Ο Πολιτισμός και το Περιβάλλον

ΠΕΜΠΤΗ 25-6-2015

Η διαμόρφωση ενός κατοικημένου γεωγραφικού χώρου αντικατοπτρίζει την πολιτισμική δραστηριότητα της κοινωνίας του. Αυτή εκφράζεται σε μια διαλεκτική ανθρώπου-φύσης. 

Η φύση προσφέρει το σκηνικό, το πλαίσιο λειτουργίας με το έδαφος, το κλίμα, τις πρώτες ύλες και δέχεται τις επεμβά-σεις του ανθρώπου, που εγγράφονται και αποτυπώνονται επάνω της στη διαδρομή της ιστορικής του παρουσίας. 

Οι επεμβάσεις αυτές αποτελούν τεκμήρια της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, της τεχνολογίας και της οργάνωσης της παραγωγής του. 

 Η αξία της φύσης και το πεπερασμένο των φυσικών πόρων, δεν είναι νέα αντίληψη του σύγχρονου κόσμου, όπως και τα οικολογικά προβλήματα δεν είναι σημερινά. Συνετέλεσαν στην παρακμή πολλών αρχαίων πολιτισμών, όπου στους χώρους συναντάμε σήμερα ερήμους ή υποβαθμισμένους βιολο-γικά χώρους. 

Τη φθορά αυτή των φυσικών πόρων εξισορροπούσαν τα απέ-ραντα αποθέματα του πλανήτη σε ηπείρους που δεν είχαν ακόμα κατοικηθεί ή όπου η ανθρώπινη παρουσία δεν είχε ανατρέψει τη φυσική ισορροπία του περιβάλλοντος.

Ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να οικειοποιηθεί το φυσικό περιβάλλον δημιουργεί πολιτισμό. Η ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας είναι μια διαρκής παρέμβαση στις φυσικές διαδικασίες. 

Από τις παρεμβάσεις αυτές, η φύση χάνει την λειτουργικότητά της και γίνεται τμήμα του πολιτισμού. Υποτάσσε-ται στις ανθρώπινες δραστηριότητες, π.χ. στην τεχνολογία, με την οποία διαχειρίζεται ο άνθρωπος την παραγωγική του δραστηριότητα.

Το ανθρώπινο γένος βρίσκεται σε κίνδυνο. Η πείνα, η ένδεια, οι αρρώστιες που τείνουν να γίνουν επιδημίες, οι πολεμικές συγκρούσεις, τα ναρκωτικά, η τρομοκρατία, απειλούν τη μοίρα και την επιβίωση της πλειοψηφίας των συνανθρώπων μας. 

Ακόμα, τα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα, πλήττουν σήμερα τον πλανήτη μας και έχουν περιορίσει την αντοχή του οικο-συστήματος, έτσι ώστε, να διαγράφεται χρονικά η ανατροπή του. 

Το ανθρώπινο γένος βρίσκεται σε σύγκρουση, όχι μόνο μεταξύ του, αλλά και με το χώρο, δηλαδή με τη Γη που το στεγάζει.

 Οι παρεμβάσεις γίνονται με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και εκφράζουν τα χαρακτηριστικά της κοινωνικής συγκρότησης, της κοσμοθεωρίας και της θεώρησης της σχέσης ανθρώπου-φύσης. Κάθε ιστορική περίοδος εκπροσω-πείται από το δικό της ιστορικό τοπίο.

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που πλήττουν σήμερα τον κόσμο, είναι ακριβώς η συνέπεια της λανθασμένης πορείας που ακολουθεί ο πολιτισμός μας. 

Η αγωγή και η παιδεία του σύγχρονου ανθρώπου τον οδήγησαν σε ένα τρόπο ζωής μονοδιάστατο, που επιδιώκει τη μονομερή, χωρίς όρια, μεγέ-θυνση των υλικών αγαθών στην κοινωνία της αφθονίας και της κατανάλωσης. 

Οι κοινωνίες της αφθονίας είναι σε μεγάλο βαθμό κοινωνίες της καταστρο-φής. Έχοντας ανατραφεί με αντιανθρωπιστικές και καθαρά υλιστικές αρχές, ευνόησαν τη δημιουργία του ανθρώπου-καταναλωτή.

Οι προωθημένες τεχνικές έδωσαν μεγάλη ώθηση σε εφαρμογές που επηρε-άζουν θετικά, αλλά και αρνητικά τη ζωή μας. Προσφέρουν δυνατότητες υπέρβασης των εμποδίων, που εθεωρούντο μέχρι σήμερα ανυπέρβλητα. 

Η ταύτιση της προόδου με την απόκτηση περισσότερων καταναλωτικών αγαθών και ανέσεων, μας αιχμαλώτισε σε ένα τεχνητό τρόπο ζωής, που ανατρέπει βασικές βιολογικές λειτουργίες, με τις οποίες είχε λειτουργήσει η ζωή επί εκατομμύρια χρόνια. 

Ο τεχνικός πολιτισμός μας, προσφέρει εναλλα-κτικούς δρόμους για συμπλήρωση, αντικατάσταση ή και ανατροπή, ακόμα και της προγραμματισμένης νομοτέλειας, στην οποία όλα τα πλάσματα γύρω μας υπακούουν. 

Οι επιτυχημένες προσπάθειες των ερευνητών, έθεσαν στη διάθεσή μας δυνάμεις που ο ανθρώπινος νους δεν θα μπορούσε να συλλάβει λίγα χρόνια πριν. Μπορούμε να καταστρέψουμε το ανθρώπινο γένος μέσα σε λίγες μέρες, χάρις σε έναν πυρηνικό πόλεμο ή με ανατίναξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα.

Αν σ’ αυτόν τον αγώνα δρόμου, ο έλεγχος χαθεί και οι καταστροφές κατά-στούν αναπότρεπτες, δεν θα αποτελέσει αυτό την καταδίκη, την αποτυχία της εξέλιξής μας;

Η τεχνολογία μπορεί ασφαλώς να παίζει σημαντικό ρόλο σε άλλους κρίσιμους τομείς: της υγείας, της διατροφής, της επικοινωνίας και να οδηγήσει σε μία μεταβατική περίοδο προς μία οικολογικά ισορροπημένη κοινωνία, ποτέ όμως δεν θα μπορέσει να επιλύσει τα μεγάλα προβλήματα που απειλούν την βιόσφαιρα και τον πολιτισμό μας. 

Να σταματήσουμε το άγχος και την αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου για το μέλλον του; Να δώσουμε ελπίδα και όραμα στους νέους; Η πρόκληση που καλούμεθα να αντιμετωπίσουμε, δεν έχει προηγούμενο στη ζωή μας. Έχουμε προχωρήσει σε μια αδίστακτη εκμετάλλευση της Γης, που δεν έχει σχέση με την ανάπτυξη.

Άραγε θα κατορθώσουμε να θεραπεύσουμε τη φύση, της οποίας την ισορρο-πία έχουμε ανατρέψει; 

Θα κατορθώσουμε να επαναφέρουμε την ατμόσφαι-ρα και τα νερά στην παλαιά τους βιοχημική ισορροπία; 

Να απαλλάξουμε την γη από τα απόβλητα, τους ρύπους, τα σκουπίδια, τα καυσαέρια, τα τοξικά που έχουμε συσσωρεύσει; 

Να ελέγχουμε ή να επαναφέρουμε τη θερμοκρα-σία του πλανήτη σε όρια που να μην προκαλέσουν κλιματικές διαταραχές; Να επουλώσουμε το στρώμα του όζοντος; 

Να σταματήσουμε την εξαφάνιση των φυτικών και ζωικών ειδών; Την ερημοποίηση, την αποδάσωση της Γης; Τη ρύπανση των μεγαλουπόλεων;

Η αναθεώρηση της συμπεριφοράς μας απέναντι στη φύση, σημαίνει τη διαμόρφωση ενός νέου ήθους, όπου ο έλεγχος των αναγκών και ο σεβασμός του περιβάλλοντος θα δημιουργήσουν μια νέα ισορροπία, έναν νέο κώδικα αξιών. Η φύση πρέπει να γίνει και πάλι ο κύριος παιδαγωγός του ανθρώπου, είναι ανάγκη επιτακτική.

Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα λαών, εθνών, πολιτισμών που δεν κατόρθωσαν να περάσουν στο επόμενο στάδιο και κατέρευσαν. Άφηναν πίσω τους ερείπια και υποβαθμισμένες εκτάσεις. 

Όμως δεν έθεταν σε κίνδυνο ούτε το ανθρώπινο, ούτε το βιολογικό απόθεμα της Γης. Σήμερα τίθεται το ερώτημα, αν ο δυτικός πολιτισμός θα μπορέσει να περάσει το τεστ της επιβίωσης και να αναχαιτήσει την παρακμή, που άρχισε να διαγράφεται με αναπροσαρμογή σε νέες πολιτιστικές και ηθικές αξίες. Ίδωμεν…

 ΚΕΙΜΕΝΟ.     Δημήτρης Η. Λούκας

                      Καθηγητής Πολιτειολόγος

     Πρόεδρος της Ενώσεως Δημοσιογράφων

            & Συγραφέων Τουρισμού Ελλάδος

                                       (ΕΔΣΤΕ)

 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ .  ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΠΠΑΣ

 ΕΣΤΑΛΗ ΑΠΟ.

  KL.  ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΠΠΑΣ  ( basilapas@karmalappa.gr )

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΑΞΙΔΙ ΙΣΤΟΡΙΑ  

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΠΟΛΥΘΕΑΜΑΤΩΝ -

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

www.KARMA LAPPA.gr