Υβριδικός Πόλεμος Μέρος Β΄ - Παρουσίαση των μορφών των «υβριδικών απειλών», των συμβατικών ή μη συμβατικών μεθόδων

 * ΥΒΡΙΔΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - Τα βασικά γνωρίσματά του και οι κύριες υβριδικές απειλές, Μέρος Α΄

Το δισέλιδο για τους ένστολους δημοσιεύει το Β' και τελευταίο μέρος του άρθρου «Υβριδικός Πόλεμος». 
Σε αυτό γίνεται παρουσίαση των μορφών των «υβριδικών απειλών», των συμβατικών ή μη συμβατικών μεθόδων, αλλά και των φάσεων που χρησιμοποιούνται σχετικά με τον «υβριδικό πόλεμο». Επίσης, αναλύονται τα διακριτά επίπεδα που χρησιμοποιούνται για την εκδήλωση των «υβριδικών απειλών».

Η στρατηγική του ιμπεριαλισμού εξελίσσεται και είναι πιθανόν νέες μορφές «απειλών» να εμφανιστούν για το χτύπημα των λαϊκών - εργατικών κινημάτων. Τα θέματα αυτά δεν εξαντλούνται στα όρια ενός άρθρου. Θα επανέλθουμε με νεότερη αρθρογραφία και με βάση τα νέα δεδομένα που θα παρουσιαστούν, σχετικά με τους σχεδιασμούς των ιμπεριαλιστών.

Τα βασικά γνωρίσματα του «υβριδικού πολέμου»

 

Παρότι στη σχετική βιβλιογραφία εκτιμάται ότι ο όρος είναι αρκετά ασαφής και αφηρημένος, με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε μη συμβατική σύγκρουση μεταξύ δύο ή περισσότερων αντιπάλων να χαρακτηρίζεται υβριδική, υπάρχουν κάποια κοινώς αποδεκτά στοιχεία τα οποία και εντοπίζονται σε κάθε μορφή υβριδικού πολέμου. 

Αυτά συνοψίζονται ως εξής:

-- Η προς αντιμετώπιση απειλή είναι μη τυποποιημένη, πολύπλοκη και ρευστή. Για παράδειγμα, ο «υβριδικός αντίπαλος» δεν είναι απαραιτήτως κάποια κρατική οντότητα (θα μπορούσε π.χ. να είναι πολιτοφυλακές, εγκληματικές οργανώσεις, τρομοκρατικά δίκτυα κ.ά., με ενδεχόμενη «υπόγεια» υποστήριξη από κράτη - ως παραδείγματα στη βιβλιογραφία αναφέρονται, μεταξύ άλλων, η «Χεζμπολάχ» και ο ISIS). 

Τέτοιου είδους μη κρατικοί δρώντες σε πολεμικές συγκρούσεις, συχνά διαθέτουν ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία (στοιχεία κρατικής κυριαρχίας, στρατιωτική οργάνωση και βαρύ εξοπλισμό, εξωτερική αναγνώριση - υποστήριξη), τα οποία αναβαθμίζουν τη μέχρι πρότινος γνωστή τακτική του ανταρτοπόλεμου ή των συνήθων, απλών τρομοκρατικών πράξεων. 

Πάντως, οι στρατιωτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι σε δραστηριότητες «υβριδικού πολέμου» εμπλέκονται και κράτη (ως κλασικό επ' αυτού παράδειγμα στη σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται η εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία).

-- Ο «υβριδικός αντίπαλος» χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό συμβατικών και μη συμβατικών μεθόδων. Οι μέθοδοι και οι τακτικές περιλαμβάνουν συμβατικές δυνατότητες, ακανόνιστη τακτική, ακανόνιστους σχηματισμούς, τρομοκρατικές ενέργειες, τυφλή βία, εγκληματική δραστηριότητα, οικονομική πίεση, ανθρωπιστικά και θρησκευτικά μέσα, παραπληροφόρηση, δολιοφθορές, κατασκοπεία κ.ά. 

Επίσης, ένας «υβριδικός αντίπαλος» μπορεί να μετέρχεται και παράνομες ενέργειες για την αποφυγή καταλογισμού ευθυνών. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα σε όλο το φάσμα της σύγκρουσης, στο πλαίσιο μιας ενιαίας στρατηγικής (π.χ. ISIS).

-- Ο «υβριδικός αντίπαλος» είναι ευέλικτος και προσαρμόζεται γρήγορα, καθώς συνδυάζει χαρακτηριστικά τακτικού στρατού και παραστρατιωτικών μονάδων.

-- Ο «υβριδικός αντίπαλος» χρησιμοποιεί προηγμένα οπλικά συστήματα και άλλες τεχνολογίες, που προσαρμόζονται στο πεδίο της μάχης (π.χ. δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, μη επανδρωμένα αεροσκάφη drones για συλλογή πληροφοριών κ.ά.).

-- Διαδεδομένο στοιχείο «υβριδικού πολέμου» είναι η χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για προπαγανδιστικούς σκοπούς και για στρατολόγηση μαχητών (συντονισμένες τέτοιες προσπάθειες αποδίδονται στον ISIS).

-- Ενας «υβριδικός πόλεμος» λαμβάνει χώρα σε τρία διακριτά πεδία μάχης: Στο συμβατικό πεδίο μάχης, στον γηγενή πληθυσμό της ζώνης των συγκρούσεων (π.χ. σε ρόλο πληροφοριοδότη, πολιτοφυλακής κ.ο.κ.) και τη διεθνή κοινότητα (με στόχο αφενός την επικράτηση στην «κοινή γνώμη» στο εσωτερικό μιας επεμβαίνουσας δύναμης, καθώς και τη διεκδίκηση της υποστήριξης της διεθνούς κοινής γνώμης). Ο «υβριδικός πόλεμος» δεν περιορίζεται στο φυσικό πεδίο αντιπαράθεσης, καθώς η κύρια επιδίωξη είναι η πολιτική υποταγή του αντιπάλου και η πολλαπλή διάβρωσή του.

Για τις φάσεις του «υβριδικού πολέμου»

 

Σύμφωνα με την ενημερωτική μελέτη (white paper) υπό τον τίτλο «Ενάντια στον αντισυμβατικό πόλεμο» («Counter-Unconventional Warfare») που εκπόνησε το 2014, επί τη ευκαιρία της 25ης επετείου της, η Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ (United States Army Special Operations Command), o «υβριδικός πόλεμος» περιλαμβάνει δραστηριότητες οι οποίες διεξάγονται με σκοπό να ενισχύσουν ένα κίνημα αντίστασης, να εξαναγκάσουν, να εκβιάσουν ή να ανατρέψουν μια κατοχική δύναμη ή μια κυβέρνηση, δρώντας με τη βοήθεια μιας μυστικής ομάδας ατόμων, μιας ομάδας υποστήριξης και μιας ομάδας ανταρτών σε μια απαγορευμένη περιοχή. 

Η συγκεκριμένη μελέτη αναφέρει τις 8 φάσεις του «υβριδικού πολέμου», όπως αναλύονται από τους Ρώσους αναλυτές Tchekinov και Bogdanov (2013), οι οποίες είναι οι εξής:

Α) Μη στρατιωτικός ασύμμετρος πόλεμος (περιλαμβάνει πληροφοριακές επιχειρήσεις και ενέργειες που πλήττουν το ηθικό, ψυχολογικό, ιδεολογικό, διπλωματικό και οικονομικό υπόβαθρο του αντιπάλου, με σκοπό τη δημιουργία ενός ευνοϊκού πολιτικού, οικονομικού και στρατιωτικού πλαισίου).

Β) Διεξαγωγή ειδικών επιχειρήσεων, με σκοπό την παραπλάνηση των πολιτικών και των στρατιωτικών ηγετών, με συντονισμένες ενέργειες οι οποίες υλοποιούνται μέσω των διπλωματικών καναλιών, των ΜΜΕ, κυβερνητικών και στρατιωτικών υπηρεσιών, με σκοπό τη διαρροή ψευδών στοιχείων, διαταγών και οδηγιών.

Γ) Εκφοβισμός, παραπλάνηση και δωροδοκία κρατικών και στρατιωτικών αξιωματούχων, με σκοπό να εγκαταλείψουν τα καθήκοντά τους.

Δ) Προπαγάνδα με σκοπό την αποσταθεροποίηση του καθεστώτος, την αύξηση της δυσαρέσκειας μεταξύ του καθεστώτος, ενέργειες οι οποίες συνοδεύονται από την άφιξη οπλιτών, κλιμακώνοντας την ανατροπή του καθεστώτος.

Ε) Χρήση οδοφραγμάτων και ιδιωτικών στρατών, σε συνδυασμό με τις οπλισμένες δυνάμεις.

ΣΤ) Εναρξη στρατιωτικής δράσης από την πλευρά του εχθρού, σε συνδυασμό με επιχειρήσεις αναγνώρισης και αποστολές ανατροπής. Χρήση ραδιοφωνικών μέσων, διπλωματικών ενεργειών και κατασκοπείας.

Ζ) Συνδυασμός στοχευμένων επιθέσεων στον πληροφοριακό τομέα, επιχειρήσεις ηλεκτρονικού κυβερνοπολέμου, αεροπορικές επιχειρήσεις, συνεχή πλήγματα από αέρος σε συνδυασμό με τη χρήση σύγχρονων οπλικών συστημάτων υψηλής ακρίβειας που εκτοξεύονται από διάφορες πλατφόρμες (πυροβολικό, μικροκύματα, ακτινοβολίες, μη θανατηφόρα βιολογικά όπλα κ.ά.).

Η) Κατάληψη των εναπομεινάντων σημείων αντίστασης και καταστροφή των επιζήμιων μονάδων του εχθρού με ειδικές επιχειρήσεις που διεξάγονται από μονάδες αναγνώρισης για να εντοπίσουν ποιες μονάδες εχθρού έχουν επιβιώσει και να μεταδώσουν τις συντεταγμένες τους στις μονάδες πυραύλων και πυροβολικού του εισβολέα, εμπρησμοί/καταστροφές ανθεκτικών στρατιωτικών μονάδων του αμυνόμενου από αποτελεσματικά προηγμένα όπλα, μονάδες αλεξιπτωτιστών/καταδρομέων περικυκλώνουν και πλήττουν σημεία αντίστασης, χερσαίες δυνάμεις σαρώνουν την περιοχή.

Η ρωσική προσέγγιση: Πόλεμος ευρέος φάσματος

 

Μια εναλλακτική έννοια που χρησιμοποιείται αντί του «υβριδικού πολέμου» είναι αυτή του «πολέμου ευρέος φάσματος» (full spectrum war), όρος που χρησιμοποιείται κατεξοχήν από Ρώσους αναλυτές και, σύμφωνα με τον αρχηγό του ρωσικού Γενικού Επιτελείου, στρατηγό Valery Gerasimov, προσδιορίζεται από τα εξής στοιχεία:

-- Στρατιωτική κινητοποίηση εν καιρώ ειρήνης

-- Συγκρούσεις εξ αποστάσεως με χρήση ειδικών μονάδων και όπλων

-- Εξουδετέρωση εχθρικής στρατιωτικής και οικονομικής ισχύος με χτυπήματα ακριβείας σε καίριες εγκαταστάσεις

-- Μαζική χρήση όπλων ακριβείας, ειδικών δυνάμεων, ρομποτικών συστημάτων και όπλων υψηλής τεχνολογίας

-- Χρήση οπλισμένων πολιτών

-- Ταυτόχρονα πλήγματα σε όλη την εχθρική επικράτεια σε ξηρά, θάλασσα και αέρα

-- Πληροφοριακές επιχειρήσεις

-- Ασύμμετρες προσβολές

-- Ενάσκηση πλήρους διοίκησης και ελέγχου στο σύνολο των μονάδων στο ενοποιημένο θέατρο επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις Αμερικανών στρατιωτικών αναλυτών, το επονομαζόμενο «δόγμα Gerasimov» εφαρμόστηκε κατά τη δράση της Ρωσίας στην Ουκρανία και συνίσταται στη χρήση όλων των πιθανών μέσων, κινητικών και μη, σε έναν συνδυασμένο τρόπο με σκοπό να μπερδέψει, να αιφνιδιάσει, να ακινητοποιήσει και τελικά να νικήσει τον αντίπαλο, επιδιώκοντας την επικράτηση χωρίς τη χρησιμοποίηση συμβατικών δυνάμεων.

Αναλυτικά, σύμφωνα τις ίδιες αναλύσεις, το «δόγμα Gerasimov» περιλαμβάνει:

- Την έναρξη στρατιωτικών ενεργειών από ένοπλες ομάδες από τον καιρό της ειρήνης

- Επιχειρήσεις χωρίς άμεση εμπλοκή από πολύ ευέλικτες ένοπλες ομάδες

- Υπονόμευση του στρατιωτικού και οικονομικού δυναμικού μέσω της ταχείας καταστροφής κρίσιμων στρατιωτικών και πολιτικών υποδομών

- Μαζική χρήση όπλων ακριβείας, ειδικών δυνάμεων, ρομποτικής και όπλων λέιζερ με την ταυτόχρονη συμμετοχή παραστρατιωτικών δυνάμεων

- Ταυτόχρονη προσβολή των εχθρικών δυνάμεων σε όλο το βάθος της περιοχής των επιχειρήσεων

- Ενοπλη αντιπαράθεση σε όλο το φυσικό και πληροφοριακό πεδίο

- Εφαρμογή ασύμμετρων και μη γραμμικών μέσων

- Διοίκηση και έλεγχος των δυνάμεων μέσω ενός ενοποιημένου πληροφοριακού περιβάλλοντος.

Υβριδικές απειλές

 

Μεταξύ των διαφόρων μορφών υβριδικών απειλών, αυτές που ξεχωρίζουν στη σχετική βιβλιογραφία ως προς τη σημασία τους, είναι οι κυβερνοαπειλές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ θεωρείται ότι προοπτικά το διεθνές περιβάλλον ασφάλειας μπορεί να απειληθεί από τη νανοτεχνολογία, τα βιολογικά όπλα.

Οι κυβερνοαπειλές θεωρούνται η πιο διαδεδομένη και κυρίαρχη μορφή σύγχρονης απειλής. Το πρόβλημα αντιμετώπισης των κυβερνοαπειλών, σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες, είναι διττό και συνίσταται στην απόδοση ευθυνών και τη δικαιοδοσία. 

Θεωρείται πολύ δύσκολο να αποδειχθεί ποιος είναι υπεύθυνος για μια κυβερνοεπίθεση, ενώ ακόμα και αν βρεθεί ο ένοχος, δεν υπάρχει επαρκές θεσμικό - νομικό πλαίσιο για την απόδοση των ευθυνών. 

Πάντως, αξίζει να αναφερθεί ότι, μετά από απόπειρες κυβερνοεπίθεσης στο Πεντάγωνο, η αμερικανική κυβέρνηση δήλωσε ότι θεωρεί την κυβερνοεπίθεση πράξη πολέμου, στην οποία δύναται να απαντήσει με συμβατικά όπλα.

Ως προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ξεχωρίζουν δύο χαρακτηριστικά τους: 

Η ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας και το ότι τα εργαλεία για τη μετάδοση αυτή είναι διαθέσιμα στον καθένα, χωρίς να απαιτείται ακριβός εξοπλισμός και χωρίς να μεσολαβεί άλλο μέσο για τη διάδοση της πληροφορίας σε ευρύ κοινό. 

Σύμφωνα με τις σχετικές αναλύσεις, τα στοιχεία αυτά έχουν επιπτώσεις σε συγκρούσεις, καθώς οποιοσδήποτε αντίπαλος, ακόμα και με πενιχρά μέσα, μπορεί να δραστηριοποιηθεί αποτελεσματικά στο επίπεδο των πληροφοριών, π.χ. για το συντονισμό μιας επίθεσης (στη βιβλιογραφία αναφέρεται παράδειγμα τρομοκρατικής επίθεσης στη Μουμπάι της Ινδίας, όπου οι «χειριστές» ασκούσαν τον έλεγχο και τη διοίκηση της επίθεσης μέσω των social media).

Ο συνδυασμός τεχνολογίας και διαθεσιμότητας καθιστά τις υβριδικές απειλές σοβαρές και επικίνδυνες, καθώς ο οποιοσδήποτε μπορεί να εκτελέσει υβριδικές επιθέσεις σε συνδυασμό με ψυχολογικές επιχειρήσεις, μέσω των social media, ενώ παράλληλα οι κυβερνοεπιθέσεις μπορούν να προσβάλουν κομβικά οικονομικά, διοικητικά και στρατιωτικά κέντρα, μέχρι του σημείου αδρανοποίησης ή και αχρήστευσής τους.

Δημήτρης ΚΟΙΛΑΚΟΣ
Συμβασιούχος διδάσκων Πανεπιστημίου Δυτ. Αθήνας

ΠΗΓΗ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ