Πώς ο σύγχρονος κόσμος μας αρρωσταίνει ψυχολογικά

Έξι διαστάσεις του σύγχρονου κόσμου που μας προκαλούν ψυχολογικές δυσκολίες – και οι θεραπείες τους.

Ο σύγχρονος κόσμος είναι υπέροχος με πολλούς τρόπους (τα αυτοκίνητα είναι αξιόπιστα, μπορούμε εύκολα να διατηρήσουμε επαφή με φίλους που ζουν στο εξωτερικό), αλλά είναι επίσης έντονα και τραγικά προσανατολισμένος στην πρόκληση υψηλού άγχους και μίας, διαδεδομένης, ήπιας κατάθλιψης.

Υπάρχουν έξι συγκεκριμένες ιδεολογίες του νεωτερισμού, που έχουν αυτές τις ψυχολογικά αρνητικές επιδράσεις. Για όλες τους υπάρχει μια πιθανή θεραπεία, την οποία μπορούμε να θέσουμε συλλογικά σε δράση, μόνο όταν μάθουμε περισσότερα για την εν λόγω πάθηση.

1. Η αξιοκρατία

Η κοινωνία μας λέει ότι όλοι μας μπορούμε να πετύχουμε στη ζωή, αν έχουμε ταλέντο και ενέργεια. Η αρνητική πλευρά αυτής της φαινομενικά απελευθερωτικής και όμορφης ιδέας είναι ότι κάθε αντιληπτή έλλειψη επιτυχίας θεωρείται ότι δεν είναι, όπως πιστεύαμε στο παρελθόν, μία ατυχία, αλλά ένα σίγουρο σημάδι έλλειψης ταλέντου ή τεμπελιάς. 

Αν όσοι βρίσκονται στην κορυφή αξίζουν όλη την επιτυχία τους, τότε αυτοί που βρίσκονται στο κάτω μέρος της πυραμίδας πρέπει σίγουρα να αξίζουν όλες τις αποτυχίες τους. Μια κοινωνία που θεωρεί τον εαυτό της ως αξιοκρατική μετατρέπει τη φτώχεια από ένα πρόβλημα σε μια απόδειξη καταδίκης και όσους αποτυγχάνουν τους θεωρεί όχι άτυχους αλλά ηττημένους.

Η θεραπεία σε αυτή την περίπτωση είναι μια ισχυρή, πολιτισμικά υποστηριζόμενη πεποίθηση βασισμένη σε δύο μεγάλες ιδέες: 

την τύχη, η οποία υποστηρίζει ότι η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνο από το ταλέντο και την προσπάθεια και την τραγωδία, η οποία υποστηρίζει ότι και οι καλοί, αξιοπρεπείς άνθρωποι αποτυγχάνουν και αξίζουν συμπόνια, παρά περιφρόνηση.

2. Ο ατομικισμός

Μια ατομικιστική κοινωνία κηρύσσει ότι ο άνθρωπος και τα επιτεύγματά του είναι τα πάντα και ότι όλοι είναι ικανοί να έχουν ένα«εξαιρετικό πεπρωμένο». Η έννοια της κοινότητας δεν είναι ιδιαίτερα σημαντική. 

Το να είσαι ένας «συνηθισμένος» άνθρωπος θεωρείται κατάρα. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτό που οι περισσότεροι από εμάς θα καταλήξουμε να καταφέρουμε, από στατιστικής απόψεως, συνδέεται με τη φρικτή αποτυχία.

Η θεραπεία είναι η λατρεία της καλής συνηθισμένης ζωής και η εκτίμηση των απολαύσεων και του «ήρεμου ηρωισμού» της καθημερινότητας.

3. Ο κοσμικισμός

Οι κοσμικές κοινωνίες παύουν να πιστεύουν σε οτιδήποτε είναι μεγαλύτερο ή ξεπερνά τους εαυτούς τους. 

Η θρησκεία χρησίμευε για να βάζει σε τάξη τις διαμάχες κύρους. Αλλά τώρα δεν υπάρχει τίποτα για να προκαλεί σχετικοποίηση στους ανθρώπους, οι οποίοι πιστεύουν ότι θα βιώνουν είτε θριάμβους είτε κακοτυχίες.

Μια θεραπεία θα περιλάμβανε την αξιοποίηση υπερβατικών εφαλτηρίων για τη δημιουργία μιας αγαθούς προοπτικής σχετικοποίησης των προσωπικών θλιψεών μας: η μουσική, τα αστέρια τη νύχτα, οι τεράστιοι χώροι της ερήμου ή του ωκεανού, είναι ορισμένες από τις πηγές που θα μπορούσαν να μας παρηγορήσουν.

4. Ρομαντισμός

Η φιλοσοφία του Ρομαντισμού μας λέει ότι για όλους μας υπάρχει ένα πολύ ιδιαίτερο πρόσωπο εκεί έξω που μπορεί να μας κάνει απόλυτα ευτυχισμένους. Ωστόσο, ως επί το πλείστον θα πρέπει να συμβιβαστούμε με σχέσεις που μας είναι υποφερτές, με κάποιον που έχει λίγα καλά και πολλά κακά χαρακτηριστικά. Μας κάνει να αισθανόμαστε ότι ζούμε μια καταστροφή, σε σύγκριση με τις αρχικές τεράστιες ελπίδες που είχαμε.

Η θεραπεία είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν κάναμε τίποτα στραβά: απλά μας ενεθάρρυναν να πιστεύουμε σε ένα πολύ απίθανο όνειρο. Αντ’ αυτού πρέπει να οικοδομήσουμε τις φιλοδοξίες μας πάνω στη φιλία και τη μη σεξουαλική αγάπη.

5. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν τεράστιο κύρος και έντονη θέση στη ζωή μας, αλλά κατευθύνουν την προσοχή μας σε πράγματα που μας τρομάζουν, αγχώνουν, πανικοβάλλουν και εξαγριώνουν, ενώ μας αρνούνται την δυνατότητα να κάνουμε κάτι ή μία ευκαιρία για αποτελεσματική προσωπική δράση. 

Συνήθως ασχολούνται με τις λιγότερο αξιοθαύμαστες πλευρές της ανθρώπινης φύσης, χωρίς να διατηρούν μια ισορροπημένη έκθεση στις συνήθεις καλές προθέσεις, την ευθύνη και την αξιοπρέπεια. Στη χειρότερη περίπτωση, μας ωθούν προς τη δικαιοσύνη του όχλου.

Η θεραπεία θα ήταν η δημιουργία ειδήσεων που θα επικεντρώνονται στην παρουσίαση λύσεων και όχι στην πρόκληση οργής, η οποία είναι ζωντανή σε συστημικά προβλήματα, και όχι στην ανάδειξη αποδιοπομπαίων τράγων και εμβληματικών τεράτων. Αυτό θα μας υπενθύμιζε σε τακτική βάση ότι τα νέα που έχουμε ανάγκη να επικεντρωθούμε περισσότερο προέρχονται από τη ζωή μας και τις άμεσες εμπειρίες μας.

6. Η τελειοποιησιμότητα

Οι σύγχρονες κοινωνίες τονίζουν ότι είναι μέσα στην αρμοδιότητά μας να είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι, υγιείς και πετυχημένοι. Ως αποτέλεσμα, καταλήγουμε να αποθαρρύνουμε τον εαυτό μας, αισθανόμενοι αδύναμοι και ότι η ζωή μας πάει χαμένη.

Μια θεραπεία θα ήταν μια κουλτούρα που προωθεί αδιάλειπτα την ιδέα ότι η τελειότητα δεν είναι έμφυτη, ότι η διανοητική ψυχολογική αδιαθεσία είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και ότι αυτό που χρειαζόμαστε πάνω από όλα είναι να έχουμε καλούς φίλους με τους οποίους να μπορούμε να συζητήσουμε με ειλικρίνεια τους πραγματικούς φόβους και τα τρωτά σημεία μας.

Οι δυνάμεις που προκαλούν ψυχολογική δυσφορία στον κόσμο μας σήμερα είναι περισσότερες και πιο ενεργές από τις θεραπείες που έχουμε ανάγκη. Μας αξίζει τρυφερότητα και συμπόνοια για το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε που γεννηθήκαμε στη σύγχρονη εποχή. 

Αλλά ας ελπίσουμε ότι οι θεραπείες είναι ανοιχτές σε εμάς μεμονωμένα αλλά και συλλογικά, αν αναγνωρίσουμε με σαφήνεια τις πηγές των αληθινών θλίψεων και του άγχους μας.

Πηγή: thebookoflife.org

Συγγραφέας: Αlain De Botton

Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr