Κείμενο: Θανάσης Κρεκούκιας
«...Εκεί έπεσε το αίμα σου. Στη μέση της πατρίδας χύθηκε, απέναντι από το παλάτι, χύμα στο δρόμο, για να το βλέπει όλος ο κόσμος και να μη μπορεί να το σβήσει κανείς. Και έμειναν οι κόκκινοι λεκέδες σαν αδυσώπητοι πλανήτες...»
Πάμπλο Νερούδα
Λίγη ώρα πριν, οι δυνάμεις του πραξικοπηματία Πινοτσέτ έχουν βομβαρδίσει τις κεραίες του σταθμού, στα πλαίσια της «Επιχείρησης Σιωπή» (Operación Silencio). Παρόλα αυτά τα μηχανήματα συνεχίζουν να εκπέμπουν.
Μπροστά στο μικρόφωνο βρίσκεται ο πρόεδρος της Χιλιανής Δημοκρατίας, δρ. Σαλβαδόρ Αγέντε, έτοιμος να μιλήσει για τελευταία φορά στους πολίτες της χώρας.
Τα λόγια δε βγαίνουν από το στόμα, πηγάζουν κατευθείαν από την καρδιά του αγωνιστή, του ειρηνιστή μαρξιστή, του ανθρώπου που οραματίστηκε την αναίμακτη επανάσταση και που πλήρωσε τη δέσμευσή του απέναντι στο λαό και τα πιστεύω του με την ίδια του τη ζωή:
«Ίσως αυτή είναι η τελευταία μου ευκαιρία να σας μιλήσω.
Η Αεροπορία βομβάρδισε τους πύργους αναμετάδοσης του Ράδιο Πορτάλες και του Ράδιο Κορπορασιόν.
Τα λόγια μου δεν εκφράζουν πικρία αλλά απογοήτευση. Ας αποτελέσουν την ηθική καταδίκη για αυτούς που καταπάτησαν τον όρκο τους. Είναι στρατιώτες της Χιλής.
Ο Ναύαρχος Μερίνο, αυτοδιορισμένος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων και ο κύριος Μεντόσα, αυτοδιορισμένος Γενικός Διευθυντής της Αστυνομίας, ένας κόλακας, ο οποίος μέχρι χθες υποκρινόταν πίστη και αφοσίωση στην κυβέρνηση.
Αντιμετωπίζοντας αυτά τα γεγονότα, δηλώνω στους εργάτες: Δεν θα παραιτηθώ! Είναι μια ιστορική στιγμή και θα πληρώσω με τη ζωή μου για την αφοσίωση του λαού μου.
Είμαι βέβαιος, πως οι σπόροι που φυτεύτηκαν στις άξιες συνειδήσεις εκατομμυρίων Χιλιανών, θα καρπίσουν. Αυτοί έχουν την εξουσία, αυτοί είναι οι κατακτητές.
Όμως ούτε το έγκλημα, ούτε η βία μπορούν να διακόψουν την κοινωνική εξέλιξη.
Η Ιστορία είναι δική μας, η Ιστορία γράφεται απ' τους λαούς. Εργάτες της πατρίδας μου, επιθυμώ να σας ευχαριστήσω για τη διαρκή σας αφοσίωση, για την εμπιστοσύνη σας σε έναν άνθρωπο που απλώς εξέφρασε την μακρόχρονη αναμονή σας για δικαιοσύνη.
Που υποσχέθηκε να τηρεί το Σύνταγμα και τους Νόμους και έτσι έπραξε.
Αυτή την καθοριστική στιγμή, με αυτά τα τελευταία μου λόγια, σας καλώ να διδαχθείτε από αυτό το μάθημα:
Το ξένο κεφάλαιο, η ιμπεριαλιστική εξουσία, μαζί με την ντόπια αντίδραση, καλλιέργησαν το κατάλληλο κλίμα που επέτρεψε στις Ένοπλες Δυνάμεις να διαρρήξουν την παράδοση που δίδαξε ο Στρατηγός Σνάιντερ και συνέχισε ο Διοικητής Αράγια, θύματα κι οι δυο του ίδιου τμήματος της κοινωνίας που σήμερα περιμένει την ξένη χείρα βοηθείας να το οδηγήσει στην εξουσία και στην υπεράσπιση του πλούτου και των προνομίων του.
Απευθύνομαι ξεχωριστά, στις ταπεινές γυναίκες της πατρίδας μας, στους αγρότες που μας πίστεψαν. Στους εργάτες που δούλεψαν παραπάνω, στις μητέρες που αισθάνθηκαν το ενδιαφέρον μας για τα παιδιά τους.
Στους επαγγελματίες πατριώτες, αυτούς που παρανομούσαν με την υποστήριξη των επαγγελματικών ενώσεων, των ταξικών ενώσεων, για να επωφεληθούν από τα προνόμια που παρέχει η καπιταλιστική κοινωνία.
Απευθύνομαι στους νέους της Χιλής, σ' αυτούς που τραγουδούσαν, που μετέφεραν την χαρά τους και το αγωνιστικό πνεύμα.
Μιλάω στους ανθρώπους, στους εργάτες, στους αγρότες, στους διανοούμενους. Σ' αυτούς που πρόκειται να διωχθούν, γιατί ο φασισμός εδώ και λίγες ώρες είναι παρών, με τρομοκρατικές επιθέσεις, ανατινάζοντας γέφυρες, κόβοντας τις σιδηροδρομικές γραμμές, καταστρέφοντας αγωγούς πετρελαίου και αερίου, μπροστά στα μάτια αυτών που είχαν το καθήκον να επέμβουν, αλλά αποδείχθηκαν συνεργοί σιωπώντας.
Η ιστορία θα τους κρίνει. Ο Ραδιοσταθμός του Ράδιο Μαγκαγιάνες θα σιγήσει, η ήρεμη φωνή μου δεν θα φτάνει στ' αυτιά σας.
Δεν πειράζει, θα εξακολουθείτε να μ' ακούτε, θα εξακολουθώ να βρίσκομαι κοντά σας, τουλάχιστον η ανάμνησή μου.
Θα με θυμάστε ως έναν άξιο άνδρα, αφοσιωμένο στο έθνος του.
Ο λαός πρέπει να αμυνθεί, όχι να θυσιαστεί. Να αρνηθεί την υποταγή, την ταπείνωση, την απώλεια των ηθικών αξιών. Εργάτες της πατρίδας μου. Πιστεύω στη Χιλή και το πεπρωμένο της.
Ότι θα ξεπεράσουμε αυτές τις πικρές, γκρίζες ώρες της προδοσίας. Ότι όπως γνωρίζετε, αργά ή γρήγορα οι μεγάλες λεωφόροι θα ξανανοίξουν και ο ελεύθερος άνθρωπος θα τις διαβεί για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία.
Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο Λαός! Ζήτω οι εργάτες! Αυτά είναι τα τελευταία μου λόγια.
Είμαι σίγουρος πως η θυσία μου δεν είναι μάταιη. Έχω την βεβαιότητα, πως θα αποτελέσει τουλάχιστον ένα ηθικό μάθημα για την καταδίκη των κακούργων, των προδοτών, των επίορκων».
Λίγη ώρα αργότερα, ο Σαλβαδόρ Αγέντε και μαζί του το πολιτικό σχέδιό του, μια από τις πιο εμπνευσμένες συλλογικές προσπάθειες που πραγματοποιήθηκαν τον περασμένο αιώνα, περνούσαν στην αιωνιότητα.
Η ζωή του, μαζί με το όραμά του, έσβησαν σαν σήμερα, πριν ακριβώς 40 χρόνια, στις 11 Σεπτέμβρη του 1973, όμως η μνήμη του παραμένει ζωντανή, το ίδιο και η θυσία του. Μέσα στις καρδιές και τις σκέψεις των βασανισμένων Χιλιάνων, των καταπιεσμένων της Λατινικής Αμερικής, των ασυμβίβαστων αγωνιστών όλου του κόσμου.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Αγέντε γεννιέται στις 26 Ιουνίου 1908 στο Βαλπαραΐσο. Γονείς του είναι ο Σαλβαδόρ Αγέντε Κάστρο, δικηγόρος και μέλος του Ριζοσπαστικού Κόμματος και η Λάουρα Γκόσενς Ουρίμπε, συμβολαιογράφος. Το 1926 γίνεται δεκτός από το Πανεπιστήμιο της Χιλής στο Σαντιάγο για να σπουδάσει ιατρική.Ως φοιτητής της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγο οργανώνει μια ομάδα για τη μελέτη και την ανάλυση της μαρξιστικής θεωρίας.
Το 1930 εκλέγεται Αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Φοιτητών και συμμετέχει ενεργά στον αγώνα εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος του Κάρλος Ιμπάνιες.
Το 1932, αφού τελειώνει τις σπουδές του και μετά την πτώση της εφήμερης σοσιαλιστικής κυβέρνησης, φυλακίζεται.
Ο Σαλβαδόρ Αγέντε στην είσοδο του προεδρικού μεγάρου "La Moneda" το πρωί του πραξικοπήματος της 11ης Σεπτεμβρίου 1973.
Στις 19 Απριλίου 1933 συμμετέχει στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χιλής. Το 1935 γίνεται Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου και τον ίδιο χρόνο συλλαμβάνεται και κρατείται για 5 μήνες στο λιμάνι της Καλδέρα.
Τον Μάρτιο του 1936 είναι παρών στην ίδρυση του Λαϊκού Μετώπου. Το 1942 εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το 1951, το κόμμα του συμμετέχει στην ίδρυση του Μετώπου του Λαού, μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Ένα χρόνο μετά, ως υποψήφιος Πρόεδρος εκ μέρους του Μετώπου, συγκεντρώνει 52.000 ψήφους και ως εκλεγμένος γερουσιαστής παρουσιάζει μαζί με τον Ελίας Λαφέρτε σχέδιο για την κρατικοποίηση των ορυχείων χαλκού.
Το 1957 το Σοσιαλιστικό Κόμμα ενώνεται με το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα σχηματίζοντας μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα το Μέτωπο Λαϊκής Δράσης, από το οποίο προτείνεται για Πρόεδρος.
ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Στη Λατινική Αμερική κορυφαίο γεγονός αποτελεί η νίκη της κουβανέζικης επανάστασης το 1959. Έχει προηγηθεί η ανατροπή της προοδευτικής κυβέρνησης του Άρμπενς στη Γουατεμάλα το 1954 από τους μισθοφόρους της CIA.Το 1961 είναι η χρονιά που ξεκινούν και πάλι οι προσπάθειες του ένοπλου αγώνα στη Νικαράγουα με την ίδρυση του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης των Σαντινίστας.
Το ίδιο έτος, οι ΗΠΑ εξαγγέλλουν το πρόγραμμα «Συμμαχία για την Πρόοδο» προκειμένου να αποφύγουν περαιτέρω επαναστατικές εξάρσεις στη Λατινική Αμερική. Το 1961 αποτυγχάνει παταγωδώς η στρατιωτική επιχείρηση που οργανώνει η CIA για να εισβάλει στην Κούβα στον Κόλπο των Χοίρων.
Την ίδια χρονιά αρχίζει δειλά-δειλά το αντάρτικο στη Γουατεμάλα. Το 1966 δολοφονείται στην Κολομβία ο επαναστάτης ιερέας Καμίλο Τόρρες ο οποίος είχε προσχωρήσει στις τάξεις του αντάρτικου.
Το 1967 δολοφονείται στη Βολιβία ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και διαλύεται το αντάρτικο κίνημα.
Ωστόσο το 1970 στη Βολιβία αναδεικνύεται μια πατριωτική στρατιωτική κυβέρνηση ενώ αντίστοιχη στρατιωτική κυβέρνηση συγκροτείται στο Περού το 1968.
Ενώ λοιπόν έως το 1959 η Αμερική έχει τον ανενόχλητο έλεγχο της Λατινικής Αμερικής, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 διαμορφώνεται ένα νέο πολιτικό σκηνικό το οποίο προκαλεί ανησυχία στην ηγεσία των ΗΠΑ, ιδίως για το πολιτικό μέλλον της Αργεντινής, της Χιλής και της Βραζιλίας.
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1970 ΣΤΗ ΧΙΛΗ
Στις εκλογές της 4ης Σεπτεμβρίου του 1970 ο Αγέντε λαμβάνει το 36,3% των ψήφων έναντι 35% του δεξιού υποψήφιου του Εθνικού Κόμματος Χόρχε Αλεσσάντρι και 27,8% του υποψήφιου των Χριστιανοδημοκρατών, Ραδομίρο Τόμιτς.Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Χιλής Πρόεδρος αναδεικνύεται εκείνος από τους δύο πρώτους υποψηφίους που θα λάβει την πλειοψηφία από το Κογκρέσσο (Βουλή και Γερουσία από κοινού).
Για να γίνει αυτό η Λαϊκή Ενότητα πρέπει να πετύχει κάποια συμφωνία με τους Χριστιανοδημοκράτες.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι Χριστιανοδημοκράτες δέχονται να ψηφίσουν τον Αγέντε είναι με τη διαβεβαίωση ότι η δημοκρατία θα προστατευτεί.
Με αυτόν το στόχο, συμφωνούν μαζί του σε ένα πολιτικό κείμενο, το «Νόμο Δημοκρατικών Εγγυήσεων» Το κείμενο θέτει δύο όρους τους οποίους δεν θα μπορεί να παραβιάσει ο Αγέντε όσο θα βρίσκεται στην εξουσία.
Ο πρώτος είναι η συνέχιση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, κάτι που βασικά σημαίνει πως κάθε ριζική θεσμική αλλαγή θα πρέπει να εγκριθεί από τη Βουλή. Ο δεύτερος είναι η διασφάλιση της ανεξαρτησίας του στρατού και του ρόλου του ως τελικού εγγυητή των δημοκρατικών θεσμών της χώρας.
Τελικά επικυρώνεται η εκλογή του Αγέντε με 153 ψήφους σε σύνολο 200.
Η εκλογή του Αγέντε αποτελεί έκπληξη για τις ΗΠΑ. Η CIA σίγουρη για την εκλογική του ήττα, θεωρεί περιττό να χρηματοδοτήσει τον Χόρχε Αλεσσάντρι, καθώς η μεγάλη εταιρεία τηλεπικοινωνιών ΙΤΤ, αμερικανικών συμφερόντων, του έχει ήδη προσφέρει 350 χιλιάδες δολάρια.
Τα αποτελέσματα όμως των εκλογών της 4ης Σεπτεμβρίου δημιουργούν μεγάλη ανησυχία στην Ουάσινγκτον εξαιτίας του φόβου για την επίδραση της εκλογικής νίκης του Αγέντε στην Αργεντινή και τη Βραζιλία.
Σύμφωνα με αναλυτές, σχέδιο πραξικοπήματος στη Χιλή υπήρχε πριν την εκλογή του Αγέντε στην Προεδρία.
Λόγω της έλλειψης οργάνωσης του στρατού, αλλά και της πεποίθησης ότι ο Αγέντε θα έχανε τις εκλογές, τελικά αυτό δεν πραγματοποιείται.
Πριν τη συμφωνία της «Λαϊκής Ενότητας» με το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Χιλής προσεγγίζεται, ώστε να οργανώσει το πραξικόπημα εναντίον της (προηγούμενης) Κυβέρνησης Φρέι έστω και καθυστερημένα.
Ο Σνάιντερ αρνείται. Δύο μέρες πριν την κρίσιμη ψηφοφορία τρία αυτοκίνητα του κλείνουν το δρόμο και άγνωστοι που επιβαίνουν σε αυτά, τον δολοφονούν.
Η δολοφονία του Σνάιντερ ήταν μέρος ενός σχεδίου της CIA που ονομαζόταν «Επιχείρηση FU BELT».
Αυτή η επιχείρηση ξεκίνησε αφότου ο Ρίτσαρντ Νίξον κάλεσε τον Διευθυντή της CIA, Ρίτσαρντ Χελμς, στο Οβάλ Γραφείο, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1970 και του είπε: «Κάνε αυτό που πρέπει να κάνεις, ξόδεψε όσα χρήματα χρειάζεσαι, λύγισε την Οικονομία, αλλά σώσε την Χιλή.
Εμπόδισε τον Αγέντε να ορκιστεί ως ο πρώτος ελεύθερα εκλεγμένος Σοσιαλιστής Πρόεδρος στον κόσμο (σ.σ. εκείνη την εποχή) και κάνε αυτό που πρέπει».
Η ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΓΕΝΤΕ
Σε αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση προχωράει σε μια σειρά σημαντικών αλλαγών. Εθνικοποιεί καταρχήν τον χαλκό, το σημαντικότερο προϊόν της χώρας που το εκμεταλλεύονται ως τότε οι αμερικάνικες πολυεθνικές.Μέσα στα πρώτα δύο χρόνια διακυβέρνησης οι εθνικοποιήσεις περιλαμβάνουν και πολλούς άλλους καίριους κλάδους της οικονομίας όπως τα μεταλλουργεία, τα ορυχεία σιδηρομεταλλεύματος και νίτρου, τα εργοστάσια τσιμέντου, την κλωστοϋφαντουργία, την παραγωγή και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και τις τράπεζες.
Οι εργάτες συμμετέχουν ενεργά στη διοίκηση των εργοστασίων, κυρίως των εθνικοποιημένων. Ο δημόσιος τομέας της οικονομίας παράγει στα τέλη του 1972 περισσότερο από το 50% του ακαθάριστου βιομηχανικού προϊόντος.
Συνολικά η βιομηχανική παραγωγή, επίσης ανεβαίνει με γοργούς ρυθμούς. Επιπλέον, το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων αυξάνεται σημαντικά, η ανεργία πέφτει από το 8,8% στο 3%.
Η παιδική θνησιμότητα μειώνεται κατά 20,1%. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας δημιουργείται καθολικό υγειονομικό σύστημα. Θεαματικές πρόοδοι σημειώνονται στον τομέα του αναλφαβητισμού και της δημόσιας εκπαίδευσης.
Η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών προχωράει, ενώ αναδασώνονται 600 χιλιάδες στρέμματα.
Χιλιάδες αγρότες παίρνουν γη. Αρχίζουν να συγκροτούνται συνεταιρισμοί και η ζωή στα χωριά αλλάζει.
Η κατάσταση των ιθαγενών ινδιάνων βελτιώνεται αισθητά.
Παρότι το Σύνταγμα παρέχει τη δυνατότητα στον Πρόεδρο να διαλύσει τη Βουλή μετά από δημοψήφισμα και παρά το γεγονός ότι στις δημοτικές εκλογές του Απριλίου του 1971 η «Λαϊκή Ενότητα» αυξάνει το ποσοστό της σε 50,8% ο Αγέντε παραμένοντας πιστός στη Δημοκρατία, τηρώντας τη συμφωνία που είχε κάνει με τους Χριστιανοδημοκράτες και με τη θέληση να διατηρήσει την ανεξαρτησία του στρατού, δεν προχωράει σε διάλυση της Βουλής για τροποποίηση του Συντάγματος.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα μήνα πριν τις δημοτικές εκλογές γίνεται αποτυχημένη δολοφονική απόπειρα εναντίον του.
ΑΟΡΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ
Ο Αγέντε στη διάρκεια λόγου του στον λαό της Χιλής (1972)
Οι Αμερικάνοι δεν μπορούν να χωνέψουν το πρόγραμμα των σοσιαλιστικών μεταρρυθμίσεων της «Λαϊκής Ενότητας», ούτε να δεχτούν τις κρατικοποιήσεις μεγάλων εκτάσεων γης, των μεταλλείων της χώρας και των τραπεζών.
«Αξιώνουμε να δημιουργήσουμε έναν διαφορετικό κόσμο, να αποδείξουμε ότι μπορούν να γίνουν βαθιές αλλαγές που αποτελούν επανάσταση. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση δημοκρατική, εθνική, επαναστατική και λαϊκή που θα οδηγήσει στον Σοσιαλισμό», είναι τα λόγια του Αγέντε στην ομιλία του μετά τις εκλογές, κάνοντας τον Λευκό Οίκο να ανατριχιάζει.
Άλλο μεγάλο αγκάθι είναι το άνοιγμα που κάνει ο Αλιέντε στην εξωτερική πολιτική της Χιλής, συνάπτοντας σχέσεις με την Κίνα και την Κούβα.
Η θέληση του προέδρου της Χιλής να προχωρήσει στην εκδίωξη των Αμερικανικών εταιρειών που εκμεταλλεύονταν τα μεταλλεία χαλκού, είναι η σταγόνα που χρειάζεται ο Νίξον για να πάρει την απόφαση να ανατρέψει το νόμιμα εκλεγμένο καθεστώς.
Το έργο λοιπόν ανατίθεται – σε ποιόν άλλο; – στον Χένρι Κίσινγκερ.
Ένα περίπου χρόνο μετά την εκλογή του Αλιέντε αρχίζουν οι πρώτες οικονομικές δυσκολίες. Κύριος λόγος είναι «ο αόρατος οικονομικός αποκλεισμός» που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ.
Σαλβαδορ Αγέντε και Τσε Γκεβάρα.
Πρόβλημα επίσης αποτελεί και το μεγάλο εξωτερικό χρέος της Χιλής για το οποίο πληρώνει κάθε χρόνο 200 εκατομμύρια δολάρια.
Σε συνάρτηση με την πτώση της τιμής του χαλκού, το κύριο προς εξαγωγή προϊόν, το οποίο έχει σαν συνέπεια τη μείωση των κρατικών εσόδων κατά 240 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο, φέρνει τη Χιλή σε ολοένα και χειρότερη οικονομική κατάσταση. Έτσι ξεκινούν οι πρώτες αντιδράσεις οι οποίες έχουν σα στόχο να κλονίσουν την επιρροή της «Λαϊκής Ενότητας».
Με διάφορες αφορμές και προσχήματα, διαδηλώσεις υποκινούμενες από την αντιπολίτευση διαδέχονται η μία την άλλη, με αποκορύφωμα τα περίφημα «cacerolazos», τις διαμαρτυρίες των γυναικών που βγαίνουν στους δρόμους χτυπώντας τις κατσαρόλες τους.
Τον Οκτώβριο του 1972 ξεκινά απεργία η Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Φορτηγών Αυτοκινήτων η οποία διαρκεί ένα μήνα παραλύοντας τη χώρα.
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1973
Για την εκτόνωση της κατάστασης γίνεται ανασχηματισμός της κυβέρνησης. Στο νέο υπουργικό συμβούλιο συμμετέχουν τρεις στρατιωτικοί, ανάμεσά τους και ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Πρατς.Εκλογές διενεργούνται ξανά το Μάρτιο του 1973. Η «Unidad Popular» λαμβάνει το 44% των ψήφων, 6% λιγότερο από τις δημοτικές του ’71. Η αντιπολίτευση όμως, παρά την εκλογική της ήττα, καθοδηγεί την απεργία στα μεταλλεία χαλκού.
Παρότι το 35% του προσωπικού συμμετέχει, η παραγωγή μειώνεται κατά 70% περίπου.
Ο Αγέντε με τον στρατηγό Πρατς. Μάταια προσπάθησε ο δεύτερος να πείσει τον πρώτο να μοιράσει όπλα στον λαό, προβλέποντας την τραγωδία να πλησιάζει.
Μετά από αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις στους δρόμους με οπαδούς της κυβέρνησης, τον Ιούνιο του 1973 γίνεται απόπειρα πραξικοπήματος, την οποία όμως καταστέλλει ο αρχηγός του στρατού στρατηγός Πρατς.
Μετά την καταστολή, ο Πράτς συμβουλεύει τον Αγέντε να μοιράσει όπλα στον λαό. Αυτός όμως, πιστός στις αξίες του, του απαντάει: «Όχι. Αυτή η επανάσταση θα γίνει χωρίς σταγόνα αίμα. Βασίζεται σε αξίες και όχι στην βία».
Είναι η αρχή του τέλους.
Λίγες μέρες αργότερα, τον Ιούλιο του 1973, οι ιδιοκτήτες των φορτηγών κατεβαίνουν σε νέα απεργία, η οποία συνοδεύεται από δολοφονίες και εμπρησμούς εργοστασίων. Στις 24 Αυγούστου ο Πρατς παραιτείται και τον διαδέχεται ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοτσέτ, ενώ παράλληλα ξεσπάει συνταγματική κρίση με το Κογκρέσο να κατηγορεί τον Αγέντε για κατάχρηση εξουσίας.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει την κατάσταση, ο πρόεδρος της «Λαϊκής Ενότητας» αποφασίζει να προσφύγει σε δημοψήφισμα και ενημερώνει ότι στις 11 Σεπτεμβρίου θα απευθύνει διάγγελμα στον λαό της Χιλής.
ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ
Πολιορκία του προεδρικού μεγάρου από δυνάμεις του Πινοτσέτ το πρωί του πραξικοπήματος.
Λίγες ώρες πριν το προεδρικό διάγγελμα, δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας υπό τον Πινοτσέτ, σε συνεργασία με παραστρατιωτικές ομάδες, καταλαμβάνουν το Βαλπαραΐσο, βασικό λιμάνι της χώρας και βομβαρδίζουν ραδιοφωνικούς σταθμούς. Λίγοι οπλισμένοι εργάτες της Λαϊκής Ενότητας αντιστέκονται σε εργοστάσια, στο πανεπιστήμιο, σε γραφεία εφημερίδων.
Γύρω στις δύο το μεσημέρι ο Αγέντε είναι νεκρός στην «La Moneda», το προεδρικό μέγαρο. Ο θρύλος τον θέλει να αυτοκτόνησε με το περίστροφο ΑΚ-47 που του είχε χαρίσει ο Φιντέλ Κάστρο.
Αμέσως μετά αρχίζει ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στη σύγχρονη ιστορία της Λατινικής Αμερικής. Μαζικές συλλήψεις στελεχών και μελών της «Λαϊκής Ενότητας», εκτελέσεις επί τόπου άοπλων αγωνιστών, άγριοι ξυλοδαρμοί.
Χαρακτηριστικό περιστατικό αποτελεί ο άγριος βασανισμός του τραγουδοποιού Βίκτορ Χάρα μέσα στο στάδιο το οποίο σήμερα φέρει το όνομά του. Αφού του έσπασαν όλα τα δάχτυλα και τον «καλούσαν» επί τρεις μέρες να παίξει κιθάρα και να τους τραγουδήσει, τελικά οι βασανιστές του τον εκτέλεσαν και τον πέταξαν σε ένα χαντάκι έξω από την πόλη.
Συλλήψεις πολιτών έξω από το κτίριο της "La Moneda".
Στρατόπεδα συγκέντρωσης, κολαστήρια βασανιστηρίων και εκτελέσεων δημιουργούνται απ' άκρη σε άκρη σε όλη τη χώρα.
Οι φρικαλεότητες της πρώτης κιόλας ημέρας του πραξικοπήματος καταγράφονται χαρακτηριστικά από δύο Γερμανούς ανταποκριτές της γερμανικής ραδιοφωνίας: «Μπροστά μας εκτέλεσαν 400 με 500.
Ήταν η μεγαλύτερη ομάδα που εκτελέστηκε μέσα στο γήπεδο. Το άλλο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ακούσαμε και είδαμε να σκοτώνουν τους ανθρώπους με το ξύλο. Δεν τους βασάνιζαν, τους χτυπούσαν μέχρι να πεθάνουν».
Η σοκαρισμένη παγκόσμια δημοκρατική κοινή γνώμη παρομοιάζει τις μεθόδους του καθεστώτος Πινοτσέτ με εκείνες του ναζισμού: πνιγμοί κρατουμένων που τους έχουν δέσει τα χέρια στο νερό, ξερίζωμα των μελών με τανάλιες, επί τόπου τουφεκισμοί εργατών προς παραδειγματισμό όταν σε κάποιο ορυχείο κατεβαίνουν σε απεργία λίγους μήνες μετά το πραξικόπημα.
Οι νεκροί των πρώτων ημερών μετά το πραξικόπημα υπολογίζονται σε 30.000, ενώ οι κρατούμενοι σε φυλακές και στρατόπεδα στις 40.000.
Η Βουλή και τα κόμματα καταργούνται στο όνομα της «δημοκρατίας» και του «πατριωτισμού». Οι εθνικοποιημένες επιχειρήσεις αποδίδονται φυσικά ξανά στις ξένες πολυεθνικές και στους ντόπιους επιχειρηματίες.
Κάθε δημοκρατικό δικαίωμα καταργείται. Οι εκτελέσεις γίνονται είτε μετά από δίκη στο στρατοδικείο είτε χωρίς καμιά διαδικασία. Συλλήψεις στα σπίτια, έλεγχοι οπουδήποτε και οποτεδήποτε.
Η εγκύκλιος Νο 34/1973 της στρατιωτικής λογοκρισίας υπογραμμίζει ότι η λέξη obrero (εργάτης) πρέπει να αντικατασταθεί σε όλες τις εφημερίδες και τα μέσα ενημέρωσης από τις λέξεις «χειρωνακτικός υπάλληλος», ενώ η λέξη compañero (σύντροφος) διαγράφεται από το λεξιλόγιο.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ CIA
Ο δολοφόνος Πινοτσέτ και το σκυλολόι του λίγο μετά την κατάλυση της δημοκρατίας στη Χιλή.
Δεν υπάρχει βέβαια καμιά αμφιβολία ότι το πραξικόπημα και όσα ακολούθησαν ήταν ένα καλοστημένο και επεξεργασμένο σχέδιο της CIA.
Διευθυντικά στελέχη των αμερικάνικων πολυεθνικών που εκμεταλλεύονταν τη Χιλή και τους Χιλιάνους ήταν συνήθως και πράκτορες της CIA. Aυτοί ενορχήστρωσαν την κλιμάκωση της αντίδρασης ενάντια στη «Λαϊκή Ενότητα» μέχρι το πραξικόπημα.
Τεράστια ποσά δαπανήθηκαν για την ενίσχυση των μέσων ενημέρωσης των αντιδραστικών δυνάμεων, για τη στρατολογία ανθρώπων, την εξαγορά άλλων, για τη συγκρότηση νόμιμων και παράνομων οργανώσεων, για τις πλουσιοπάροχες αμοιβές των στελεχών και μελών τους.
Επιπλέον, οι ΗΠΑ στηρίχτηκαν στη συμφωνία αμοιβαίας στρατιωτικής βοήθειας που υπήρχε ανάμεσα στις δύο χώρες πριν την εκλογή του Αγέντε και την οποία η κυβέρνηση της «Λαϊκής Ενότητας» δεν θέλησε να καταγγείλει.
Έτσι, αξιωματικοί της Χιλής εκπαιδεύονταν από Αμερικανούς σε γνωστές σχολές δολοφόνων που διατηρούσαν οι ΗΠΑ στον Παναμά, στο Πουέρτο Ρίκο και αλλού, σχολές που ειδικεύονταν τόσο στα πραξικοπήματα, όσο και στην αντιμετώπιση και καταστολή των λαϊκών κινημάτων.
Στρατιώτες και πυροσβέστες βγάζουν τον νεκρό Αγέντε από το προεδρικό μέγαρο.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι υπήρχε κέντρο που συντόνιζε το στρατό, τα κόμματα της συντηρητικής αντιπολίτευσης, τις παράνομες ακροδεξιές οργανώσεις, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Στη Χιλή, εκτός από τη στρατιωτική αποστολή των ΗΠΑ, υπήρχαν 89 υπάλληλοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και σχεδόν 1.500 μυστικοί πράκτορες.
Η αντίδραση δεν ήθελε απλά μια ήττα του Αγέντε.
Ήθελε να καταφέρει ένα συντριπτικό πλήγμα στο λαϊκό κίνημα στη Χιλή, να κερδίσει μια στρατηγική νίκη, έτσι ώστε να κοπούν τα φτερά των Χιλιάνων και κατ’ επέκταση να κλείσει το «μέτωπο» της Λατινικής Αμερικής, το οποίο είχε ανοίξει το 1959 με την κουβανέζικη επανάσταση και έπαιρνε επικίνδυνες διαστάσεις με την επικράτηση της «Λαϊκής Ενότητας» στις εκλογές του 1970.
Γι’ αυτό και είχε σχεδιαστεί η εξόντωση του πρωτοπόρου, του μαχητικού κομματιού του χιλιάνικου λαού.
Μέχρι που έφτασε η 11η του Σεπτέμβρη για να δώσει η βαρβαρότητα τη θέση της στο όνειρο, ο φασισμός και η βία να στοιχειώσουν το όραμα του Αγέντε και των Χιλιάνων για ένα καλύτερο αύριο, ένα αύριο που παρέμεινε στο σκοτάδι για πολλά χρόνια, ως τη στιγμή που ο λαός της Χιλής κατάφερε να ξετινάξει από πάνω του το ζυγό του δικτάτορα Πινοτσέτ και τραγούδησε ξανά στους δρόμους του Σαντιάγο, της Κονσεπσιόν, του Βαλπαραΐσο, της Τάλκα, του Τεμούκο και της Ρανκάγουα τους στίχους του Πάμπλο Μιλανές:
«Yo pisare las calles nuevamente, de lo que fue Santiago ensangrentada, y en una hermosa plaza liberada, me detendre a llorar por los ausentes…» (Θα ξαναπατήσω στους δρόμους του Σαντιάγο που αιμορραγούσε και σε μια υπέροχη ελεύθερη πλατεία, θα σταματήσω για να κλάψω για αυτούς που είναι απόντες).
«H ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΗ ΜΑΣ, ΓΡΑΦΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΑΟΥΣ»
Ο φασίστας δικτάτορας δολοφόνος Πινοτσέτ βρίσκεται βαθιά μέσα στα σκουπίδια της ιστορίας, πολύ πριν τον θάνατό του, το 2006. Αντίθετα, η εικόνα του Αγέντε διατηρείται ζωντανή στην παγκόσμια μνήμη.Η ζωντάνια, το κέφι, η διάθεσή του για ζωή αλλά και η πρόθεσή του να καταφέρει το αδύνατο. Η εικόνα και η φωνή του ανθρώπου που προσπάθησε να αλλάξει τους νόμους της πολιτικής υπέρ των φτωχότερων.
Ο ανδριάντας του Σαλβαδόρ Αγέντε μπροστά από το προεδρικό μέγαρο της "La Moneda".
Το παρελθόν δε χάνεται.
Καθρεφτίζεται μέσα στο όραμα του ανθρώπου που θέλησε να κάνει πραγματικότητα την ουτοπία για έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο ελεύθερο, δημιουργώντας ένα μαζικό κίνημα και μια ειρηνική επανάσταση μέσα σε μια Λατινική Αμερική όπου κυριαρχούσαν η βία και οι ΗΠΑ.
Που δεν ξέχασε τις υποσχέσεις του. Που στάθηκε όρθιος δίπλα στο λαό του μέχρι την τραγωδία του τέλους.
Η 11η Σεπτεμβρίου είναι ακόμα παρούσα.
Ο Σαλβαδόρ Αγέντε αγάπησε τη ζωή αλλά και η ζωή τον αγάπησε. Με αυτή τη ζωή στο μυαλό θέλησε να ενεργήσει, να σκεφτεί και να ανακαλύψει το μέλλον. Το παρελθόν δεν χάνεται...
Πηγές: Salvador-allende.cl, salvadorallende.com, history.com, thenation.com, «Σαλβαδόρ Αλιέντε» του Δ. Καλτσώνη
Ευχαριστούμε την πρεσβεία της Χιλής στην Αθήνα για τη βοήθεια.
ΠΗΓΗ. news247
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου