ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ

Το θέμα του κατώτατου μισθού - και κατ' επέκταση όλης της γκάμας των μισθών - επανέρχεται στην επικαιρότητα με επαναλαμβανόμενες δηλώσεις κυβερνητικών παραγόντων.

Η συγκυβέρνηση, με δηλώσεις υπουργών της, έσπευσε να διαψεύσει ότι υπάρχουν σκέψεις νέας μείωσης του κατώτατου μισθού (586 ευρώ μεικτά και 515 ευρώ καθαρά).
Το θέμα δεν είναι τόσο ότι τις κυβερνητικές «διαψεύσεις» τις διαψεύδουν οι επίσημες υπογραφές στα κείμενα του β' μνημονίου, όπου σαφώς αναφέρεται ότι το επίπεδο του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα θα πρέπει να συναρτάται από τις εξελίξεις του ανταγωνισμού με τις χώρες της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Ούτε ότι ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το Μάρτη του 2012, είχε δηλώσει - σε σχέση πάντα με τα επίπεδα των μισθών στην Ελλάδα - ότι έχουμε διανύσει τα μισά του δρόμου...
Το θέμα (που περικλείει όλα αυτά) είναι ότι η συνεχής μείωση των μισθών, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο - με εξαίρεση ίσως τις αναδυόμενες οικονομίες, χώρες BRICS κλπ - από τη σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου, προβάλει πλέον ως μονόδρομος. Και όχι μόνο, επειδή το κεφάλαιο έχει την τάση να μειώνει τους μισθούς, κάτι που έχει γενική ισχύ. Αλλά, ειδικά στις σημερινές συνθήκες ανάπτυξης του καπιταλισμού, η θέση αυτή αποκτά χαρακτηριστικά μονόδρομου, πάντα από τη σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου.

Ξέφρενη ανάπτυξη της παραγωγικότητας

Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλισμού είναι η εντυπωσιακή άνοδος των παραγωγικών δυνάμεων. Η ικανότητα της παραγωγικής εργασίας να κινητοποιεί ολοένα και συνεχώς αυξανόμενο όγκο μέσων παραγωγής, η «έκρηξη» που σημειώνεται στη χρήση των νέων τεχνολογιών, οι οποίες δημιουργούν πραγματική επανάσταση στους χρόνους παραγωγής και κυκλοφορίας του κοινωνικού προϊόντος, στη διεύθυνση της παραγωγικής διαδικασίας κλπ. Σήμερα ένας εργαζόμενος με τη βοήθεια ενός σύγχρονου εξελιγμένου μηχανήματος και με την υποστήριξη της τεχνολογίας, μπορεί να παράγει 10, 50 και 100 φορές μεγαλύτερο όγκο εμπορευμάτων, απ' ό,τι ήταν σε θέση να παραγάγει πριν από 50 χρόνια.
Η εξέλιξη αυτή είναι θετική ή αρνητική; Η απάντηση στο ερώτημα ποικίλει και διαφοροποιείται, ανάλογα σε ποιον απευθύνεται. Για τις ανθρώπινες κοινωνίες, είναι αναμφίβολα μια θετική εξέλιξη και αυτό ανεξάρτητα από το γεγονός, ότι η παραγωγή και η επιστήμη βρίσκονται σήμερα στην υπηρεσία και υπό τον έλεγχο του κεφαλαίου. Η ίδια η δυναμική της επιστημονικής έρευνας, οι τεχνικές βελτιώσεις που επιφέρει στην παραγωγή, αποκαλύπτουν το ανεξάντλητο δυναμικό, τις ανεξάντλητες δυνατότητες των ανθρώπινων κοινωνιών, μιας και η πρόοδος της επιστήμης και της έρευνας είναι μια κατ' εξοχήν κοινωνική διαδικασία.
Από τη σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου, η απάντηση είναι αντιφατική. Από τη μια πλευρά και επί ποινή θανάτου, το κεφάλαιο είναι αναγκασμένο να «επαναστατικοποιεί» συνεχώς τα μέσα παραγωγής, καθώς η χρησιμοποίηση εξελιγμένων μηχανών και τεχνολογικών μεθόδων, επιφέρει σε αυτόν που τις πρωτοχρησιμοποιεί πρόσθετο κέρδος. Μια τέτοια επιχείρηση μπορεί να παράγει φθηνότερα εμπορεύματα από τους ανταγωνιστές της και να τα πουλάει φθηνότερα, με αποτέλεσμα να τους εκτοπίσει από την αγορά και να αποσπά ένα πρόσθετο κέρδος. Οι τελευταίοι είναι υποχρεωμένοι να εισάγουν και αυτοί με τη σειρά τους, νέα τεχνολογία, ώστε να αποκατασταθούν οι όροι του ανταγωνισμού και αυτή είναι μια διαρκής διαδικασία που χαρακτηρίζει τον κεφαλαιοκρατικό ανταγωνισμό. Από την άλλη όμως, η ξέφρενη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, φέρνει τον καπιταλισμό πιο κοντά στα ιστορικά του όρια. Από ένα σημείο και μετά, οι αναπτυσσόμενες παραγωγικές δυνάμεις, έρχονται σε αντίφαση και σύγκρουση με τις δοσμένες σχέσεις παραγωγής. Αυτό είναι το ιστορικό όριο του καπιταλισμού, γεγονός που σημαίνει ότι όταν φτάσει σ' αυτό, έχουν δημιουργηθεί και ωριμάσει οι αναγκαίοι υλικοί και ιστορικοί όροι της αντικατάστασής του από ένα ανώτερο κοινωνικό σύστημα.

Παρενέργειες

Και ο αναπτυγμένος καπιταλισμός έχει φτάσει σήμερα στο ιστορικό αυτό όριο. Από την άλλη, όσο δεν ανατρέπονται οι δοσμένες σχέσεις παραγωγής, οι οποίες αποτελούν φραγμό πλέον στην κοινωνική εξέλιξη, δημιουργούνται ορισμένες πολύ δυσάρεστες κοινωνικές και οικονομικές παρενέργειες.
Η χρήση σύγχρονων μεθόδων παραγωγής από τις επιχειρήσεις, διώχνει - εκτοπίζει εργατικά χέρια. Αυτό δε θα στενοχωρούσε καθόλου τον ξεχωριστό κεφαλαιοκράτη, αλλά και το σύνολο της τάξης των κεφαλαιοκρατών, αν δεν υπήρχε μια «μικρή» λεπτομέρεια. Οτι το υπερπροϊόν, που στα χέρια του κεφαλαίου παίρνει τη μορφή της υπεραξίας, δημιουργείται μόνο από τη ζωντανή εργασία (φορείς της ζωντανής εργασίας είναι φυσικά οι εργάτες) και όχι από τη νεκρή (μηχανές, και άλλα μέσα παραγωγής). Τάση της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, όσο αυτή προοδεύει, είναι να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο κεφάλαιο (σχετικά και απόλυτα) για την αγορά μέσων παραγωγής και από την άλλη, όλο και μικρότερο (σχετικά) κεφάλαιο για την αγορά εργατικής δύναμης (ζωντανή εργασία). Η αύξηση του αριθμού των εργαζομένων κατά αριθμητική πρόοδο και των επενδύσεων σε πάγιο εξοπλισμό κατά γεωμετρική πρόοδο, αποτελεί νόμο της καπιταλιστικής παραγωγής και εκεί οφείλεται και η επενέργεια του νόμου της τάσης πτώσης του ποσοστού κέρδους, γιατί μειώνεται (σχετικά) ο αριθμός των χρησιμοποιούμενων εργατικών δυνάμεων, σε σχέση με τον όγκο των χρησιμοποιούμενων μέσων παραγωγής (άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας).
Ποιο πρόβλημα όμως δημιουργείται από τη συγκεκριμένη διαδικασία; Οτι από ένα σημείο και μετά η αύξηση των πάγιων επενδύσεων (σταθερό κεφάλαιο), είναι ένα όλο και πιο δυσεπίλυτο πρόβλημα για τον καπιταλισμό. Αλλο πράγμα να χρειαστεί να κάνεις το 10, 20 και το 20, 40 (πρώιμος καπιταλισμός με χαμηλή συσσώρευση κεφαλαίου) και άλλο να κάνεις τις 10.000, 20.000 και τις 20.000, 40.000 (ώριμος καπιταλισμός με υψηλή συσσώρευση κεφαλαίου). Στην προκειμένη περίπτωση η αναπαραγωγή του σταθερού κεφαλαίου, γίνεται όλο και πιο δύσκολη, στη διαδικασία της αναπαραγωγής του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Αλλά ακόμα και όταν αυτή πραγματοποιείται, αυτό συνεπάγεται την πτώση του ποσοστού του κέρδους, γιατί αυξάνει, σχετικά και απόλυτα το μέγεθος της νεκρής εργασίας (μηχανές, κτίρια, πρώτες ύλες) σε βάρος της ζωντανής εργασίας, η οποία είναι η μοναδική πηγή παραγωγής υπεραξίας (κέρδους).

Μόνη διέξοδος η επίθεση στους μισθούς

Στριμωγμένος με την πλάτη στον τοίχο ο καπιταλισμός, βλέπει σαν μοναδική διέξοδο για τη συγκράτηση της πτώσης του ποσοστού κέρδους την ολομέτωπη επίθεση στους μισθούς. Η αύξηση του χρόνου της απλήρωτης εργασίας (στη διάρκεια της οποίας δημιουργείται η υπεραξία) και η μείωση του χρόνου της πληρωμένης εργασίας (στον καπιταλισμό παίρνει τη μορφή του μισθού), σημαίνει μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης ακόμη και κάτω από την αξία της.
Η επίθεση σε βάρος των μισθών ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '70 στην Αγγλία (Θάτσερ) και στις ΗΠΑ (Ρίγκαν) για να εξαπλωθεί σταδιακά σε όλο τον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο. Από την άποψη αυτή, δικαιώνεται το ΚΚΕ που υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη επίθεση δεν έχει συγκυριακό, αλλά στρατηγικό χαρακτήρα και ότι αντίστοιχες πολιτικές εφαρμόζονται και από τις συντηρητικές και από τις σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις. Τα τελευταία χρόνια, και με αφορμή την εκδήλωση της καπιταλιστικής κρίσης, η επίθεση αυτή έχει λάβει φρικιαστικές διαστάσεις, με τους μισθούς στη χώρα μας να διαμορφώνονται πλέον στα 500 - 400 και 300 ευρώ, ενώ ανάλογες εξελίξεις σημειώνονται σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Κυρίαρχο στοιχείο των εργασιακών σχέσεων στον αναπτυγμένο καπιταλισμό είναι οι κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, οι ελαστικές μορφές απασχόλησης, οι ανατροπές στην εργατική νομοθεσία στα θέματα της προστασίας των αποζημιώσεων και κατά των απολύσεων των εργαζομένων, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε εργασιακή ζούγκλα. Στόχος, οι φθηνοί εργάτες, όσο φθηνοί γίνεται...
Και οι επιδιώξεις αυτές δεν μπορούν να αποδοθούν στον αιμοχαρή χαρακτήρα των καπιταλιστών, ούτε σε άλλα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Αποτελούν αδήριτη ανάγκη για το σύστημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, καθώς μέσα από τη συντριβή των μισθών, επιχειρούν την ανάσχεση της λειτουργίας του νόμου της τάσης του ποσοστού κέρδους να πέφτει, γιατί η επενέργεια του νόμου αυτού σκοτώνει το κεφάλαιο, καθώς του βάζει φραγμούς να λειτουργεί σαν κεφάλαιο.

Ανιση μάχη...

Η επιχειρούμενη συντριβή των μισθών και όλων των παραμέτρων που σχετίζονται με αυτούς (ασφαλιστικό - συνταξιοδοτικό σύστημα, άδειες, νόμοι που προστατεύουν τους εργαζόμενους από την εργοδοτική αυθαιρεσία, κατάργηση της σταθερής εργασίας και του οκτάωρου), όλα δηλαδή εκείνα τα μέτρα και οι πολιτικές που εξαθλιώνουν τη σύγχρονη εργατική τάξη, είναι αντιφατικά ως προς τα αποτελέσματά τους και για το ίδιο το κεφάλαιο.
Από τη μία η δραστική μείωση του «κόστους εργασίας», δίνει μερικές ανάσες στο κεφάλαιο, καθώς αυξάνεται ο βαθμός εκμετάλλευσης της εργασίας, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε αύξηση του ποσοστού και της μάζας της υπεραξίας, επιβραδύνοντας με τον τρόπο αυτό την τάση για πτώση του ποσοστού του κέρδους.
Από την άλλη, η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας, συνεχίζει να μειώνει (σχετικά ή και απόλυτα σε περιόδους κρίσης) το κεφάλαιο που διατίθεται για μίσθωση εργατικής δύναμης, περιορίζοντας έτσι τη βάση παραγωγής της υπεραξίας, ενώ αυξάνεται το κεφάλαιο που διατίθεται για την αγορά μέσων παραγωγής (νέες πάγιες επενδύσεις).
Ο ένας παράγοντας (συντριβή των μισθών) επιβραδύνει την τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους, ο άλλος παράγοντας (άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας) την επιταχύνει. Τι τελικά θα συμβεί;
Η πολιτική συντριβής των μισθών έχει ορισμένα αξεπέραστα όρια, με την έννοια ότι ο εργάτης δεν μπορεί να ζει με... αέρα. Ακόμα και στην εποχή της δουλείας, υπήρχε «κονδύλι εργασίας», γιατί έπρεπε οι δούλοι να κρατηθούν στα πόδια τους για να ξαναδουλέψουν και την επόμενη ημέρα. Από την άλλη, η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας, είναι μια αέναη διαδικασία, η οποία, όταν περάσει τις κόκκινες γραμμές, στέλνει προειδοποιητικά μηνύματα, ότι ο καπιταλισμός, σαν κοινωνικό - παραγωγικό σύστημα, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής του.
Από την άποψη αυτή, η λυσσώδης επίθεση του κεφαλαίου κατά των μισθών οδηγεί να κερδίσει απλώς χρόνο. Μπορεί έτσι, να επιβραδύνει τη λειτουργία του νόμου της τάσης για πτώση του ποσοστού κέρδους, δεν μπορεί όμως να καταργήσει τον ίδιο το νόμο και τις συνέπειές του στην καπιταλιστική παραγωγή.

Συνέπειες...

Πρώτον: Η επίθεση στους μισθούς, οδηγεί σε άνοδο της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Το τελευταίο, για να συνεχίσει να λειτουργεί σαν κεφάλαιο, θα πρέπει να απομυζήσει υπεραξία μέσω της παραγωγικής διαδικασίας. Μα το πρόβλημα του σύγχρονου καπιταλισμού, είναι, ότι μετά από μία 40ετή καταλήστευση των εργαζομένων, έχουν συσσωρευτεί τόσα πολλά κεφάλαια, τα οποία δεν μπορούν να βρουν διέξοδο στην παραγωγή και μένουν αδρανή (κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου). Η νέα συσσώρευση που συντελείται, απλώς προετοιμάζει το νέο κύκλο της κρίσης που θα ξεσπάσει τα επόμενα χρόνια.
Δεύτερον: Για να ολοκληρωθεί ο κύκλος της εκμετάλλευσης της εργασίας, απαιτείται όχι μόνο η παραγωγή του προϊόντος (άμεση εκμετάλλευση), αλλά και διάθεσή του στην αγορά, η πώλησή του (πραγματοποίηση του εμπορεύματος). Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό, όταν στενεύει τόσο πολύ η βάση πάνω στην οποία στηρίζονται οι σχέσεις κατανάλωσης, όταν περιορίζεται δραστικά η καταναλωτική δύναμη των εργαζομένων σε ολόκληρο τον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο; Η βίαιη επίθεση σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε νέα κρίση υπερπαραγωγής.
Αυτή η κατάσταση κάνει κόλαση τη ζωή των εργατών. Που θα απαλλαγούν απ' αυτήν μόνο όταν αντικαταστήσουν την ατομική - καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής με την κοινωνική. Δηλαδή όταν ανατρέψουν την εξουσία του κεφαλαίου και εγκαθιδρύσουν την εργατική εξουσία για να οικοδομήσουν το σοσιαλισμό.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ

ΠΗΓΗ: http://www1.rizospastis.gr