσσες που δεν έχουν πια σύγχρονους ομιλητές, όπως η αρχαία ελληνική, η λατινική, η τοχαρική, η σανσκριτική, η χεττιτική.

Η γλώσσα αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους. Η γλωσσική ιδιομορφία ήταν ο συνεκτικός δεσμός, με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες αναγνωρίζονταν αναμεταξύ τους στην Ελλάδα, αλλά και στις απομακρυσμένες αποικίες τους. Εξάλλου, η λέξη «βάρβαρος» είχε αρχικά μόνο γλωσσική σημασία και αναφέρονταν στις ακατανόητες γι' αυτούς γλώσσες που μιλούσαν τα άλλα έθνη. 

Οι Έλληνες δε δημιούργησαν τη γλώσσα τους από το μηδέν, αλλά την κληρονόμησαν από τους προγόνους τους, τους Πρωτοέλληνες, οι οποίοι ήταν ένα από τα πολλά τμήματα στα οποία διασπάστηκαν οι ακόμα πιο μακρινοί πρόγονοι, οι Ινδοευρωπαίοι. 

Το ινδοευρωπαϊκό τμήμα, από το οποίο προέκυψαν οι Έλληνες, χρειάστηκε τουλάχιστον 2.500 χρόνια για να φθάσει από την κοιτίδα ως τον γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας. 

Σ' αυτό το τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα προστέθηκαν στη γλώσσα νεωτερισμοί, οι οποίοι την έκαναν να διαφέρει η πρωτοελληνική από τις άλλες αδελφές γλώσσες των υπόλοιπων ινδοευρωπαϊκών λαών. 

Η πρωτοελληνική γλώσσα, η οποία τοποθετείται πριν το 1600 π.Χ., είναι η αρχαιότερη μορφή της ελληνικής γλώσσας, μετά τη διαφοροποίησή της από την πρωτοινδοευρωπαϊκή και πριν τη διαίρεσή της στις μετέπειτα ελληνικές διαλέκτους (αττική-ιωνική, δωρική, μυκηναϊκή, κλπ). 

Η διαφορετική εξέλιξη καθεμιάς από τις ινδοευρωπαϊκές διαλέκτους, με το πέρασμα των χιλιετιών, είχε ως αποτέλεσμα να αποκλίνουν η μια από την άλλη σε τέτοιο βαθμό, ώστε η αρχική τους συγγένεια να μπορεί να διαπιστωθεί μόνο από τους συγκριτικούς γλωσσολόγους.

Η κάθοδος των Ελλήνων στον ελλαδικό χώρο έγινε κατά κύματα, από τον 20ο έως τον 12ο αιώνα π.Χ.. 

Η ελληνική γλώσσα δέχθηκε την πρώτη ισχυρή επίδραση από τις γλώσσες που μιλούσαν οι προκάτοχοι των Ελλήνων στη χώρα αυτή, οι οποίοι έχουν ονομαστεί Προέλληνες. 

Οι προελληνικές λέξεις που ενσωματώθηκαν στο λεξιλόγιο αφορούσαν χαρακτηριστικά μεσογειακού πολιτισμού, ονόματα φυτών και ζώων, καθώς και ονόματα αντικειμένων και θεσμών που οι Έλληνες τα συνάντησαν για πρώτη φορά. 

Τα 9/10 των αρχαίων ελληνικών τοπωνυμίων, ονόματα νησιών, πόλεων, ποταμών, βουνών, είναι προελληνικής καταγωγής και δεν έχουν κανένα σημασιολογικό αντίκρυσμα στην ελληνική γλώσσα. 

Λέξεις που χρησιμοποιούμε κατά κόρον στην καθομιλουμένη και θεωρούμε αναμφισβήτητα ελληνικές, προέρχονται πιθανότατα από μια εποχή προγενέστερη της εγκατάστασης των Ελλλήνων στη βαλκανική χερσόνησο.

Παραδείγματα τοπωνυμίων είναι τα παρακάτω: Κόρινθος, Λάρισα, Ιλισσός, Υμηττός, Τίρυνς, Παρνασσός, Λυκαβηττός, Μήθυμνα, Ρέθυμνα, Μυκήναι, Αθήναι, καθώς και τα ονόματα όλων σχεδόν των νησιών, όπως: Λήμνος, Λέσβος, Σάμος, Θάσος, Κρήτη, Ίμβρος, Ζάκυνθος, Σκύρος, Νάξος, Κάρπαθος, Τένεδος, Χίος, Κάσος.  

Την ίδια προέλευση φαίνεται ότι έχουν ονόματα φυτών, όπως: υάκινθος, ασφόδελος, κυπάρισσος, νάρκισσος, δάφνη, σύκον, ρόδον, ορίγανος, όλυνθος, τερέβινθος, τέρμινθος, πίσος, μίνθη, αλλά και ζώων, κυρίως ψαριών, όπως: γαλέος, κολίας, σπάρος, χάννη, ορφώς, κωβίος, σκόμβρος, αθερίνη.  

Υπολείμματα της γλώσσας των Προελλήνων φαίνεται πως έχουν και οι φυσιογνωστικοί όροι, λέξεις με έννοιες πολιτισμού, καθώς και ονόματα θεών και μυθικών προσώπων, για παράδειγμα: ζέφυρος, θάλασσα, άναξ, βασιλεύς, ειρήνη, ξίφος, μέγαρον, σάλπιγξ, Αθηνά, Άρτεμις, Ήφαιστος, Ερμής, Αφροδίτη, Πήγασος, Τιτάν, Γίγας.

Η γλωσσική και εθνολογική αφομοίωση των Προελλήνων από του Έλληνες έγινε με πολύ αργούς ρυθμούς. 

Φαίνεται ότι μέχρι τον 5ο αι. π.Χ. ζούσαν σε απόμερα σημεία της Ελλάδας, όπως την Κρήτη, τη Λήμνο, την Ίμβρο και αλλού, αλλόγλωσσοι Προέλληνες. 

Σ' αυτό το γλωσσικό μίγμα που επικρατούσε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας την εποχή αυτή, μέχρι την επικράτηση της ελληνικής, αναφέρονται και οι στίχοι της Οδύσσειας για την Κρήτη:

... εν δ' άνθρωποι

πολλοί, απειρέσιοι, και εννήκοντα πόληες.

Άλλη δ' άλλων γλώσσα, μεμιγμένη εν μεν Αχαιοί

εν δ' Ετεόκρητες μεγαλήτορες, εν δε Κύδωνες

Δωριέες τε τριχάικες, διοί τε Πελασγοί.

Αργότερα, μετά την αφομοίωση των προελληνικών στοιχείων, η ελληνική γλώσσα δέχθηκε επιρροές και από τις γλώσσες των ανατολικών λαών. 

Για παράδειγμα, σημιτική προέλευση έχουν λέξεις όπως: βίβλος, λίβανος, αρραβών, κύμινον, μύρρα, φύκος, περιστερά, αιγυπτιακή προέλευση έχουν λέξεις όπως: έβενος, όασις, οθόνη, νίτρον, ενώ περσική οι λέξεις: σατράπης, παράδεισος, ακινάκης, αναξυρίς, παρασάγγης.

Ο πολιτισμός των Προελλήνων επηρέασε βαθιά τους Έλληνες. 

Ο νέος λαός, που προήλθε από τη βαθμιαία αφομοίωση των προελληνικών στοιχείων, δε θυμάται πια τα εθνολογικά του χαρακτηριστικά και θεωρεί τον εαυτό του ότι ήταν ανέκαθεν ιθαγενής στον ελλαδικό χώρο. 

Οι μεγάλες ομοιότητες, που παρουσιάζουν οι γλώσσες της Ευρασίας μεταξύ τους, δηλώνουν ότι αυτές οι γλώσσες έχουν κάποιο κοινό πρόγονο και ομιλούνταν από ανθρώπους που ζούσαν σε έναν συγκεκριμένο γεωγραφικό τόπο. 

Λόγω κάποιων περιστάσεων, όπως μετανάστευση, πόλεμος ή εμπόριο, οι άνθρωποι εξαπλώθηκαν και η γλώσσα τους διαφοροποιήθηκε, γεννώντας ποικίλες θυγατρικές γλώσσες. 

Οι διαφορές που παρατηρούνται οφείλονται στο πέρασμα του χρόνου, καθώς και στην επίδραση των τοπικών γλωσσών που προϋπήρχαν.

ΠΗΓΗ. 1. news247.gr
              2. falsefaith.blogspot.gr