Ε, λοιπόν, ναι: Επανάσταση!

ΤΡΙΤΗ 25-10-2016

Του Νίκου Μπογιόπουλου







Τον περασμένο Γενάρη πραγματοποιήθηκε στο Νταβός το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Κεντρικό του θέμα ήταν η «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση».

Η εξέταση δηλαδή της ραγδαίας ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, της εισαγωγής στην παραγωγική διαδικασία όλο και περισσότερων τεχνολογικών δυνατοτήτων και των επιπτώσεων που έχει στην ζωή των ανθρώπων.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Φόρουμ, με βάση σχετική έρευνα που διενεργήθηκε σε 15 χώρες, η αυτοματοποίηση της παραγωγής με την ένταξη στην παραγωγική διαδικασία της ρομποτικής, θα έχει ως αποτέλεσμα να έχουν χαθεί μέχρι το 2020 πάνω από 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας!

Ενώ λοιπόν η ανθρώπινη διάνοια και ο ανθρώπινος μόχθος επιφέρουν μια ασύλληπτη επιστημονική πρόοδο, αυτή η πρόοδος με την συνεπαγόμενη δυνατότητα αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, παρότι μπορεί να εξασφαλίσει τη μείωση του εργάσιμου χρόνου, την καλύτερη ποιότητα ζωής, περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τους εργαζομένους, εγκλωβισμένη καθώς είναι στο πλαίσιο των εκμεταλλευτικών παραγωγικών σχέσεων, όχι μόνο δεν βελτιώνει τη ζωή των ανθρώπων αλλά μετατρέπεται σε εισιτήριο μαζικής ανεργίας! 

Έναν αιώνα πριν η Ρόζα Λούξεμπουργκ (αποδίδοντας στον Ένγκελς μια φράση που κατά πάσα πιθανότητα ανήκει στον Καρλ Κάουτσκι), έγραφε:

«Ο Φρίντριχ Ένγκελς είπε κάποτε:«Η αστική κοινωνία βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα: ή πέρασμα στο σοσιαλισμό ή ξανακατρακύλισμα της ανθρωπότητας στη βαρβαρότητα».

Τι σήμαινε όμως «ξανακατρακύλισμα στη βαρβαρότητα» από το σημερινό επίπεδο του ευρωπαϊκού πολιτισμού; Μέχρι σήμερα διαβάζουμε, αναμφισβήτητα, τα λόγια αυτά χωρίς να εμβαθύνουμε στο νόημα που κρύβουν και τα παραθέτουμε χωρίς να προαισθανόμαστε την τρομερή βαρύτητά τους.

Σήμερα όμως, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας για να καταλάβουμε τι σημαίνει κατρακύλισμα της αστικής κοινωνίας στη βαρβαρότητα».

Αλήθεια πόσο δύσκολο είναι ξαναδιαβάζοντας αυτά τα λόγια να αντιληφθούμε τι σημαίνει καπιταλιστική βαρβαρότητα; 

Και τούτο ειδικά στις σημερινές συνθήκες που η επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερους όρους εργασίας και διαβίωσης του ανθρώπινου πληθυσμού αλλά που στο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα της κεφαλαιοκρατικής ιδιοκτησίας η τεχνολογική ανάπτυξη φτάνει να ισοδυναμεί με το αντίθετο: 

Με εκτεταμένη ανεργία και φτωχοποίηση.

Χαρακτηριστική απόδειξη αυτής της αξεπέραστης αντίφασης του καπιταλισμού, από τη μια να εκτινάσσονται οι παραγωγικές δυνατότητες αλλά από την άλλη να παρεμποδίζεται η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, ήταν η πληροφορία ότι η πολυεθνική «Foxconn», προμηθευτής των εταιρειών «Apple» και  «Samsung», εισήγαγε 60.000 ρομπότ στο εργοστάσιό της στην Κίνα, με αποτέλεσμα την αντικατάσταση – σύμφωνα με δημοσιεύματα της «SouthChinaMorningPost»και δηλώσεις τοπικών αξιωματούχων – αντίστοιχου αριθμού εργατών.

Η «Foxconn» που δεν είναι η μόνη που μειώνει το εργατικό δυναμικό της μέσω της ρομποτικής (πάνω από 30 εταιρείες κινούνται στην ίδια κατεύθυνση στην περιοχή Κουνσάν της Κίνας) ισχυρίστηκε, βέβαια, ότι ναι μεν εισάγει ρομπότ στην παραγωγικής της διαδικασία, αλλά θα… διατηρήσει το εργατικό δυναμικό της. 

Η αλήθεια, προφανώς, είναι άλλη και είναι αυτή που ομολόγησαν οι «αφέντες» από το Νταβός.

Σωστά, επομένως, σημειώνεται ότι ενώ τα τεχνολογικά θαύματα παρέχουν όλες τις προϋποθέσεις ώστε να τεθούν στην υπηρεσία της βελτίωσης των συνθηκών της ζωής των εργαζομένων, αξιοποιούνται στην αντίθετη κατεύθυνση, υπακούοντας σε ένα και μοναδικό κριτήριο: 

Την μεγιστοποίηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου ως αποτέλεσμα της κεφαλαιοκρατικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής.

Εδώ αξίζει να πάμε λίγο πιο πίσω στο χρόνο, για να δούμε μια ακόμα όψη του ίδιου νομίσματος: Η εταιρεία «Apple» είδε τη χρηματιστηριακή της αξία το 2009 να εκτινάσσεται στα 222 δισ. δολάρια. 

Η µεγάλη επιτυχία µιας εταιρείας που τη δεκαετία του ’90 κινδύνευε µε καταστροφή οφείλετο στο νέο της προϊόν, το iPad. Όταν έγινε η παρουσίαση της νέας ταµπλέτας του iPad στο Τόκιο, που η τιµή της κυµαινόταν από 500 µέχρι 800 δολάρια, τα ειδησεογραφικά πρακτορεία µετέδωσαν από την Ιαπωνία ότι είχαν δημιουργηθεί ουρές χιλιάδων αδηµονούντων αγοραστών έξω από τα καταστήµατα. 

Σε διάστηµα ενός µήνα η Apple είχε πουλήσει ένα εκατοµµύριο iPad.

Στις 28 Μάη του 2010, την ίδια µέρα δηλαδή που τα διεθνή πρακτορεία ανακοίνωναν την έλευση του νέου iPad, µετέδιδαν µια ακόµα είδηση: ο 13ος στη σειρά εργάτης της εταιρείας «Foxconn» στη νότια Κίνα που είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει ήταν ένας 25χρονος. 

Η απόπειρα σηµειώθηκε λίγες ώρες µετά τηναυτοκτονία ενός άλλου 23χρονου συναδέλφου του που είχε πηδήξει από το µπαλκόνι του κοιτώνα του.

Αυτά στο εργοστάσιο της «Foxconn» όπου, µεταξύ άλλων εταιρειών (Sony, Nokia, Packard, κ.ά.) κατασκευάζονται και οι συσκευές της Apple. Οι εργάτες (ανάµεσά τους και όσοι αυτοκτόνησαν – όλοι κάτω των 25 ετών) δούλευαν τουλάχιστον 12 ώρες την ηµέρα, έξι µέρες τη βδοµάδα, µε εξευτελιστικές αµοιβές των 300 δολαρίων το µήνα. 

Αµείβονταν, δηλαδή, µε µηνιαίες αποδοχές που κινούνται κάτω από το ήµισυ της τιµής πώλησης ενός µόνο iPad. 

Εργάζονταν σε καθεστώς«στρατιωτικής πειθαρχίας», χωρίς να επιτρέπεται να ανταλλάξουν ούτε µια λέξη µεταξύ τους κατά τη διάρκεια της δουλειάς.

Μετά το κύµα των αυτοκτονιών, που σύµφωνα µε το Παρατηρητήριο Εργασίας οφείλεται στη λειτουργία του εργοστασίου ως κάτεργου και στο γεγονός ότι αφενός η ανθρώπινη αξιοπρέπεια των εργατών καταρρακώνεται από το καθεστώς της εργοδοτικής τροµοκρατίας, αφετέρου η βιολογική τους αντοχή εξαντλείται από τις πολύωρες βάρδιες, η εταιρεία «Foxconn» έλαβε µέτρα: 

Ανακοίνωσε στους εργαζοµένους ότι θα πρέπει πλέον να δεσµεύονται εγγράφως ότι… δε θα αυτοκτονήσουν (Δρόµοι της Ειρήνης, τεύχος 49, Απρίλης-Ιούνης 2010).

Εντούτοις, παρά τις ενυπόγραφες δεσµεύσεις, παρά το σφράγισμα των παραθύρων, παρά τα µέτρα υποχρεωτικής ψυχανάλυσης στα οποία υποβλήθηκαν οι εργαζόµενοι, το Γενάρη του 2011 µια ακόµα 25χρονη εργαζόμενη µπήκε στη λίστα των αυτοχείρων. 

Ίσως τα ρομπότ να τηρήσουν καλύτερα την δέσμευσή τους να μην… αυτοκτονούν.

Τα παραπάνω, θα ισχυριστούν κάποιοι, ότι ναι μεν συμβαίνουν, αλλά μόνο στο «σιδηρούν παραπέτασμα» των τριτοκοσμικών εργοταξίων του φτηνού εργατικού κόστους.

Επειδή, μάλλον, οι εικόνες από τον δικό µας κόσμο, τον «πρώτο» κόσµο, οι εικόνες από τις ουρές των ανέργων στους δρόµους της Νέας Υόρκης ή οι εικόνες των συσσιτίων στην Αθήνα δεν τους λένε τίποτα, ας θυµηθούµε την υπόθεση «FranceTelecom».

Στη «FranceTelecom», τα κέρδη της οποίας το 2008 ανήλθαν σε 4,5 δισ. ευρώ, το 2008 και το 2009 ο αριθµός των εργαζοµένων της που αυτοκτόνησαν έφτασε στα 35 άτοµα. 

Μέχρι τον Ιανουάριο του 2011 ο συνολικός αριθµός των αυτοκτονιών είχε ανέλθει στις 58. Παραµονή της Πρωτοµαγιάς του 2011 γνωστοποιήθηκε η αυτοκτονία δύο ακόµαεργαζοµένων της «FranceTelecom». 

Ο ένας ήταν πατέρας τριών παιδιών. 

Ο δεύτερος, που µάλιστα είχε οριστεί µέλος της επιτροπής-στάχτη στα µάτια που συγκρότησε η εταιρεία για την «πρόληψη των ατυχηµάτων», µην αντέχοντας τους εξευτελισµούς και τις πιέσεις, αυτοπυρπολήθηκε στο πάρκινγκ της εταιρείας.

Οι αυτοκτονίες, όπως προέκυψε τόσο από τα σηµειώµατα των αυτοχείρων όσο και από τις έρευνες των συνδικάτων, συνδέονταν άµεσα µε τις τακτικές της υπερεντατικοποίησης της εκµετάλλευσης και της ηθικής κακοποίησης των εργαζοµένων από την εταιρεία. Διακηρυγµένος στόχος της «FranceTelecom» αποτελεί η διατήρηση της ανταγωνιστικότητάς της έναντι των υπόλοιπων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην κινητή τηλεφωνία και στο διαδίκτυο. 

Όπως αποκαλύφθηκε το Σεπτέµβρη του 2010, η εταιρεία την προηγούµενη διετία είχε προχωρήσει στην εξειδίκευση ενός ολόκληρου στρατού στελεχών της µε αποστολή «να κάνουν αφόρητη τη ζωή των εργαζοµένων» και µε απώτερο σκοπό να τους εξαναγκάσουν να παραιτηθούν.

Τα σχέδια κερδοφορίας της εταιρείας προέβλεπαν µείωση προσωπικού κατά 22.000, αλλά η «FranceTelecom», καθότι ηµικρατική, δεν µπορούσε να απολύσει με ευκολία τους εργαζοµένους. Έτσι έπρεπε να βρει άλλους τρόπους για να απαλλαγεί από την παρουσία τους.

Είναι τέτοιο το «µακάβριο µεγαλείο» του καπιταλισµού, που ως µέθοδο απαλλαγής του από τους «περιττούς» εργαζοµένους συµπεριλαµβάνειακόµα και τη µέθοδο των αυτοκτονιών. Υπ’ αυτή την έννοια, η ανεργία λόγω της εισαγωγής ρομπότ στη θέση του εργάτη, θα μπορούσε συγκρινόμενη με την μέθοδο της αυτοκτονίας, να θεωρηθεί έως και… φιλανθρωπία.

Πόσο διαφέρουν, λοιπόν, οι αυτοκτονίες στον εργασιακό Μεσαίωνα της Κίνας από τις αυτοκτονίες στα εργασιακά κάτεργα της Γαλλίας;

Αλλά ας αφήσουµε τα εργασιακά Τάρταρα της Κίνας, τα «πολιτισμένα» κάτεργα της Γαλλίας (ας προσπεράσουμε ακόμα και τις αυτοκτονίες της κρίσης, όπως η προχτεσινή, εδώ στην πατρίδα μας) και ας έρθουµε στη Γερµανία, την έτερη µαζί µε τη Γαλλία«ατµοµηχανή της Ευρώπης». 

Ιδού πώς παράγεται ο «ατµός» και τούτο προ Μνημονίων και προ κρίσης:

«… η απασχόληση εκµισθούµενων εργαζοµένων ανήλθε από 782 χιλιάδες το 2001 σε 1.200 χιλιάδες εργαζοµένους το 2006. Στο εργοστάσιο της Μερσεντές στο Worth ένας στους δέκα εργαζοµένους είναι εκµισθωµένος.

Το ίδιο συµβαίνει και σε πολλές άλλες µεγάλες επιχειρήσεις, όπως η Siemens. Η Siemens µάλιστα στον ισολογισµό της καταχωρεί τις δαπάνες για τους εκµισθωµένουςεργαζόµενους όχι στις δαπάνες για µισθούς αλλά στις δαπάνες για υλικά!» (Γιώργος Σταµάτης, Περί Νεοφιλελευθερισµού, εκδόσεις ΚΨΜ).

Αυτά συμβαίνουν σε συνθήκες τρίτης και τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Κάποιοι, όμως, παριστάνουν ότι δεν αντιλαμβάνονται τα λόγια της Λούξεμπουργκ. Ας τα επαναλάβουμε:

«Σήμερα όμως, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά γύρω μας για να καταλάβουμε τι σημαίνει κατρακύλισμα της αστικής κοινωνίας στη βαρβαρότητα».

Ζούμε, δηλαδή, σε μια κοινωνία που ξεχειλίζει βαρβαρότητα την στιγμή που η ασύλληπτη ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήµης κάνει περισσότερο εφικτή από ποτέ την «άλλη» κοινωνία, όπως µεγαλοφυώς το είχε περιγράψει ο Αριστοτέλης:

«Αν κάθε όργανο– έλεγε -µπορούσε να κάνει τη δουλειά του, διατασσόµενο ή προαισθανόµενο από µόνο του όπως λέγεται για τα αγάλµατα του Δαιδάλου ή τους τρίποδες του Ηφαίστου (…) αν λοιπόν οι σαΐτες ύφαιναν µόνες τους και τα πλήκτρα έκρουαν µόνα τους τις χορδές της κιθάρας, τότε ούτε οι αρχιτεχνίτες θα είχαν ανάγκη από βοηθούς ούτε οι αφέντες από δούλους»(Αριστοτέλης, Πολιτικά I).

Τι διαφορετικό ισχυρίζεται ο Μαρξ; 

Τι διαφορετικό επιβεβαιώνεται µέσα από τις διαρκείς καπιταλιστικές κρίσεις αν όχι, ότι σε τέτοιες συνθήκες επιστημονικοτεχνικής ανάπτυξης είναι απολύτως εφικτή µια άλλη κοινωνία,  µια κοµµουνιστική κοινωνία, ότι δηλαδή είναι ορατή από την άποψη των αντικειμενικών συνθηκών η ελπίδα της απελευθέρωσης από τον καταναγκασµό;

Τι άλλο επιβεβαιώνει η εποχή της ρομποτικής αν όχι την δυνατότητα µιας κοινωνίας όπου

«το αληθινό βασίλειο της ελευθερίας αρχίζει εκεί που σταµατά η αναγκαιότητα, εκεί που η εργασία δεν µετατρέπεται σε εµπόρευµα, αλλά αποτελεί αυτοσκοπό και µέσο για να εκφράσει ο άνθρωπος τις πλούσιες δηµιουργικές του ικανότητες.

Όταν η αναγκαστική εργασία αντικατασταθεί από τη δηµιουργική εργασία, όταν η ελευθερία του ενός ατόµου γίνει όρος και προϋπόθεση για την ελευθερία των άλλων ατόµων, τότε, µέσα στο κλίµα της γενικής ελευθερίας, που είναι η ουσία της ανθρώπινης φύσης, θα κάνει την εµφάνισή του ο καινούριος τύπος του ολοκληρωµένου ανθρώπου».

Και πώς θα γίνει αυτό; 

Όχι, προφανώς, µε εκκλήσεις στην ηθική των καπιταλιστών και των πολιτικών τους εκπροσώπων. 

Ούτε µε την προσµονή ότι οι κεφαλαιοκράτες θα «αυτοκτονήσουν». Ούτε πολύ περισσότερο µε την υποταγή των προλετάριων στον πόλεµο που έχουν εξαπολύσει οι πλουτοκράτες εναντίον τους.

Άλλος τρόπος για να μπει τέλος στην διαιώνιση του καθεστώτος «αφέντες – δούλοι» δεν υπάρχει από το πέρασμα της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής στους «δούλους». 

Με την συνακόλουθη αξιοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας προς όφελος των «δούλων». 

Που, όμως, για να πάψουν να είναι «δούλοι» δεν έχει εφευρεθεί άλλος τρόπος από εκείνον που σε σαφή µαρξιστική-λενινιστική διάλεκτο διατύπωσε ο Βάρναλης:

«Άιντε θύµα, άιντε ψώνιο,/ άιντε Σύµβολον αιώνιο!/ Αν ξυπνήσεις, µονοµιάς/ θάρτει ανάποδα ο ντουνιάς».

«Μα αυτό σημαίνει επανάσταση;», θα σουφρώσουν την μυτούλα τους οι κύριοι και οι κυρίες επί των τιμών. 

Μα ναι, καλέ! Επανάσταση! 

Που για να είναι τέτοια δεν μπορεί παρά να αποτελεί το συνειδητό και απολύτως δημοκρατικό έργο της συντριπτικής πλειοψηφίας των  εκατομμυρίων καταπιεσμένων απέναντι στην οικτρή μειοψηφία των καταπιεστών τους. 

Και όπως μας λένε οι ταγοί μας και οι κάθε λογής πασιφιστές μας – έτσι δεν μας λένε; – δεν υπάρχει τίποτα δημοκρατικότερο από τον σεβασμό της θέλησης των εκατομμυρίων. 

Η’ μήπως όχι;

Όσο για τους άλλους, που θα αρχίσουν τα γνωστά «και πως θα γίνει;», «και ποιος θα την κάνει;», και «αφού» το ένα και «αφού» το άλλο, για να το λήξουμε – προς το παρόν και χωρίς τη συνήθη στρεψοδικία που ανάγει την εργατική επανάσταση σε σκηνοθετημένο στο πόδι μονόπρακτο ώστε να περνάμε την ώρα μας και τη ζωή μας κουβεντιάζοντας για τα φωτιστικά εφέ ενός ανύπαρκτου λόγω της ατέρμονης αμπελοφιλοσοφίας σκηνικού – ας περιοριστούν να απαντήσουν: 

Ναι ή ου; 

Αποδέχονται αυτή την προοπτική ως προοπτική, ναι ή όχι; Και αν ναι, αφού το καταθέσουν και εκτεθούν γι’ αυτό χωρίς περιστροφές και αν πράγματι το εννοούνε όσοι λένε ότι το εννοούνε, τότε έχει νόημα η συζήτηση και για το «τι» και για το «πως». 

Επανάσταση, λοιπόν; Προσωπικά απαντάμε ανεπιφύλακτα:

«Ναι». 

Γιατί, εκτός όλων των υπολοίπων, μιας και ο Τσίπρας, ο Μητσοτάκης, ο Σαμαράς, ο Βενιζέλος δεν χάνουν ευκαιρία να μας υπόσχονται ότι η επερχόμενη 200η επέτειος του ’21 θα είναι ονειρεμένη, ας θυμηθούμε κι αυτό: 

«Η επανάσταση σε μερικούς μπορεί να μην αρέσει/ μα είναι ο μόνος σίγουρος και δίκαιος τρόπος/ να καθαρίσεις απ’ το ρίπος τους ανθρώπους» (Λόρδος Μπάυρον)

ΠΗΓΗ. imerodromos.gr