Ορισμένες πλευρές για την Υγιεινή και Ασφάλεια στην εργασία - Αποσπάσματα από την παρέμβαση του Βασίλη Όψιμου, τεχνικού επιθεωρητή εργασίας, σε ημερίδα που διοργάνωσε το ΕΚ Λάρισας, στις 12/12

ΣΑΒΒΑΤΟ 4-1-2014

Ο καπιταλιστής και το αστικό κράτος (ως συλλογικός καπιταλιστής) επιδιώκουν τη συνεχή αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης. 

Γνωρίζουν πολύ καλά αυτό που έδειξε ο Μαρξ, ότι «στην αύξηση της αξίας της εργατικής δύναμης αντιστοιχεί μια πτώση της υπεραξίας», μια μείωση του κέρδους τους.

 
Προσπαθούν, λοιπόν, ιδιαίτερα σε περιόδους συμπίεσης του ποσοστού κέρδους τους, να περιορίσουν εκείνο το κομμάτι του κοινωνικού προϊόντος που πάει στην εργατική τάξη, είτε άμεσα με τη μορφή του μισθού εργασίας είτε έμμεσα με τη μορφή των ασφαλιστικών εισφορών ή των εξόδων για μέτρα Υγιεινής και Ασφάλειας.
Βιομήχανοι και μεγαλοεργολάβοι ζυγίζουν τη ζωή του εργάτη με το κόστος για τη λήψη των μέτρων ασφάλειας και διαλέγουν πάντα αυτό που θα μεγαλώσει περισσότερο τα κέρδη τους. 
Η πλάστιγγα σχεδόν πάντα γέρνει σε βάρος της ζωής και της υγείας του εργάτη.

Σε αυτήν την προσπάθεια του κεφαλαίου, το αστικό κράτος δεν είναι ένας ουδέτερος παρατηρητής αλλά μέσα από τη νομοθεσία που διαμορφώνει και υλοποιεί, μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό και μέσα από τη λειτουργία των ίδιων των κρατικών υπηρεσιών, τάσσεται ενεργητικά με τη μεριά των μονοπωλίων.

Καθημερινά η κυβερνητική πολιτική οδηγεί στην παραπέρα υποβάθμιση των όποιων ελεγκτικών μηχανισμών υφίστανται (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας - ΣΕΠΕ), στην παραπέρα ελαστικοποίηση στην εφαρμογή της νομοθεσίας για την Υγιεινή και Ασφάλεια. 
Μια νομοθεσία που, παρά τους κομπασμούς κάποιων που θέλουν να παριστάνουν τους σωτήρες, δε χαρίστηκε αλλά κατακτήθηκε με σκληρούς αγώνες από τους εργαζόμενους της πατρίδας μας.

Ενδεικτικά στοιχεία για το ΣΕΠΕ

 

Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες πλευρές από την καθημερινή λειτουργία του κομματιού εκείνου του ΣΕΠΕ που ασχολείται με τα εργατικά ατυχήματα και τους ελέγχους για τα μέτρα Υγιεινής και Ασφάλειας, πλευρές που καταδεικνύουν τη σκόπιμη απαξίωσή του από την κυβέρνηση προς όφελος της κερδοφορίας του κεφαλαίου:

1. Από τους 377 Τεχνικούς και Υγειονομικούς Επιθεωρητές Εργασίας, που προβλέπονταν από ένα ήδη εξαιρετικά «ντροπαλό» και κουτσουρεμένο, σε σχέση με το παρελθόν, οργανόγραμμα του ΣΕΠΕ (Ν. 3996/11), υπηρετούσαν στις αρχές του 2013 σε ολόκληρη την Ελλάδα μόνο 285, από τους οποίους μόνο οι 260 στις μάχιμες υπηρεσίες της πρώτης γραμμής! 

Σημειώνουμε ότι οι κενές οργανικές θέσεις καταργήθηκαν με επόμενο νόμο της κυβέρνησης την ίδια χρονιά. 

Το δυναμικό αυτό πρέπει να φέρει σε πέρας τον έλεγχο των συνθηκών Υγιεινής και Ασφάλειας σε εκατοντάδες χιλιάδες χώρους εργασίας. 

Αν πάρουμε μόνο τις επιχειρήσεις μεταποίησης, αφήνοντας δηλαδή απ' έξω γιαπιά, δήμους, ξενοδοχεία, εστιατόρια, κ.τλ., αναλογούν πρόχειρα στον κάθε επιθεωρητή 330 επιχειρήσεις! 

Η αν υπολογίσουμε ότι ο κάθε έλεγχος γίνεται από συνεργείο 2 επιθεωρητών, αναλογούν στον καθένα γύρω στις 660 επιχειρήσεις! Είναι αντιληπτό πόσο «αποτελεσματικός» και «συχνός» μπορεί να είναι αυτός ο έλεγχος και ο πάντα αναγκαίος επανέλεγχος.

 

2. Στην περιοχή της Αθήνας 30 Τεχνικοί και Υγειονομικοί Επιθεωρητές καλούνται να ελέγξουν πάνω από 1.000 επιχειρήσεις με πάνω από 50 εργαζόμενους η καθεμία, δεκάδες χιλιάδες μικρότερες και αυτό με τη χρήση ενός (1) υπηρεσιακού αυτοκινήτου, καθώς και με μια ισχνή παρουσία γραμματειακού προσωπικού (2-3 ανά περιφερειακή υπηρεσία από προγράμματα διαθεσιμοτήτων και μετατάξεων) για να στηρίξει τη γραφειοκρατική πλευρά του ελεγκτικού έργου. 

Συνολικά, ολόκληρο το ΣΕΠΕ πανελλαδικά έχει στη διάθεσή του μόλις 21 αυτοκίνητα!

 

3. Η απασχόληση με ένα μεγάλο όγκο γραφειοκρατικής δουλειάς, ουσιαστικά άσχετης με τα καθήκοντα του επιθεωρητή, καταναλώνει πάνω από το 50% του καθημερινού χρόνου εργασίας.

 

4. Στη σκόπιμη υπονόμευση των ελεγκτικών μηχανισμών πρέπει να προστεθεί και η απίστευτα χρονοβόρα διαδικασία των κυρώσεων (πρόστιμα, μηνύσεις), που στην πράξη ακυρώνει την αποτελεσματικότητά τους, οδηγεί στην ατιμωρησία των ενόχων για τα εργατικά ατυχήματα και την παραβίαση των κανόνων Υγιεινής και Ασφάλειας. Για παράδειγμα, το 2011 τα συνολικά πρόστιμα που επιβλήθηκαν από τις Επιθεωρήσεις Ασφάλειας και Υγείας ήταν 1,7 εκατ. ευρώ, ποσό κυριολεκτικά σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στα κέρδη του κεφαλαίου. 

Ενα μεγάλο μέρος αυτών των προστίμων δεν εισπράττεται αλλά διεκδικείται από τους εργοδότες η ακύρωσή τους μέσω του δικαστικού δρόμου.

 

5. Ενα ακόμα στοιχείο, που έχει ιδιαίτερη σημασία για την Υγιεινή και Ασφάλεια στους χώρους των Δήμων, πρώτα και κύρια στα συνεργεία καθαριότητας. 

Οι Επιθεωρήσεις Εργασίας, παρά την ύπαρξη ενός στοιχειώδους ανθρώπινου επιστημονικού δυναμικού, ασχολούνται ελάχιστα με ελέγχους χημικών και βιολογικών παραγόντων ή με θέματα επαγγελματικών ασθενειών. 

Οι λόγοι έχουν να κάνουν με την παντελή έλλειψη της υλικοτεχνικής υποδομής που απαιτείται για τέτοιους ελέγχους, η απουσία της αναγκαίας εξειδίκευσης λόγω του τεράστιου όγκου των πιο ορατών προτεραιοτήτων (π.χ. οικοδομικά έργα) και των εργατικών ατυχημάτων, η για δεκαετίες απουσία οποιασδήποτε προσπάθειας από την κρατική πολιτική για τη διερεύνηση των επαγγελματικών ασθενειών που συνδέονται με συγκεκριμένους κλάδους, πράγμα που θα συνεπαγόταν βέβαια και για τους αντίστοιχους εργοδότες το κόστος μιας εισφοράς για τον επαγγελματικό κίνδυνο.

 

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το 2011 οι συνολικοί έλεγχοι (και επανέλεγχοι) που πραγματοποιήθηκαν πανελλαδικά σε υπηρεσίες καθαριότητας και αποκομιδής απορριμμάτων των ΟΤΑ, ήταν μόλις 155 (το 0,5% των συνολικών ελέγχων του ΣΕΠΕ)! Ακόμα και αυτοί ήταν αρκετοί για να δείξουν ότι σε πολλές περιπτώσεις η επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων ήταν πρακτικά ανύπαρκτη. Ενα μεγάλο μέρος των εργαζομένων δεν περνούσε τις αναγκαίες εξετάσεις, το 65% δεν εμβολιάζονταν και για το 75% δεν τηρούνταν οι προβλεπόμενοι ιατρικοί φάκελοι.

Ο ταξικός χαρακτήρας της κυβερνητικής πολιτικής

 

Η κόκκινη κλωστή που συνδέει όλα αυτά τα προβλήματα (και πολύ περισσότερα) που συναντιούνται καθημερινά στους χώρους δουλειάς, είναι η απόλυτη προσήλωση της κυβερνητικής πολιτικής στην εξυπηρέτηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου μέσα από την παραπέρα μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης.

Οι κομπασμοί της ηγεσίας του ΣΕΠΕ ότι η μείωση των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων τα τελευταία χρόνια (από 104 το 2008, σε 39 το 2011) οφείλεται «και στον καθοριστικό ρόλο που παίζει (...) η ελεγκτική και ενημερωτική δράση του ΣΕΠΕ», αποδεικνύονται γρήγορα κούφια λόγια, αρκεί να σκεφτεί κανείς τη ραγδαία μείωση της οικονομικής δραστηριότητας από το 2008 και μετά, ιδιαίτερα σε κλάδους με υψηλό δείκτη ατυχημάτων, όπως οι κατασκευές.

Είναι ενδεικτικό ότι το διάστημα αυτό τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στις κατασκευές μειώθηκαν από 48 στα 18, με τη μεγάλη μείωση να σημειώνεται στους θανάτους από πτώση (από 29 σε 4), κατηγορία ατυχημάτων που συνοδεύει την καθαυτό οικοδομή.

Αξίζει επιπλέον να τονίσουμε ότι υπήρχαν το 2011 άλλα 31 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα που προσδιορίζονται στις επίσημες εκθέσεις ως οφειλόμενα σε «παθολογικά αίτια». 
Με δεδομένο το συνολικό προσανατολισμό της Επιθεώρησης Εργασίας, όπως αυτός καθορίζεται από την κυβερνητική πολιτική, και τις σοβαρότατες ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή και δυναμικό, είναι βάσιμο να αναρωτιέται κανείς αν πίσω από τέτοια ατυχήματα βρίσκονται εργασιακοί παράγοντες (π.χ. χημικοί παράγοντες, θερμική καταπόνηση, εντατικοποίηση εργασίας και εξοντωτικά ωράρια κ.τλ.) που επιδεινώνουν ήδη υπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις.

Απουσιάζουν επίσης από τον κατάλογο των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων ατυχήματα που αφορούν εργάτες γης, ναυτεργάτες, εργάτες ορυχείων, αυτοαπασχολούμενους μικρο-εργολάβους, που η νομοθεσία θεωρεί ότι βρίσκονται εκτός δικαιοδοσίας της Επιθεώρησης Εργασίας.

Στόχοι πάλης

 

Ουσιαστικές λύσεις μπορούν να υπάρξουν μόνο αν και τα ζητήματα αυτά αποτελέσουν πεδίο αντιπαράθεσης, πάλης και διεκδίκησης του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, μέλημα των ίδιων των εργαζόμενων στους χώρους δουλειάς, κόντρα στο φόβο της απόλυσης και της ανεργίας, που κουρελιάζει την όποια νομοθεσία υπάρχει για τις Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας. 
Μόνο οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μπορούν να επιβάλλουν την καθημερινή και μακρόχρονη προστασία της υγείας και της ασφάλειας τους.
Σημειώνουμε κάποιες πλευρές που πρέπει να μπουν άμεσα στο στόχαστρο της ενεργητικής παρέμβασης και διεκδίκησης του εργατικού κινήματος στην αντιπαράθεσή του με το κεφάλαιο και τις κυβερνήσεις του:

• Ριζική ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και της υλικοτεχνικής υποδομής του ΣΕΠΕ. Προσανατολισμός στο έλεγχο της αποκλειστικής εργοδοτικής ευθύνης και στη συνδυασμένη εφαρμογή του συνόλου της νομοθεσίας. 
• Συνδυασμένη δράση των Τεχνικών - Υγειονομικών Επιθεωρήσεων με τις Κοινωνικές Επιθεωρήσεις για την αντιμετώπιση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την Υγιεινή και Ασφάλεια (π.χ. εξοντωτικά ωράρια, μαύρη εργασία, εργασία ανηλίκων, κ.τλ.).
• Κατοχύρωση της εργοδοτικής εισφοράς για την ασφαλιστική κάλυψη του εργαζόμενου από τον επαγγελματικό κίνδυνο σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
• Υπεράσπιση και διεύρυνση του πλαισίου των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων. Ο οποιοσδήποτε αποχαρακτηρισμός επαγγελμάτων, με όποια πρόφαση και αν επιχειρηθεί (αναθεώρηση νομοθεσίας για την Υγιεινή και Ασφάλεια κ.τλ.), θα ήταν εγκληματικός.
• Συγκρότηση και ανάπτυξη των ΕΣΥΠΠ (Εσωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης), ιδιαίτερα στο Δημόσιο Τομέα, με άμεσο στόχο πάλης την κατάργηση της επιχειρηματικής δράσης στον τομέα προστασίας και πρόληψης (ΕΞΥΠΠ) και δημιουργίας ενός κρατικού σώματος Τεχνικών Ασφαλείας και Γιατρών Εργασίας.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι καθαρό ότι η διεκδίκηση λύσεων στα ζητήματα της Υγιεινής και Ασφάλειας είναι αξεχώριστη από τον αγώνα για την προστασία των κοινωνικο - ασφαλιστικών δικαιωμάτων, για τη μη ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, για την καταπολέμηση της ανεργίας, για την ανάπτυξη της δημοκρατίας στους χώρους δουλειάς.
Είναι, σε τελική ανάλυση, αξεχώριστη από την πάλη για τη συνολική ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής, για την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων, για την κατάργηση της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης και την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, όπου κριτήριο της παραγωγής θα είναι αποκλειστικά οι ανθρώπινες ανάγκες. 
Οσο δύσκολες και να φαντάζουν τέτοιες λύσεις, στο φόντο της «παντοδυναμίας» των επιχειρηματικών συμφερόντων, είναι ταυτόχρονα και οι μόνες ρεαλιστικές, γιατί ανταποκρίνονται στους καημούς και τις αγωνίες της εργατικής τάξης.


ΠΗΓΗ. rizospastis