ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Ο ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΜΕ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΙΕΡΑΣ ΟΔΟΥ ΣΤΟ ΑΙΓΑΛΕΩ

Ο αρχαιολογικός χώρος που περιλαμβάνει τμήμα της αρχαίας Ιεράς οδού, βρίσκεται στην Πλατεία Εσταυρωμένου στο Αιγάλεω και στη θέση του ομώνυμου σταθμού του Μετρό.
Η Ιερά οδός ήταν η κυριότερη Ιερά οδός της αρχαιότητας και οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Ξεκινούσε από την Ιερά πύλη στον Κεραμεικό και ακολουθούσε σχεδόν το σημερινό ομώνυμο δρόμο. Οι δρόμοι στους οποίους διδόταν το όνομα Ιερά οδός στα αρχαία χρόνια οδηγούσαν κυρίως σε ιερά και από αυτούς περνούσαν θρησκευτικές πομπές επίσημων εορτών.
Στο πλαίσιο της επέκτασης της Γραμμής 3 του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Αθηνών στην περιοχή του Αιγάλεω, διεξήχθη ανασκαφική έρευνα, η οποία αποκάλυψε τμήμα της αρχαίας Ιεράς οδού και εκατέρωθεν της λείψανα παρόδιου νεκροταφείου.

Αποκαλύφτηκαν αποσπασματικά 18 τάφοι διαφόρων ειδών, κεραμοσκεπείς, λακκοειδείς, πυρές, ένας εγχυτρισμός καθώς και οι πυθμένες τριών σαρκοφάγων. Όπως προαναφέρθηκε, ήταν εντελώς επιφανειακοί και κατά συνέπεια κατεστραμμένοι. Τα κτερίσματα τους διασκορπισμένα σε όλο το χώρο περιορίζονται σε λίγα πινάκια, αρυβαλλοειδή ληκύθια και κανθάρους που χρονολογούνται κυρίως στον 4ο αι. π.Χ. Γενικώς η κεραμική που συγκεντρώθηκε από όλον τον ανασκαφικό χώρο χρονολογείται από τον 5ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 20ο αι. μ.Χ. εξαιτίας της επιφανειακής θέσης των αρχαίων αφ΄ ενός και των πολλαπλών παραβιάσεων του χώρου αφ΄ ετέρου.
Επίσης, οι επιβάτες του Μετρό θα μπορούν να θαυμάσουν τα αντικείμενα και τα κτερίσματα του νεκροταφείου, που είναι τοποθετημένα σε επίτοιχες γυάλινες προθήκες, στους διαδρόμους του σταθμού Αιγάλεω.

Από τα ευρήματα της έκθεσης, ξεχωρίζουν τα οστά ενός άταφου αλόγου, το οποίο πνίγηκε σε μια από τις πλημμύρες του Κηφισού. Από τα δεδομένα της ανασκαφής, προκύπτει ότι έπεσε και θάφτηκε από τις προσχώσεις της πλημμύρας, με το κεφάλι του ελαφρά ανασηκωμένο, σε μια ύστατη προσπάθεια να κρατηθεί πάνω από το επίπεδο της λάσπης που κατέκλυσε τα πάντα.
Σε παλαιότερες σωστικές ανασκαφές, κυρίως στα έργα διαπλάτυνσης του σύγχρονου δρόμου, η Ιερά οδός είχε αποκαλυφτεί αποσπασματικά, μόνο όμως στην ανασκαφή της πλατείας Εσταυρωμένου η οδός αποκαλύφτηκε σε όλο της το πλάτος και σε τόσο μεγάλο μήκος. Για το λόγο αυτό, με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ03/36415/2329/30-7-1999 κηρύχθηκε διατηρητέα, ορατή και επισκέψιμη.

 ΤΕΤΑΡΤΗ 19-12-2012 4.10 μμ
 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ : ΘΑΝΟΣ

 

ΙΣΤΟΡΙΑ : Ιερά Οδός, ανατολικό τμήμα…

Βαδίζοντας από τον Κεραμεικό έως τον εσταυρωμένο

 

    Η πόλη μας «σηματοδοτείται» από έναν από τους αρχαιότερους οδικούς άξονες της Ευρώπης, την Ιερά Οδό ή «Ελευσινία οδό» που ένωνε την Αθήνα με την Ελευσίνα (εικ.1). Άλλωστε ο κάθε δρόμος που ένωνε μία πόλη με ένα ιερό έφερε τον τίτλο «Ιερά Οδός». Η συγκεκριμένη, μάλιστα, ήταν η Οδός που ακολουθούσε η πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων ήδη από τον 8^ο αιώνα Πχ., ενώ μαρτυρείται πως ενδεχομένως να διασχίστηκε για πρώτη φορά κατά την υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 Πχ.). Ξεκινούσε από την πύλη του Κεραμεικού και κατέληγε στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα.

 

 

Εικ.1. Τοπογραφικό διάγραμμα που απεικονίζει τη σύνδεση Αθηνών- Ελευσίνας μέσω της Ιεράς Οδού (Τραύλος Ι. «Πορεία της Ιεράς Οδού»).

 

    Ο συγκεκριμένος δρόμος διατηρήθηκε στην ίδια θέση με μικρές αποκλίσεις ανά τους αιώνες και η χρήση του δεν είχε μόνο θρησκευτικό χαραχτήρα (εικ.2). Αντίθετα διαδραμάτιζε ουσιαστικό στρατηγικό και εμπορικό ρόλο, αφού συνέδεε την Αθήνα με την Πελοπόννησο. Σημαντικότατα ευρήματα ήρθαν στην επιφάνεια κατά την διάρκεια των ανασκαφών στη διαδικασία επέκτασης της γραμμής του Μετρό «Μοναστηράκι- Αιγάλεω» (εικ.3,4). Τότε εμφανίστηκε μεγάλο μέρος της αρχαίας οδού με παρόδια νεκροταφεία αριστερά και δεξιά της, αφού τα κράσπεδά της θεωρήθηκαν από τους αρχαίους Αθηναίους οι καλύτεροι χώροι για την ανάπτυξη των νεκροταφείων, με αποτέλεσμα να έρθουν στο φως εξωτερικά ταφικά μνημεία. Ταυτόχρονα σε όλη την πορεία οι λατρευτές και οι ταξιδιώτες -εκτός από τα ταφικά μνημεία- είχαν την δυνατότητα να επισκεφθούν ιερά και ναούς, όπως της Δήμητρας και κόρης, δυτικά της Γεωπονικής Σχολής ή το τέμενος του Μειλίχιου Δία, αφ’ ενός για να ξεκουραστούν και αφ’ ετέρου για να προβούν σε τελετουργικές πράξεις. Στη θέση του τελευταίου αυτού ναού υπάρχει τώρα το μικρό εκκλησάκι του Αγ. Σάββα με εμφανή αρχαία μάρμαρα εντοιχισμένα σε παράθυρα και πόρτες.

 

 

 

 

 

Εικ.2. Παλιά φωτογραφία Τμήματος της Ιεράς Οδού.

 

 

Επίσης, εντοπίσθηκαν, σε αρκετά σημεία της αρχαίας Ιεράς Οδού, πολλά εργαστήρια κεραμεικής όπου γινόταν επεξεργασία διάφορων υλικών, όπως πηλός, χαλκός, μόλυβδος για τη δημιουργία αγγείων και άλλων σκευών. Λίγο πιο κάτω από τον ναό του Αγ. Σάββα και φτάνοντας στον Κηφισό βρέθηκαν τρία βάθρα θεμελίωσης της γέφυρας του αρχαίου ποταμού σε βάθος 6,5μ. και με έντονη διάβρωση εξαιτίας του νερού του ποταμού. Στο σημείο αυτό λάμβαναν χώρα οι περίφημοι «γεφυρισμοί» δηλαδή αστεία και πειράγματα ανάμεσα σε εκείνους που μετείχαν στην πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Κύριος στόχος αυτών των πειραγμάτων ήταν η αποφυγή της επίδρασης των κακών πνευμάτων.

Συνεχίζοντας από τον Κηφισό προς την Ελευσίνα φτάνουμε στον σταθμό ΜΕΤΡΟ του Αιγάλεω, όπου στην ανασκαφή της πλατείας Εσταυρωμένου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τμήμα της αρχαίας Οδού (εικ.3) και του παρόδιου νεκροταφείου (εικ.4). Εκεί δημιουργείται ένας επισκέψιμος χώρος όπου το κοινό θα έχει την δυνατότητα να θαυμάσει την αρχαία οδοποιία κ ταυτόχρονα θα αντιλαμβάνεται την ιστορικότητα της περιοχής. Ο Δήμος Αιγάλεω με πλήρη συναίσθηση της διαχρονικότητας της τοποθεσίας και κυρίως θέλοντας να αναδείξει την αίσθηση της συνέχειας, προβάλλοντας την Ιερά Οδό, εκπονεί διάφορες δραστηριότητες όπως προγράμματα εκπαιδευτικά (π.χ. «Γνωρίζω την πόλη μου..») ή ημερίδες προς αυτήν την κατεύθυνση.

                                                                                                                                       

  

 

Εικ.3. Το τμήμα της Ιεράς Οδού στην Πλατεία Εσταυρωμένου στο σταθμό του Μετρό Αιγάλεω.

 

 

 

 

 

 

 

Εικ.4. Ταφικά μνημεία από το σταθμό του Μετρό Αιγάλεω.