Φωτομέτρηση - Πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε σωστά και θα αποφύγουμε τα λάθη

 

 

Του Παναγιώτη Καλδή

 

Η φωτομέτρηση είναι κάτι που πολλοί θεωρούν δεδομένο στις σύγχρονες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές. Εκλαμβάνουν ότι αποκλείεται οποιοδήποτε λάθος και αφήνουν τα πάντα στην τύχη τους ή μάλλον στο …Full Auto. 

Κι όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, αλλιώς δεν θα υπήρχαν οι επιλογές τύπων φωτομέτρησης (πολυζωνικά, κεντρικά ζυγισμένα, spot) ούτε οι χειροκίνητες λειτουργίες που παρακάμπτουν τον αυτοματισμό. 

Σήμερα, ακόμη και σε compact και πολύ περισσότερο σε DSLR ή άλλες μηχανές που αλλάζουν φακούς, ενσωματώνονται διάφορες λειτουργίες που άπτονται της φωτομέτρησης σε μια προσπάθεια για τέλεια φωτισμένες λήψεις.

Στο τρέχον σημείωμα θα προσπαθήσουμε να κωδικοποιήσουμε μερικές βασικές γνώσεις και να αποφύγουμε συνηθισμένα λάθη, όπου η αυτόματη φωτομέτρηση αποτυγχάνει…

Βασικές γνώσεις

Φωτομέτρηση είναι η τεχνική της ορθής έκθεσης ενός συγκεκριμένου καρέ ώστε η λήψη που προκύπτει να έχει σωστά πυκνομετρικά χαρακτηριστικά δηλ. να μην είναι ούτε υπερφωτισμένη ούτε υποφωτισμένη.

Έκθεση είναι η ποσότητα του φωτός που φθάνει στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια. Eκφράζεται σε μονάδες lux sec ή EV (Exposure Value). 

Για κάθε EV αντιστοιχεί ένας συνδυασμός διαφραγμάτων φακού/ταχυτήτων κλείστρου, λαμβανομένης υπόψης της ευαισθησίας του υλικού. Π.χ. EV15 σημαίνει f/16 1/125sec. με ISO 100 και όλα τα ισοδύναμα, όπως f/11 1/250sec. ISO 100 κοκ.

Παράμετροι. Η έκθεση ρυθμίζεται από το συνδυασμό διαφράγματος και ταχύτητας δηλ. πόσο φως αφήνουμε να περάσει μέσα από το φακό και για πόσο χρόνο.

Στις σύγχρονες ψηφιακές μηχανές, το υποσύστημα φωτομέτρησης είναι ανακλώμενου τύπου δηλ. μετρά το φως που ανακλάται από τις επιφάνειες, με την παραδοχή εργασίας ότι είναι κοντά στο μεσαίο γκρι τόνο δηλ. αυτόν που ανακλά το 18% του προσπίπτοντος φωτός. Επειδή σε πραγματικές συνθήκες δεν φωτογραφίζουμε ιδανικά αντικείμενα με μεσαίους τόνους αλλά στο ίδιο καρέ περιέχονται και ανοικτοί και σκούροι τόνοι κλπ. οι σχεδιαστές επενόησαν πιο εξελιγμένα συστήματα.

Πολυζωνική (multizone, matrix, evaluative κλπ.) είναι η φωτομέτρηση που χωρίζει το καρέ σε πολλές περιοχές, κάνει ξεχωριστή μέτρηση σε κάθε καρέ και με ειδικούς αλγόριθμους ενσωματωμένους υπολογίζεται τη βέλτιστη αξία έκθεσης.

Κεντρoβαρής (centre weighted) είναι η φωτομέτρηση όπου το πολικό διάγραμμα απόκρισης δίνει έμφαση στην περιοχή του κέντρου του καρέ και την μειώνει στην περιφέρεια. Χρήσιμη όταν το κυρίως αντικείμενο που φωτογραφίσουμε βρίσκεται στο κέντρο.

Spot είναι η φωτομέτρηση που μετρά μια μικρή κυκλική περιοχή στο κέντρο, περίπου το 1-2% της επιφάνειας του καρέ.

Μερική (partial) είναι η φωτομέτρηση που μοιάζει με spot που μόνον που μετράει μεγαλύτερο κύκλο 10%.

Αυτόματη ή χειροκίνητη. 

Στο full auto ή στο πρόγραμμα, η έκθεση γίνεται χωρίς παρέμβαση του χρήστη. Ανάλογα με τη φωτεινότητα, το κοντράστ κλπ. της εικόνας, η μηχανή επιλέγει μόνη της διάφραγμα και ταχύτητα. 

Για πιο ψαγμένους φωτογράφους που θέλουν να ρυθμίζουν μόνοι τους το διάφραγμα και την ταχύτητα, προσφέρονται I. προτεραιότητα διαφράγματος (aperture priority) ο χρήστης επιλέγει διάφραγμα και η μηχανή ρυθμίζει αυτόματα την ταχύτητα, ΙΙ. προτεραιότητα ταχύτητας (shutter priority) όπου γίνεται το αντίθετο και ΙΙΙ. Manual όπου και τα δύο ρυθμίζονται από το φωτογράφο χωρίς αυτοματισμό.

Φυλλωσιές δένδρων

Τα δένδρα με τις πυκνές τους φυλλωσιές κρύβουν προβλήματα για την έκθεση: Σχηματίζονται κενά ανάμεσα στα φύλλα λόγω των έντονων σκιάσεων κάτω από τον αίθριο, φωτεινό ουρανό και δημιουργούν σκοτεινές κηλίδες, οπότε η αυτόματη έκθεση ξεγελιέται και παράγει ξεπλυμμένους τόνους αντί για καλό ζωηρό κοντράστ. Οφείλουμε να διορθώσουμε με αντιστάθμιση έκθεσης  -1/2 ή -1stop.

Χιόνια

Σε μια χιονισμένη πλαγιά, στο χιονισμένο τοπίο αλλά και σε ένα λευκό τοίχο, η τονικότητα αποκλίνει θεαματικά από το μέσο τόνο. Το φωτόμετρο ανακλωμένου «νομίζει» ότι βλέπει γκρι και οδηγείται σε υποφώτιση. Εμείς θα πρέπει να διορθώσουμε υπερφωτίζοντας κατά 1 ως 2 στοπ.

Κόντρα φως

Από τις πιο συνηθισμένες καταστάσεις. ¨Όταν στεκόμαστε αντικριστά σε μια ανθρώπινη μορφή ή τη σιλουέτα ενός κτιρίου, ενός δένδρου κλπ. και πίσω έχουμε τον ουρανό ή έντονο φως τότε η φιγούρα θα υποφωτιστεί και θα βγει σκούρα χωρίς λεπτομέρειες. Λύση: υπερφωτίζουμε ή ανάβουμε φλας για συμπλήρωμα (fill in).

Γη και ουρανός

Πολλές φορές φωτογραφίζουμε τοπίο και περιλαμβάνεται ουρανός και γη. Όμως αυτά τα δύο έχουν μεγάλη φωτομετρική διαφορά που δεν μπορεί να καλυφθεί από το εύρος κοντράστ του φιλμ ή του αισθητήρα. Δηλ. ή θα βγει ξεπλυμμένος, άτονος ο ουρανός και σωστή η επιφάνεια του εδάφους ή το αντίθετο. 

Λύσεις υπάρχουν δύο: ή να τοποθετήσουμε κάποιο ουδέτερο ντεγκραντέ φίλτρο που εξισορροπεί την υπερβολική φωτεινότητα του ουρανού ή να χρησιμοποιήσουμε τεχνική υψηλής δυναμικής περιοχής HDR.

Γυαλιστερές επιφάνειες

Όπως το νερό, μεταλλικά αντικείμενα κλπ. ξεγελούν το φωτόμετρο ανακλωμένου. 

Λύση είναι η τοποθέτηση πολωτικού φίλτρου στο φακό που αφαιρεί τις ανακλάσεις ή η λήψη μέτρησης από κοντινή επιφάνεια χωρίς ανακλάσεις και αξιοποίηση της μνήμης (exposure lock).

 

ΠΗΓΗ. photo