Μπορεί για ορισμένους ο επικυρίαρχος σήμερα καπιταλισμός να μη φαντάζει και τόσο απειλητικός ή και να θεωρείται ότι θα μπορούσε ακόμη και να ανατραπεί, λόγω μιας μεσσιανικά αναμενόμενης ντετερμινιστικής, ιστορικά προδιαγεγραμμένης ξαφνικής επανάστασης των καταπιεσμένων και εργασιακά αλλοτριωμένων μαζών.
Ωστόσο, αυτό που ίσως φαίνεται να αγνοούμε είναι η ανεξέλεγκτη, αλλοτριωτική, και καταστροφικά διαβρωτική συνδυαστική δύναμη του καπιταλισμού με τη ραγδαία και ανεξέλεγκτα αναπτυσσόμενη τεχνοεπιστήμη, που μόνο στο πλαίσιο ενός ανελέητου νεοφιλελευθερισμού θα μπορούσε να πραγματωθεί.
Ο μοιραίος αυτός συνδυασμός -που φαινομενικά μόνο παρουσιάζει στοιχεία ενός κοινωνικού, ιστορικού και τεχνοεπιστημονικού ντετερμινισμού και που θα μπορούσε δημιουργικά να αποδυναμωθεί και να αναδιαρθρωθεί, αν συνειδητά και μαχητικά υπερασπίζαμε την ανθρώπινη και ευρύτερα τη βιοκεντρική συνθήκη- αποτελεί πράγματι ένα κοινωνικοπολιτικά και ιστορικά πρωτόγνωρο δυναμικό δίδυμο.
Είναι ένα καταστροφικό δίδυμο, που, αν εγκαίρως δεν μας απασχολήσει θεωρητικά και πρακτικά, αναπόφευκτα θα οδηγήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες και ολόκληρο τον πλανήτη σε επικίνδυνες και μη αναστρέψιμες πλέον, αλλά και πλήρως καταστροφικές, κοινωνικές και οικολογικές αλλοτριώσεις και ανισορροπίες.
Ο επικυρίαρχος, βάρβαρος καπιταλισμός και η αλματώδης και καπιταλιστικά ελέγξιμη τεχνοεπιστήμη μάς οδηγούν πράγματι σε αλλοτριώσεις και κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανισορροπίες, με τον άνθρωπο να κινδυνεύει να χάσει πλήρως την ουσία του, τον εαυτό του, σε έναν κόσμο θετικιστικών, τεχνοκρατικών υπολογισμών και εξορθολογισμένων, εργαλειακών και λειτουργικών αξιών, από τον οποίο θα απουσιάζει κάθε αξία που κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται άνθρωπος, ως ενεργό και υπεύθυνο μέλος μιας ανθρώπινης κοινωνίας και μιας βιόσφαιρας, για την οποία θα πρέπει να νοιάζεται, μιας που αυτή δεν τον περιβάλλει απλώς (διόλου δεν βοηθάει εδώ και μάλλον μας παραπλανάει, σημασιολογικά, ο όρος «περιβάλλον»), αλλά πρωτίστως και ουσιαστικώς τον περιέχει.
Παρεμπιπτόντως, όταν βρισκόμαστε περιτριγυρισμένοι από μια αγέλη αγριογούρουνων, αυτή μας περιβάλλει μεν, αλλά δεν μας περιέχει ουσιαστικά ως μέλος της.
Το μέλλον που μας ετοιμάζει η καπιταλιστική τεχνοεπιστήμη θα έχει -ή ήδη έχει μεταξύ άλλων- υβριδικές καταστάσεις ανθρωποποιημένων ρομποτικών οντοτήτων και ρομποτοποιημένων ανθρωποειδών (που ενδεχομένως θα μπορούσαν να «επιζήσουν» και σε μια οποιασδήποτε σύστασης ατμόσφαιρα), υβριδική συγχώνευση ανθρώπου-ηλεκτρονικών συστημάτων, αυτοματοποίηση και αλλοτρίωση της εργασίας, αύξηση της υπολογιστικής δύναμης του ανθρώπου αλλά και του όγκου της προσλαμβανόμενης πληροφορίας, εις βάρος όμως της ανθρώπινης καλλιέργειας και της ανθρώπινης συνείδησης και συναισθηματικής ευφυίας, πλήρως αυτοματοποιημένη αυτοκίνηση χωρίς την οποιαδήποτε παρέμβαση οδηγού, κατάργηση της ζωντανής εκ-παιδευτικής συνύπαρξης διδασκόντων - διδασκομένων αλλά και σχολικών και πανεπιστημιακών κτιριακών μονάδων και μεταφορά ολόκληρης της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε εικονικά περιβάλλοντα αποκλειστικά πλέον μέσα από το διαδίκτυο, εποικισμό άλλων πλανητών, κλωνοποίηση και παραγγελία ανθρώπων γενετικά προκαθορισμένων, πλήρη διαφάνεια και εξουσιαστικό έλεγχο της ανθρώπινης υπόστασης και ζωής, ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του χάσματος μεταξύ πλούσιων και φτωχών, μεταφορά της εξουσίας σε μια ολιγάριθμη πλανητική δύναμη που θα κυβερνάει με έναν τεχνοκρατικό ολοκληρωτισμό, ειδικά ρούχα από νανοϋλικά, που θα είναι συγχρόνως και ενεργειακές πηγές, τεράστια άνθηση της φαρμακευτικής τεχνολογίας με τη χρήση νανορομπότ και φαρμακευτικών σκευασμάτων στη βάση νανοφαρμάκων, αλλά και θεαματική ίσως αύξηση του προσδόκιμου ζωής, για μια μικρή πιθανότατα ανθρώπινη (;) ελίτ.
Αν και μάλλον δεν φαίνεται να υπάρχουν μεγάλες διαφωνίες, μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών ειδικοτήτων για τις αναμενόμενες αλλαγές που θα επιφέρει η τεχνοεπιστήμη στην καθημερινή ζωή και παρόλο που τίποτε πια δεν θα μας ξάφνιαζε, έπειτα και από τόσα χολιγουντιανά έργα, αναφορικά με το τι μας επιφυλάσσει η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης, ωστόσο εκεί που οι επιστήμονες, γυναίκες και άνδρες, φαίνεται να διαφωνούν είναι το πότε, το πόσο γρήγορα, θα συμβούν οι συγκεκριμένες αυτές αλλαγές.
Οπως και να έχει, πάντως, το εφιαλτικά ανησυχητικό σε όλη αυτή την καλπάζουσα πορεία είναι ότι ο άνθρωπος, ακόμη κι αν θα φαίνεται πως προοδεύει, ουσιαστικά θα έχει χάσει πλήρως την ανθρώπινη υπόστασή του, αφού η δαιμονική του αυτή επιθυμία για όλο και μεγαλύτερη «πρόοδο» θα στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στο κέρδος, την εκμετάλλευση ανθρώπου και πλανήτη, την εξουσία, τον πόλεμο και την απανθρωπιά, που μοναδικός της πάντοτε σκοπός ήταν η καθυπόταξη της ανθρωπιάς, της ενσυναίσθησης και της ανθρώπινης συνείδησης.
Ποιος θα ήταν τόσο επιφανειακά αφελής, που θα ονειρευόταν ότι η μετάβαση από τη σωκρατική-πλατωνική ρήση «αρετή είναι η γνώση» (που και αυτή είναι δύναμη, αλλά δύναμη αρετής) στη βακωνική (αλλά ουσιαστικά και καρτεσιανή) ρήση «η γνώση είναι δύναμη» (δύναμη ανθρώπινης εξουσίας πάνω στη φύση) δεν θα οδηγούσε τελικά τον άνθρωπο στην απώλεια της ουσίας του και στην αυτοκαταστροφή;
Προφανώς, ο σύγχρονος τεχνοκρατικός και τεχνοκρατούμενος καπιταλισμός.
*καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ
ΠΗΓΗ. efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου