Αποτελεί συνέχεια της έμπρακτης τιμής στα χιλιάδες μέλη και οπαδούς του ΚΚΕ, στους χιλιάδες αγωνιστές που εξορίστηκαν εκεί και κράτησαν ψηλά τη σημαία του αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης, στο Κόμμα που από τα σπλάχνα του βγήκαν τέτοιοι λαϊκοί αγωνιστές.
Μέσα από το ντοκιμαντέρ θα περιπλανηθούμε σε αυτόν τον τόπο όπου οι σύντροφοί μας «κουβαλώντας στη ράχη την πέτρα και το θάνατο» λογάριασαν «τη ζωή και το θάνατο». Θα μάθουμε για τη φρίκη της Μακρονήσου μέσα από τα συστηματικά βασανιστήρια του αστικού κράτους, αλλά και για εκείνη τη «μεγάλη απόφαση στην καρδιά», για εκείνη τη «φωτιά κάτου από το φόβο που καίει το φόβο».
Είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τον σκηνοθέτη Σήφη Στάμου και τους Αλέξανδρο Βαλσαμή και Νίκη Κυριαζή, μέλη του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, που ανέλαβαν το σενάριο του ντοκιμαντέρ και μας «ξενάγησαν» σε διάφορες πτυχές του.
-- Αλλη μια παραγωγή αφιερωμένη σε πλευρές από την πλούσια Ιστορία του Κόμματος. Πώς δουλέψατε για την υλοποίηση του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ;
Σ. Στάμου: Οπως όλες οι προηγούμενες πρόσφατες παραγωγές του ΚΚΕ, από την πρώτη δουλειά για τον ΔΣΕ έως την τελευταία για τη Μακρόνησο, ενεργοποιείται ένας μηχανισμός μελών και φίλων του Κόμματος που δουλεύουν κυριολεκτικά ακούραστα για κάθε στάδιο του ντοκιμαντέρ.
Ετοιμάζοντας το πρώτο στάδιο, αυτό της έρευνας, δουλεύοντας υπό τη σκέπη του Κόμματος αποκτήσαμε ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Ποιο είναι αυτό; Η δουλειά της τεκμηρίωσης της ιστορικής αλήθειας από την πλευρά του Κόμματος, που είναι σε διαρκή εξέλιξη. Προϋπάρχει και προπορεύεται, και αυτό κάνει τη δουλειά του κινηματογραφιστή πιο «εύκολη», ταυτόχρονα όμως την κάνει και αρκετά περίπλοκη. Αφενός «εύκολη» γιατί αποκτά στα χέρια του ένα «έτοιμο» υλικό, αφετέρου περίπλοκη γιατί υπάρχει ένα τεράστιο υλικό που δυσκολεύεται κανείς να ξεδιαλέξει, και καμιά φορά δεν τολμά να «κλείσει» σε 1 ώρα και 20 λεπτά.
Τρανταχτό παράδειγμα, η τρομερά πλήρης δουλειά που είχε γίνει από το Κόμμα πριν από αρκετά χρόνια με τη δημοσίευση του τρίτομου έργου για τη Μακρόνησο, που αποτέλεσε και τη βάση του ντοκιμαντέρ στο στάδιο της έρευνας και του σεναρίου.
Ετσι, ξεκίνησε μια μακρά διαδικασία επιλογής και μια ακόμη πιο μακρά διαδικασία ηχογράφησης του κειμένου από καταξιωμένους ηθοποιούς, καταθέτοντας ο καθένας ένα κομμάτι του εαυτού του με μεγάλο συγκινησιακό φόρτο. Η συγκίνηση ήταν ακόμα μεγαλύτερη όταν τουλάχιστον οι μισοί ηθοποιοί μάς αποκάλυπταν ότι οι πατεράδες τους πέρασαν κι αυτοί από το θανατονήσι...
Για την οπτική αποτύπωση του σεναρίου, μια αρκετά απαιτητική δουλειά για ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ, στήθηκε ένα επιτελείο νέων και μεγαλύτερων σε ηλικία κινηματογραφιστών που ανέλαβε να αποτυπώσει τον τόπο βασανισμού όπως είναι σήμερα, από το βορειότερο μέχρι το νοτιότερο άκρο του και για όλα τα τάγματα. Ζητούμενο ήταν να έχουμε την πιο πλήρη καταγραφή που έχει γίνει μέχρι σήμερα, να ξεχωρίσουμε σημεία και μέρη που δεν είχαν καταγραφεί, ίσως, ποτέ.
Φυσικά, από το Αρχείο του Κόμματος αντλήσαμε τον κύριο όγκο των φωτογραφιών της περιόδου, καθώς και χαρακτικών, πινάκων και άλλων έργων τέχνης που αποτύπωσαν την κόλαση και τροφοδότησαν με σπάνιες εικόνες το ντοκιμαντέρ. Ηταν ζητούμενο για εμάς να προβληθεί το ντοκουμέντο.
Και, τέλος, η πιο επίπονη δουλειά, αυτή του μοντάζ, που λειτουργώντας ως καταλύτης του κινηματογραφικού έργου έπρεπε να συνδυάσει όλα τα παραπάνω με τον αρμονικότερο τρόπο.
-- Το ντοκιμαντέρ βασίζεται σε 36 μαρτυρίες. Πώς δουλέψατε όλο αυτό το υλικό που απλωνόταν μπροστά σας;
Α. Βαλσαμής: Η Μακρόνησος αποτελεί τον πιο εμβληματικό τόπο εξορίας και μαρτυρίου στην Ελλάδα, με περίπου εκατό χιλιάδες εξόριστους να έχουν περάσει σταδιακά από το νησί.
Οπως μπορεί να καταλάβει κανείς, όσο μεγάλο είναι το πλήθος των εξόριστων, άλλο τόσο μεγάλο είναι το πλήθος των γραπτών μαρτυριών και των βιντεοσκοπημένων συνεντεύξεων των πρωταγωνιστών, των βιβλίων για το κολαστήριο, των δημοσιευμάτων σε εφημερίδες της εποχής, αλλά και της επίσημης κυβερνητικής προπαγάνδας που προσπαθούσε να κάνει το μαύρο άσπρο.
Πρώτα από όλα, λοιπόν, έπρεπε να συγκεντρώσουμε και να γνωρίσουμε αυτό το υλικό. Να μελετήσουμε τα κείμενα, να ακούσουμε τους εξόριστους αλλά και να περπατήσουμε στα βήματά τους στο νησί. Να δούμε από κοντά τη «γλαροφωλιά», τις χαράδρες, το «τρελάδικο», το θέατρο του Α' Τάγματος και τα άλλα μαρτυρικά σημεία.
Για τη συγκέντρωση του υλικού πολύτιμη βοήθεια ήταν το τρίτομο «Μακρόνησος, ιστορικός τόπος», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής», με ιστορικά στοιχεία και μαρτυρίες αγωνιστών, καθώς επίσης το Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ, που ήταν πηγή για πλήθος παλαιότερων βιβλίων Μακρονησιωτών, βιντεοσκοπημένων και γραπτών μαρτυριών και άλλου ανέκδοτου υλικού.
Ν. Κυριαζή: Ηταν πραγματικά μία πολύ κοπιαστική εργασία η μελέτη όλου του υλικού, γιατί ο όγκος των σελίδων που έπρεπε να επεξεργαστούμε ήταν τεράστιος, αλλά και γιατί κάθε ανάγνωση προκαλούσε ανατριχίλα, εικόνες φρίκης που δοκίμαζαν την αντοχή μας και μόνο στη σκέψη.
Προσπαθήσαμε να καταγράψουμε τις μαρτυρίες έτσι που να αποκαλύπτονται τα πιο σημαντικά γεγονότα, σε συνδυασμό και με την πορεία της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας: Η απελευθέρωση από τους Γερμανούς το 1944, και λίγο αργότερα η ίδρυση του στρατοπέδου της Μακρονήσου, το 1947, σύμφωνα με αγγλικό εγχειρίδιο, για τους «παραπλανημένους», όσους είχαν «προσβληθεί» από το «μικρόβιο» του κομμουνισμού, η μεγάλη σφαγή στις 29/2/1948, ο αγώνας του ΔΣΕ και η επέκταση της Μακρονήσου μετά το 1949.
Ταυτόχρονα, προσπαθήσαμε να φανεί ο όγκος των αγωνιστών που βασανίστηκαν, καθώς και το γεγονός ότι δεν υπήρχαν διακρίσεις για κανέναν - στρατιώτες, αξιωματικοί, πολιτικοί κρατούμενοι, γυναίκες με τα παιδιά τους, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, όλοι αντιμετωπίστηκαν με το ίδιο λυσσαλέο μένος.
Τέλος, προσπαθήσαμε να συνδέσουμε τις μαρτυρίες με τις εικόνες που καταγράψαμε από τον χώρο. Αφηγήσεις και περιγραφές που ζωντανεύουν με τρόπο ανατριχιαστικό μέσα στα ερείπια που έχουν απομείνει, το Α', το Β', το Γ' Τάγμα, το Σύρμα, η ΣΦΑ, ο 7ος Λόχος, το Ειδικό Σχολείο Αναμορφώσεως Γυναικών (ΕΣΑΓ) και άλλα.
Διατηρήσαμε τις μαρτυρίες πιστά όπως καταγράφονται στις πηγές, χωρίς παρεμβάσεις και παρεμβολές. Τις αντιμετωπίζουμε ως ιστορικές πηγές, καταγράφουν την ιστορική αλήθεια και αυτή θελήσαμε να διαφυλάξουμε. Αλλωστε η καθαρότητα της σκέψης και η ποιότητα του λόγου είναι τέτοιες που δεν χρειάστηκε καμία παρέμβαση. Παράλληλα, συμπεριλάβαμε αποσπάσματα από το ποιητικό έργο σπουδαίων Ελλήνων λογοτεχνών - του Γιάννη Ρίτσου, του Μενέλαου Λουντέμη, του Γιώργου Φαρσακίδη. Είναι άλλωστε και αυτά πιστές μαρτυρίες της πραγματικότητας που βίωσαν ως εξόριστοι στη Μακρόνησο.
-- Τι θα δούμε στο ντοκιμαντέρ;
Σ. Στάμου: Το ντοκιμαντέρ είναι μια παράθεση σπάνιων δεδομένων της καθημερινότητας των κρατουμένων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία μελών του Κόμματος, αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης, πολεμιστών ενάντια στον ναζισμό και τον φασισμό. Είναι, από την άλλη, η ηθική τους νίκη απέναντι σε ένα σύστημα οργανωμένο και επιστημονικά έτοιμο να λυγίσει κάθε προσπάθεια άλματος της ανθρωπότητας προς τα μπροστά. Είναι η αποτύπωση του ψυχικού τους σθένους και της ανωτερότητας που τους χάριζε απλόχερα η κοσμοθεωρία του μαρξισμού - λενινισμού, της πιο υψηλής σκέψης που έβγαλε ποτέ η ανθρωπότητα. Μπορεί κάποιος άραγε να τα νικήσει; Το ντοκιμαντέρ το ίδιο είναι η πιο βροντερή απάντηση: Οχι, κανείς δεν μπορεί να τα νικήσει όλα αυτά...
-- Τι είναι αυτό που επιδιώκετε να μείνει στον σημερινό θεατή για τη Μακρόνησο;
Ν. Kυριαζή: Είναι μεγάλο ευτύχημα το γεγονός ότι οι αγωνιστές, οι εξόριστοι της Μακρονήσου, οι συναγωνιστές και οι σύντροφοί μας φρόντισαν να καταγράψουν τα μαρτυρικά τους βιώματα, φρόντισαν με πόνο ψυχής να μιλήσουν για όσα πέρασαν, ώστε να μην ξεχαστούν, να μη λησμονηθούν από κανέναν. Φρόντισαν να πλουτίσουν τις σελίδες της Ιστορίας, αφού πρώτα είχαν φροντίσει με τη στάση ζωής τους να πλουτίσουν την ίδια την Ιστορία του τόπου μας με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία τους. Αυτό το παράδειγμα θέλουμε να μείνει στον σημερινό άνθρωπο, στους νέους, στους εργαζόμενους, σε όσους σήμερα δοκιμάζονται από τη σύγχρονη βία του βάρβαρου εκμεταλλευτικού καπιταλιστικού συστήματος.
Η αντοχή στις δοκιμασίες, η αφοσίωση στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο, η αισιοδοξία για την τελική δικαίωση, η οργάνωση και η συντροφικότητα, η δημιουργικότητα και η ευαισθησία φωτίζουν τις σύγχρονες ανάγκες του αγώνα που είναι σε εξέλιξη και οφείλουμε να είμαστε πρωταγωνιστές.
Α. Βαλσαμής: Δεν θέλαμε να μείνουμε μόνο στην αποτύπωση της ιστορίας και των φριχτών βασανιστηρίων που χρησιμοποίησε το αστικό κράτος για να κάμψει τη θέληση των κομμουνιστών και των συμμάχων τους, δηλαδή αυτών που απελευθέρωσαν την Ελλάδα από την τριπλή φασιστική κατοχή, προκειμένου να τσακίσει τελικά τη θέληση ενός ολόκληρου λαού που είχε το «θράσος» να θέλει να είναι «αφέντης στον τόπο του».
Θέλαμε να φωτίσουμε και το γιατί αυτοί οι άνθρωποι μπόρεσαν και κράτησαν κάτω από αυτές τις εφιαλτικές συνθήκες.
Πώς κατάφεραν να νικήσουν την τρομοκρατία, τα βασανιστήρια, τον ίδιο τον θάνατο.
Πώς οι εξόριστοι κομμουνιστές αντιμετώπισαν τη συνεχή βία με τη συντροφικότητα, πώς η γνώση ότι η πάλη τους είχε ελπιδοφόρα προοπτική έγινε το φως που τους κρατούσε τις νύχτες της απομόνωσης, πώς χρησιμοποίησαν τον πολιτισμό και το γέλιο ως απάντηση στη βαρβαρότητα της αστικής τάξης και, τέλος, πώς η σωστή προετοιμασία και οργάνωση των αγωνιστών μπορεί να τους ατσαλώσει ώστε να ξεπεράσουν ακόμα και τα μεγαλύτερα εμπόδια.
Αλλωστε, όπως μας άφησε παρακαταθήκη ο Μακρονησιώτης Δημήτρης Τατάκης, «όλα τα πλάνα της ανθρώπινης αντοχής οι αγωνιστές τα ξεπερνάνε, όταν πιστεύουν και θέλουν. Δεν υπάρχουν άπαρτα φρούρια για τους κομμουνιστές».
- Η είσοδος θα γίνεται αυστηρά με προσκλήσεις. Το επόμενο διάστημα θα προβληθεί σε εκδηλώσεις από τις Κομματικές Οργανώσεις του ΚΚΕ.
ΠΗΓΗ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου