Η μεγάλη ληστεία του τρένου - Τα σχέδια ξεπουλήματος του ελληνικού σιδηροδρόμου θυμίζουν το έγκλημα ενός κατά συρροή δολοφόνου, ο οποίος παραμένει ασύλληπτος εδώ και σχεδόν μισό αιώνα.....

ΚΥΡΙΑΚΗ 6-11-2016

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την πρώτη προβολή της ταινίας «Η μεγάλη ληστεία του τρένου» του Έντουιν Πόρτερ – ενός έργου σταθμού στην έβδομη τέχνη, όχι τόσο για την καλλιτεχνική της αξία, όσο για τις νέες τεχνικές κινηματογράφησης που εισήγαγε. 

Η σκηνή του ληστή που πυροβολεί προς την κάμερα θα εμπνεύσει αργότερα την περίφημη έναρξη των ταινιών του Τζέιμς Μποντ, ενώ ο Μάρτιν Σκορσέζε θα αποτίσει φόρο τιμής αντιγράφοντας την στα «Καλά παιδιά».

Ο πραγματικός πρωταγωνιστής της ταινίας όμως είναι το τρένο – και αυτό δεν αποτελεί σχόλιο για τις υποκριτικές ικανότητες των ηθοποιών, όπως συνέβαινε παλαιότερα με έργα σαν την Αννα Καρένινα. 

 

Στις αρχές του 20ου αιώνα στο συλλογικό υποσυνείδητο των ΗΠΑ ο σιδηρόδρομος αποτελούσε σύμβολο της τεχνολογικής προόδου αλλά και της κερδοσκοπικής μανίας που οδήγησε στις μεγάλες χρηματιστηριακές φούσκες του 19ου αιώνα. 

 

Η εγκατάλειψη των μεγάλων έργων υποδομής σε ιδιώτες προκάλεσε ένα από τα μεγαλύτερα κύματα σπέκουλας στην οικονομική ιστορία των ΗΠΑ, συγκρίσιμο με την φούσκα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας αλλά και της αγοράς ακινήτων.

 

Τα λεγόμενα μπλουζ των τρένων, τα οποία θα αποτελέσουν ξεχωριστό μουσικό είδος μαζί με τη μουσική των φυλακών, εκφράζουν συμπτωματικά και τα συναισθήματα δεκάδων μικροεπενδυτών που θα δουν τις οικονομίες τους να εξανεμίζονται.

Κάποτε έφτιαξα ένα σιδηρόδρομο ίκανο να τρέχει ενάντια στο χρόνο. Τώρα χρειάζομαι να μου δανείσεις μερικά ψιλά.

Brother Can you Spare a Dime – Bing Crosby

Η Ευρώπη, όπως φαίνεται, θα μάθει κάτι από τα παθήματα των Αμερικανών επενδυτών και θα αναθέσει στο δημόσιο τομέα την κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία του σιδηροδρόμου. 

 

Για πολλούς και διαφορετικούς λόγους, που συνδέονται και με την ανάγκη μεταφοράς στρατευμάτων στις πολεμικές αναμετρήσεις, τα ευρωπαϊκά κράτη θα επενδύσουν στον σιδηρόδρομο και δεν θα το μετανιώσουν. 

 

Ο δημόσιος σιδηρόδρομος γίνεται ένα τμήμα του ευρωπαϊκού κοινωνικού συμβολαίου, όπου το κράτος αντιμετωπίζει τις μετακινήσεις σαν δημόσιο αγαθό και αναλαμβάνει να το προστατεύσει. 

 

Τα δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς μετατρέπονται σε σύμβολο ενός ολόκληρου πολιτισμού.

 

Οι ίδιοι άνεμοι του φιλελευθερισμού όμως που κάποτε σάρωναν τις αμερικανικές χρηματαγορές, θα επανέλθουν ισχυρότεροι μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. 

 

Μάταια προσπαθούσαν καλλιτέχνες όπως ο Ελβις Πρίσλει, ο Τζόνι Κας ή ακόμη και ο Μπομπ Ντίλαν να διατηρήσουν κάτι από τη μουσική παράδοση των τρένων στα έργα τους. 

 

Το νέο μουσικό τέμπο έβγαινε τώρα από τραγούδια όπως το Route 66 και τις ερμηνείες του Τσακ Μπέρι και του Νατ Κινγκ Κόουλ.

 

 

 

Ο αυτοκινητόδρομος που συνέδεε το Σικάγο με το Λος Άντζελες – η «μητέρα όλων των δρόμων», όπως τον αποκαλούσαν στις ΗΠΑ – έρχεται να εκφράσει το κυρίαρχο οικονομικό αλλά και ιδεολογικό μοντέλο. Απέναντι στη συλλογική μετακίνηση πρέπει να κυριαρχήσει ο ατομισμός που θα στηρίξει το μικροαστικό όνειρο της απόκτησης ενός αυτοκινήτου και θα θέσει σε λειτουργία τις αλυσίδες μαζικής παραγωγής.

 

Η μελωδία του Route 66 θα περάσει σχεδόν βίαια στην Ευρώπη όταν ομάδες Αμερικανών μηχανικών, με τη στήριξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, επιβάλλουν στα κράτη που έχουν δεχθεί βοήθεια από το σχέδιο Μάρσαλ να εγκαταλείψουν τους σιδηροδρόμους χάριν των αυτοκινητόδρομων. 

 

Η Ελλάδα, όπως μας εξηγούσε παλαιότερα ο ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ Γ. Σαρηγιάννης, θα γλιτώσει από αυτό το πρώτο κύμα διάλυσης, λόγω του εμφυλίου πολέμου καθώς ο εθνικός στρατός χρειαζόταν το δίκτυο για τη μεταφορά στρατιωτών και πολεμοφοδίων και έτσι αντέδρασε στα αμερικανικά σχέδια.

 

Αντίθετα οι Τούρκοι δικτάτορες έφτασαν στο άλλο άκρο συνδέοντας ιδεολογικά τον σιδηρόδρομο με την πρώην Σοβιετική Ένωση. Τα «τρένα είναι κομμουνιστικά» έλεγε ο δοτός πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ, προκαλώντας ο θαυμασμό ακόμη και της Μάργκαρετ Θάτσερ.

 

Η δεύτερη ληστεία του τρένου

 

Έναν αιώνα λοιπόν μετά τη Μεγάλη Ληστεία του Τρένου ο τίτλος της ταινίας επανέρχεται στο προσκήνιο καθώς νέες ομάδες «ληστών» επιτίθενται στα τρένα και τώρα, όπως και τότε, βασικοί χαμένοι είναι οι επιβάτες.

 

Η προσπάθεια ιδιωτικοποίησης μεγάλου τμήματος των σιδηροδρόμων σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες (όπου τα τρένα παραμένουν κατά 90% υπό δημόσιο έλεγχο) κλιμακώθηκε με την παρέμβαση του ΔΝΤ – θυμίζοντας σε ορισμένους ότι το ξεπούλημα των τρένων είχε πάντα και μια ιδεολογική χροιά.

 

Το παράδειγμα των αποτυχημένων ιδιωτικοποιήσεων της Βρετανίας, όπου οι φορολογούμενοι πληρώνουν τα ακριβότερα κόμιστρα στην Ευρώπη ενώ οι κρατικές επιδοτήσεις έχουν πενταπλασιαστεί φτάνοντας τα τέσσερα δις στερλίνες ετησίως, δεν φαίνεται να συγκινούν τις κυβερνήσεις της Μεσογείου. 

 

Όπως αδιάφορους φαίνεται να αφήνει τους κυβερνητικούς εταίρους και το γεγονός ότι επτά στου δέκα Βρετανούς ζητούν την επανεθνικοποίηση του σιδηροδρόμου, ο οποίος παρεμπιπτόντως ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από τις (κρατικές) εταιρείες της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ολλανδίας.

 

Αντιμέτωπος με αυτή την κωμικοτραγική κατάσταση, ο Κεν Λόουτς παρουσίασε ήδη από τα πρώτα χρόνια των βρετανικών ιδιωτικοποιήσεων την ταινία The Navigators, όπως πάντα από την σκοπιά των εργαζομένων. 

 

«Ένας μηχανοδηγός ήρθε και μου πρότεινε αυτή την ιδέα» έλεγε παλαιότερα στο INFOWAR ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης που έζησε την δημόσια ακμή και την ιδιωτική παρακμή των βρετανικών σιδηροδρόμων. 

 

«Κοιτάξτε να το παλέψετε» μου είπε αφού είχαμε κλείσει το μικρόφωνο με τη στοργή ενός πατέρα που βλέπει την καταστροφή να απειλεί τα παιδιά του.

 

 

ΠΗΓΗ. ΜΗΧΑΝΟΔΗΓΟΙ ΤΡΑΙΝΟΣΕ