Κόντρα φως - Η δημιουργική πλευρά

 

 

Είναι παράξενο πως στη φωτογραφία, υπό ορισμένες συνθήκες, ανατρέπονται οι κανόνες που μαθαίνουμε στους αρχάριους. Συμβουλεύουμε να μην κάνουν ποτέ λήψεις με τον ήλιο ή άλλη ισχυρή φωτιστική πηγή αντικρυστά για να αποφύγουν τον κακό φωτισμό. Και όμως, διαψεύδοντας τις βασικές αρχές, είναι δυνατόν να πετύχουμε εξαιρετικά εικαστικά εφέ με λήψεις κόντρα στο φως ή contre jour (όπως είναι ο γαλλικός όρος που έχει επικρατήσει διεθνώς).

Αν και θεωρητικά η θάμβωση προκύπτει από ανακλάσεις και μέτρια πολλαπλή επίστρωση, και ο καλύτερος φακός θα υποκύψει όταν πλησιάσει ισχυρή φωτεινή πηγή λόγω σκέδασης “αδέσποτων” δεσμών φωτός στην περιφέρεια.

Η μεγάλη διαφορά φωτεινότητας ανάμεσα στο φωτεινό ουρανό και το κατευθυντικό φως του ήλιου από τη μία και της επιφάνειας του εδάφους από την άλλη, θέτει όλες τις προϋποθέσεις για …προβλήματα. 

To φωτόμετρο ανακλωμένου της μηχανής αν «διαβάζει» μεγάλο μέρος από το έδαφος τείνει να υπερεκθέτει και να «καίει» τον ουρανό ενώ αν εκθέτει σωστά τον ουρανό με ωραίο μπλε, καλοσχηματισμένα σύννεφα κλπ. τότε υποεκθέτει αναφορικά με τα αντικείμενα μπλοκάροντας τις λεπτομέρειες. 

Στη δεύτερη περίπτωση, ό,τι βρίσκεται πάνω στο έδαφος διαγράφεται σαν σιλουέτα, χωρίς να διακρίνονται άλλα στοιχεία. Αυτές οι δραματικές σκιές που φαίνονται ως περιγράμματα, παίζουν ένα γραφίστικο, σχηματικό ρόλο αντικρούοντας το “ιδανικό” της φωτογραφίας που θέλει να αποτυπώνεται με σαφήνεια η οπτική πληροφορία.

Τα τεχνικά προβλήματα

1. Έκθεση.  

Η λήψη με κόντρα φως ενέχει κάποια τεχνικά προβλήματα. Παλιότερα που δεν είχαμε ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές με άμεση αναπαραγωγή (playback) υπήρχε ένα ρίσκο για πιθανή λάθος έκθεση. 

Έπρεπε δηλ. να υπολογίσουμε με ακρίβεια για να έχουμε το εντυπωσιακό εφέ της υποέκθεσης και των σκιών. 

Το βασικό εργαλείο ήταν ένα φωτόμετρο χειρός τύπου incident light. Με το φωτόμετρο κάναμε μέτρηση προσπίπτοντος φωτός και από αυτή υποφωτίζαμε κατά 2-3 stop. 

Mια – πιο πρωτόγονη – λύση ήταν να πάρουμε την πιο απλή μέτρηση κέντρου βάρους (centre weighted) κόντρα στο φως με την βεβαιότητα ότι το φωτόμετρο θα ξεγελιόταν και θα μετρούσε αναφορικά με τη δυνατή φωτιστική πηγή που αντίκρυζε (πχ.τον ήλιο).

2. Οπτικά. 

 Η σκόπευση με κόντρα το φως είναι ότι χειρότερο για ένα φακό. Θέτει σε τρομερή δοκιμασία το multicoating και όλη τη σχεδίαση. 

Σπάνια φακός τα βγάζει πέρα σε ισχυρό κόντρα φως χωρίς παρενέργειες όπως θάμβωση, είδωλα, μείωση ευκρίνειας κλπ. Μάλιστα το κόντρα φως είναι ένα από τα πιο άμεσα και βολικά τεστ για να δοκιμάσει κανείς την συμπεριφορά ενός φακού σε ακραίες συνθήκες. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα καλών (θεωρητικά) φακών που τα …παίζουν εντελώς στο κόντρα φως. 

Γενικά οι φακοί zoom με πολλά στοιχεία δυσκολεύονται στο contre jour. Μόνον οι σπουδαιότεροι και – δυστυχώς – ακριβότεροι φακοί βγαίνουν ασπροπρόσωποι από το τεστ αυτό. 

Μια σχετικά αποτελεσματική λύση κατά της θάμβωσης με κόντρα φως είναι η προσαρμογή παρασολέιγ (lens hood) ιδιαίτερα όταν εξασφαλίσουμε ορισμένη γωνία από τον άξονα της φωτιστικής πηγής.

3. Λοιπά. 

Ο κόντρα φωτισμός επιδεινώνει την επίδραση δυσμενών ατμοσφαιρικών συνθηκών όπως υγρασία στην ατμόσφαιρα, ομίχλη κλπ. μειώνοντας κι άλλο την ευκρίνεια.

Κλασικό πρόβλημα φωτομέτρησης με κόντρα φως. Αν εκθέσουμε σωστά αναφορά με τα σπίτια το άγαλμα αλλά και ο ουρανός σκουραίνει πολύ. 

Για να βγει σωστά το λευκό του αγάλματος θα ξεφύγουμε ακόμη και από τη μέση τιμή (κέντρο) και θα πάμε σε υπερέκθεση (ξέπλυμα) του ουρανού. Στο προκείμενο μόνη λύση είναι το HDR.

Σήμερα, με την εξέλιξη των ψηφιακών, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κατά βάση όλες οι μηχανές έχουν ακριβείς φωτομετρήσεις που λαμβάνουν υπόψη το backlight και διορθώνουν ανάλογα για να φωτίσουν σωστά το πιο κοντινό αντικείμενο. 

Συχνά μάλιστα κάνουν και αυτόματα μασκαρίσματα για να εξισορροπήσουν το φωτισμό ενώ η τελευταία τάση είναι η HDR (υψηλής δυναμικής περιοχής) αυτόματη επεξεργασία. 

Επειδή όμως το ζητούμενο δεν είναι σε μας η εξίσωση των φωτισμών με παρόμοιες τεχνικές, θα πρέπει να μείνουμε σε πιο απλή λειτουργία φωτομέτρησης, όχι πολυζωνική αλλά centre weighted ή spot. Μια λύση είναι να πάρουμε τιμή από μεσαίας φωτεινότητας (όχι το πιο φωτεινό) σημείο του ουρανού οπότε περίπου θα έλθουμε στο επιθυμητό. 

Σε κάθε περίπτωση, η ανασκόπηση του καρέ στην οθόνη μας προσφέρει μια γρήγορη επαλήθευση αν πετύχαμε το ζητούμενο ή αν πρέπει να διορθώσουμε με το χειριστήριο exposure Compensation (±stop) υπερφωτίζοντας ή υποφωτίζοντας, ανάλογα.

 

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ:

• Στην πλειοψηφία τους οι πετυχημένες λήψεις contre jour γίνονται με τη φωτιστική πηγή τοποθετημένη ψηλότερα από τον άξονα του φακού.

• Αν το κοντράστ (διαφορά φωτεινότητας) ανάμεσα σε ουρανό και επιφάνεια εδάφους είναι υψηλό, τότε προκύπτουν σιλουέττες και βαριές σκιές.

• Στην περίπτωση που δεν θέλουμε σκίαση, αντισταθμίζουμε το κόντρα φως γεμίζοντας τις σκιές με fill in φλας ή εναλλακτικά, με την βοήθεια ανακλαστήρα.

• Μερικοί φωτογράφοι αξιοποιούν προς όφελός τους το διάχυτο φως με το μαλακό κοντράστ λόγω θάμβωσης για «ατμοσφαιρικό εφέ».

• Αυξομειώνοντας το διάφραγμα αλλάζει η συμπεριφορά στη θάμβωση. Πειραματιστείτε με διαφορετικές τιμές.

• Αν δεν σας προστατεύει το παρασολέιγ από τη θάμβωση στο κόντρα φως δοκιμα΄στε να κρατήσετε ένα χαρτόνι (π.χ. τη γκρι κάρτα) ψηλότερα, από την μεριά που «κόβει» το φως, χωρίς όμως να μπαίνει κάποια άκρη του στην εικόνα.

• Επιλέξτε λήψη με RAW φορμά που δίνει μεγάλα περιθώρια επεξεργασίας ως προς την εκφώτιση.

 

Κείμενα: Παναγιώτης Καλδής

 

ΠΗΓΗ. photo.gr